Партыя «Голас», якую ўзначальвае лідэр папулярнага ўкраінскага рок-гурту «Акіян Эльзы» Сьвятаслаў Вакарчук, напэўна, самая маладая партыя Ўкраіны. Яна была створаная ўсяго два месяцы таму, у сярэдзіне траўня сёлета, і ўжо заявіла пра свой удзел у пазачарговых парлямэнцкіх выбарах. Спачатку рэйтынгі яе былі невысокія, але апошнія апытаньні паказваюць, што за партыю музыкі гатовыя прагаласаваць 7,5% выбаршчыкаў і, такім чынам, верагоднасьць праходу яе ў Вярхоўную раду высокая.
У інтэрвію ўкраінскай службе Радыё Свабода лідэр партыі, музыка Сьвятаслаў Вакарчук расказаў пра свае палітычныя погляды, пра тое, чаму ён сабраўся ісьці ў палітыку і якою бачыць будучыню Ўкраіны, Крыму і Данбасу.
— Ці ёсьць у вас плян вяртаньня Ўкраіне Крыму? Ёсьць розныя меркаваньні: ваенным шляхам, дыпляматычным шляхам. Вы прыхільнік якой ідэі?
— Калі вы задаяце такое пытаньне каму-небудзь з палітыкаў, то, я разумею, вы хочаце пачуць адказ: вось вам пункт адзін, пункт два, пункт тры, пункт чатыры. Але ў нас на поўначы сусед, палітычнае кіраўніцтва якога не ўспрымае саму ідэю існаваньня незалежнай дзяржавы Ўкраіна. Па ўсіх іх дзеяньням гэта бачна. Як мінімум яны не ўспрымаюць ідэю пасьпяховай дзяржавы Ўкраіна. Таму наўрад ці яны, маючы другое паводле сілы войска ў сьвеце, будуць спакойна глядзець як мы ваенным шляхам нешта там вызваляем...
Мне здаецца, што той, хто пра гэта кажа, — або наіўны, або сьвядомы правакатар. Першае, што мы мусім сёньня зрабіць, — гэта стварыць вялікі міжнародны дыпляматычны санкцыйны ціск на Расею. З другога боку, трэба рабіць усё, каб сытуацыя на кантраляванай намі тэрыторыі паляпшалася — эканамічна і палітычна. Каб у нас было ўсё менш карупцыі, каб у нас былі сумленныя суды, каб у нас узьнікала больш канкурэнтнае і больш сумленнае асяродзьдзе для бізнэсу, каб прадукцыйнасьць працы расла. Каб зьяўлялася больш інвэстыцый — як унутраных украінскіх, так і празрыстых заходніх інвэстыцый. Чым больш будзе пасьпяховай тэрыторыя, якую мы кантралюем, чым больш украінцы будуць адчуваць, што іх жыцьцё паляпшаецца, тым мацнейшай будзе перамоўная пазыцыя Ўкраіны.
Я ўжо шмат разоў казаў, што я прыхільнік таго, каб Украіна была прыкладам сапраўды вольнай дзяржавы з роўнымі для ўсіх правіламі гульні. Паверце, тады нам будзе прасьцей вярнуць і Крым, і Данбас. Плюс нам трэба ўзмацняць украінскае войска. Вяртаць ваенным чынам Крым альбо Данбас — гэта адно, а не даваць ворагу ступіць на лішні мэтар тэрыторыі — гэта зусім іншае.
— Як вы ў гэтай сувязі ацэньваеце разьвядзеньне войскаў, якое адбылося на лініі судакрананьня блізу Луганску?
— Вельмі важна, каб усе крокі, якія робіць украінская ўлада і прэзыдэнт, які ажыцьцяўляе міжнародную палітыку і які зьяўляецца вярхоўным галоўнакамандуючым, вельмі выразна артыкулявалі: што робіцца, навошта і як. Таму што ў першыя дні гэта было хутчэй так — хтосьці пра штосьці кажа, чуткі, украінскі бок быццам адвёў, а бок, афіліяваны з Расеяй, не адвёў — мы ня ведаем. То бок, гэта павінна быць вельмі празрыста, дакладна і зразумела артыкулявана. Я лічу, што асноўная задача ўкраінскай улады — рабіць выразныя і артыкуляваныя дзеяньні. Сёньня трэба шукаць што-небудзь, што стане ўзаемным кампрамісам — такі кампраміс, які б дазволіў спыніць актыўную фазу агню і пры гэтым не прывёў бы да страт украінскіх пазыцый, не прывёў бы да такіх саступак з украінскага боку, якія сталі б для нас пройгрышам.
— У адным са сваіх апошніх інтэрвію кіраўнік адміністрацыі прэзыдэнта Андрэй Богдан дапусьціў магчымасьць, што ў рэгіёнах Данецкай і Луганскай абласьцей расейская мова можа атрымаць статус рэгіянальнай. Ці падтрымліваеце вы такую ідэю?
— Спачатку — аднаўленьне кантролю над мяжой. Потым, зразумела, пераходны пэрыяд. А далей з гэтымі людзьмі, якія ў гэты момант застаюцца на некантраляванай намі тэрыторыі, безумоўна, трэба будзе весьці сур’ёзны дыялёг пра будучыню. Цяпер парамэтры гэтага дыялёгу вельмі складана акрэсьліць. Я б не сьпяшаўся з заўчаснымі высновамі, што і як мусіць быць зроблена. Украіне трэба адстойваць уласныя інтарэсы.
— Вы — прыхільнік крымскататарскай аўтаноміі. Чаму?
— Я прыхільнік таго, каб крымскататарскае пытаньне разглядалася ў кантэксьце ўсеўкраінскага пытаньня. Крымскія татары як супольнасьць вельмі патрыятычна паставіліся да Ўкраіны і яе інтарэсаў. Яны сваім прыкладам паказваюць, што палітычная ўкраінская нацыя, пра якую мы гаворым, — гэта людзі розных этнасаў і нацыянальнасьцяў, людзі, якія маюць розны культурны бэкграўнд, але разам адчуваюць сябе часткай Украіны. Я ўпэўнены, што ў гэтым сэнсе вельмі важныя правы кожнага этнічнага народу на сваё самавыяўленьне, культуру і захаваньня сваёй ідэнтычнасьці. Палітычная ўкраінская нацыя — гэта ідэя, гэта калі ў цябе ёсьць агульны лад жыцьця, агульныя каштоўнасьці, Канстытуцыя, якую ты абараняеш, агульная тэрыторыя. І ўжо ў гэтых рамках кожны мае права на самавызначэньне, права на свабоднае функцыянаваньне сваёй культуры, сваёй нацыянальнай мовы і гэтак далей. Гэта права, якое ёсьць ва ўкраінскай Канстытуцыі, і мы яго паважаем.
— На апошніх дэбатах Юлія Цімашэнка сказала: «Мы са Сьвятаславам Іванавічам ... Абавязкова ўсё будзе добра». А Сьвятаслаў Іванавіч гэтага хоча?
— Сьвятаслаў Іванавіч хоча прынесьці ва ўкраінскую палітыку новыя правілы. Старая палітыка мусіць зьнікнуць, а на яе месцы мусіць паўстаць новая. Новая палітыка — гэта сьцьвярджаць падчас тэлеэтэру, на сустрэчах з выбаршчыкамі, упісваць у сваю праграму толькі тое, у чым ты ўпэўнены, што ты гатовы абяцаць. Вельмі адказная рэч — сёньня нешта заявіць. Калі б мы верылі старым палітыкам, якія балятуюцца ў Вярхоўную раду, то, магчыма, я б туды не пайшоў.
Вы што, думаеце, я іду на выбары ў Вярхоўную раду таму, што мне раптам захацелася палітычнай кар’еры? У мяне ўсё ў жыцьці добра. Я атрымаў прызнаньне людзей. Шмат людзей мяне любяць і падтрымліваюць за тое, што я зрабіў. Я атрымліваю задавальненьне ад працы, якую я раблю. Больш за тое, мне здаецца, я — адзін зь нешматлікіх людзей у гэтай краіне, хто можа сумленна сказаць як менавіта зарабіў дастаткова прыстойныя грошы, я магу паказаць як і адкуль, і па начах сплю спакойна. Якая яшчэ можа быць прычына для мяне ісьці ў палітыку, акрамя таго, каб нешта зьмяніць? Адзіная мая амбіцыя — гэта перамена краіны да лепшага.
— А што вы рабілі ў Стэнфардзе і ў Ейльскім унівэрсытэце? Вы ж вывучалі дзяржаўнае кіраваньне ў ЗША?
— У Ейльскім унівэрсытэце я быў 5 месяцаў — адзін сэмэстар. А ў Стэнфардзе — два сэмэстры. Я быў вольным слухачом. Фармальна гэта называецца «запрошаны навуковец». Але я быў і навукоўцам, і вучнем, таму што я праводзіў сэмінары і сам вучыўся. У суме — гэта год. За Стэнфард я плаціў. І ня толькі за сябе. Я ўклаў ужо больш за 150 тысяч даляраў уласных сродкаў, каб і іншыя студэнты туды ехалі. Некаторыя з гэтых людзей цяпер працуюць у нас у камандзе. Я буду працягваць гэта рабіць. У нас ёсьць некалькі донараў. Гэта праграма.
Не існуе ніводнага гатовага сцэнару, па якім ужо нехта працаваў і які можа ўзяць Украіна. Я паехаў туды, каб зразумець, з каго браць прыклад, каб стаць пасьпяховымі. Дрэнная навіна ў тым, што такога прыкладу няма. Добрая навіна ў тым, што ёсьць дзясяткі маленькіх канкрэтных пасьпяховых прыкладаў, кожны зь якіх мы можам выкарыстоўваць. Напрыклад, посьпех краін Балтыі ў тым, што ім удалося цалкам выкараніць бюракратыю і зьмяніць судовую сыстэму, але пры гэтым выкарыстоўваць інтэлектуальны патэнцыял, які ёсьць у людзей.
Ёсьць прыклады азіяцкіх краін, якія ў свой час, наадварот, захоўвалі посткаляніяльную бюракратыю, але цалкам мянялі правілы гульні. Нам гэта сёньня не падыходзіць. Але нам падыходзіць, напрыклад, іх барацьба з карупцыяй. У адукацыі я выкарыстаў бы тыя рэчы, якія зьяўляюцца пасьпяховымі цяпер у Карэі, Фінляндыі ці Канадзе. Ёсьць рэчы, якія, мне здаецца, можна выкарыстоўваць для ўкраінскай арміі, узяўшы прыклад Ізраілю.
Можна браць прыклад старой Эўропы, заходняга сьвету. Напрыклад, тое, як з манаполіямі, у тым ліку са знакамітым Джонам Ракфэлерам, змагаўся Тэадор Рузьвэльт. Гэта вялікі кэйс, так званая эра прагрэсівізму ў ЗША. Калі мы гаворым аб барацьбе з алігархамі, усе ўяўляюць сабе, што гэта Каліеўшчына (паўстаньне гайдамакаў зь ліку праваслаўнага сялянскага і казацкага насельніцтва на Правабярэжнай Украіне ў 1768 годзе супраць прыгнёту у Рэчы Паспалітай. — РС). Не! Нам ня трэба забіраць усё. Калі мы паважаем прыватную ўласнасьць, то ня можам прыйсьці і ўсё забраць. Гэта бальшавізм і камунізм, супраць якога насамрэч мы ўсе выступаем. Важна зрабіць так, каб усе, пачынаючы ад алігархаў і заканчваючы ўладальнікамі маленькіх кавярняў, жылі паводле тых самых правілаў. Каб закон быў адзін для ўсіх. Цяпер алігархі з дапамогай кантролю над фракцыямі ў Вярхоўнай радзе, з дапамогай сваіх людзей у міністэрствах, з дапамогай уплыву на тыя або іншыя рэгулятарныя органы жывуць паводле асобных правілаў. І ім лепш і прасьцей жыць, чым іншым. Гэта трэба зьмяніць.
— Як вы намерваецеся сумяшчаць сваю прафэсійную кар’еру музыкі і палітычную кар’еру, калі ваша партыя пераможа на выбарах?
— Калі я буду ў заканадаўчай уладзе, то буду працягваць даваць канцэрты. Закон гэта дазваляе. Калі гэта будзе выканаўчая ўлада, то ў мяне для гэтага ня будзе часу. Музыка мяне натхняе. Музыка дазваляе мне быць аўтэнтычным. Сапраўднасьць — гэта тое, чаго страшна не хапае ўкраінскім палітыкам, які ўжо даўно заседзеліся. То бок, не хапае людзей, якія аднолькавыя і ў Вярхоўнай радзе, і дома, і ў сям’і, і на адпачынку, і перад экранамі тэлевізараў. Я — такі. І хачу, каб усе былі такімі. Я хацеў бы, каб ужо праз год пасьля таго, як мы пачнём працаваць, пасьля мясцовых выбараў, «Голас» працягваў жыць ня тое каб без мяне, але не са мной як адзіным лідэрам. Я разумею, што ў пэўным сэнсе зьяўляюся лякаматывам, я разумею, што я зьяўляюся тварам партыі. Але нам трэба адмаўляцца ад практыкі лідэраў партый.
