Чаму цэны ў Беларусі вырасьлі ўсяго на 4,7% за год? Тлумачыць эканаміст Крук

13 студзень 2020, 18:14

АА

За 2019 год цэны на тавары і паслугі ў Беларусі вырасьлі на 4,7%. Гэта амаль рэкорд: ніжэй было толькі ў 2017-м, калі цэны вырасьлі на 4,6%.

У 2018-м інфляцыя ў Беларусі была вышэйшай — 5,6%. Да рэкорду-2017 самай нізкай была інфляцыя ў 2006 годзе — 6,6%.

У суседніх краінах інфляцыя яшчэ ніжэйшая: ва Ўкраіне — 4,1%, у Польшчы — 3,4%, у Расеі — 3%, у Літве — 2,7%, у Латвіі — 2,3%.

Эканаміст, навуковы супрацоўнік Беларускага дасьледча-адукацыйнага цэнтру BEROC Зьміцер Крук тлумачыць невысокую па беларускіх мерках інфляцыю ня столькі сытуацыяй у рэгіёне, колькі «адносна жорсткай» манэтарнай палітыкай беларускіх уладаў.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА:

Мінус 10 рублёў. Сярэдні заробак за лістапад склаў 1113,1 рубля

Ён згадвае, што ў канцы 2018 і пачатку 2019 году быў «невялічкі інфляцыйны ўсплёск», але манэтарная палітыка была накіраваная на тое, каб яго нэўтралізаваць, «зашмат грошай не друкавалі». Нацбанк разглядае як мэтавы ўзровень гадавую інфляцыю ў 5% — і выйсьці на яго атрымалася.

Таксама за 2019 год значна не падвышаліся «адміністрацыйныя» цэны — на паліва і жыльлёва-камунальныя паслугі. Бэнзін цягам году падаражаў на 14–16%, адна паездка на грамадзкім транспарце ў Менску і іншых рэгіёнах — на 5 капеек, «камуналку» падвысілі прыблізна на 5 даляраў. Гэта «ў пэўнай ступені адгукнецца» ў 2020 годзе, але роля манэтарнай палітыкі ў агульнай інфляцыі большая, мяркуе Крук.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА:

Плаціць давядзецца больш. Што новага чакае беларусаў у 2020-м?

Інфляцыя ў 2020 годзе істотна залежыць ад выніку перамоваў з Расеяй аб пастаўках нафты — а вынік тых перамоваў непрадказальны. Калі бакі ні пра што не дамовяцца і калі Беларусі давядзецца браць нафту з альтэрнатыўных крыніцаў, гэта праз «адміністрацыйныя» цэны адабʼецца на ўсіх астатніх.

«Тады пытаньне ўзьнікне, што будуць у гэтым выпадку рабіць эканамічныя ўлады, — кажа Крук. — Ці будзе Нацбанк сродкамі той жа манэтарнай палітыкі спрабаваць зьменшыць такі ўплыў і нэўтралізаваць сытуацыю, ці не… Тут шмат опцыяў і варыянтаў паўстае, але калі каротка, уплыў будзе нэгатыўны».

Расея спыніла пастаўкі нафты ў Беларусь. Што здарылася

1 студзеня 2020 году Расея спыніла пастаўкі нафты ў Беларусь, але расейская нафта працягвае паступаць транзытам празь Беларусь у Эўропу.
Беларусь і Расея дагэтуль не дамовіліся пра пастаўкі нафты ў 2020 годзе, хоць Лукашэнка і Пуцін вялі перамовы 30 і 31 сьнежня.
Прыняты толькі «індыкатыўны балянс»: Расея можа паставіць 24 млн тонаў нафты на год. У 2019-м столькі і паставілі: 18 млн т пайшлі на перапрацоўку, яшчэ 6 млн т на «перамытненьне». Паводле эканаміста Яраслава Раманчука, Беларусі на ўласныя патрэбы хапае 6–7 млн тонаў — астатняе ішло на нафтапрадукты для экспарту або на «перамытненьне».
31 сьнежня 2019 году Лукашэнка даручыў завозіць нафту з партоў Балтыі і залучыць альтэрнатыўныя пастаўкі праз магістральны нафтаправод «Дружба».
Пакуль Мазырскі НПЗ пачаў атрымліваць нафту толькі ад кампаніі расейскага алігарха Гуцэрыева — чакаецца пастаўка ўсяго 750 тысячаў тонаў.
Беларусь дамовілася пра імпарт 80 тонаў нарвэскай нафты Johan Sverdrup з пастаўкай у літоўскі порт Клайпеда. У Беларусі чакаюць пачатку разгрузкі ўвечары 22 студзеня. Перавалка і транспарт да НПЗ чыгункай будуць каштаваць больш за 20 даляраў за тону.
Гатоўнасьць транспартаваць нафту ў Беларусь на пастаяннай аснове ўжо выказалі суседнія Латвія (магчымыя аб’ёмы не абвяшчаліся) і Літва (да 3 млн тонаў на год). Пры чым Літва гатовая дастаўляць і газ. Па стане на 21 студзеня «Белнафтахім» мае «практычна гатовыя кантракты» на альтэрнатыўныя пастаўкі.
Беларускія НПЗ у першай палове студзеня працавалі на леташніх запасах, аб’ёму якіх хапала прыкладна на 20 дзён працы. Экспарт нафтапрадуктаў Беларусь часова прыпыняла ад 1 студзеня, аднавіла ад 21-га.
Паводле неафіцыйных зьвестак «Інтэрфаксу», Беларусь прапанавала рэалізаваць варыянт разавай пастаўкі нафты з рэсурсаў незалежных пастаўшчыкоў з мэтай павелічэньня запасаў сыравіны на НПЗ на час правядзеньня перамоваў.
Публічна ж Лукашэнка 21 студзеня паставіў задачу зьнізіць пастаўкі нафты з Расеі да 30-40% ад неабходных аб’ёмаў: «працэнтаў 30 мы павінны з Балтыкі завозіць і працэнтаў 30 праз Украіну». Пастаўкі з Казахстану, заявіў ён, заблякавала Расея.
Менск і Масква дасюль не ўзгаднілі кампэнсацыю за расейскі падатковы манэўр. У беларускі бюджэт-2020 закладзеныя страты ў памеры 951 млн рублёў.
Расея дагэтуль не кампэнсавала Беларусі страты за пастаўкі бруднай нафты ў красавіку 2019 году — толькі 20 студзеня 2020-га дамовіліся пра падыходы і мэтодыку кампэнсацыі.