Дачыненьні ўладаў Расеі і Беларусі выглядаюць вельмі напружанымі ўжо некалькі месяцаў: скандалы з «бруднай нафтай» і заменай расейскага амбасадара ў Менску зьяўляюцца толькі некаторымі прыкметамі таго, што Масква вырашыла не зьніжаць ціску на Аляксандра Лукашэнку, падштурхоўваючы яго краіну да рэальнай інтэграцыі. Пра тое, чым можа скончыцца гэта ціск, і ці магчымая ў яго выніку інтэграцыя дзьвюх краінаў, у інтэрвію карэспандэнту расейскай службы «Голасу Амэрыкі» Данілу Гальпяровічу гаворыць каардынатар грамадзянскай кампаніі «Эўрапейская Беларусь», кандыдат у прэзыдэнты Рэспублікі Беларусь у 2010 годзе і былы палітвязень Андрэй Саньнікаў, які нядаўна пабываў у Вашынгтоне.
«Ня дай Бог, каб гэта выклікала нейкія партызанскія дзеяньні на тэрыторыі Беларусі»
— У Беларусі толькі што адбыліся даволі сур’ёзныя падзеі — адпраўлены ў адстаўку адзін расейскі амбасадар, прызначаны іншы, і расейскія мэдыі пішуць, што гэта зроблена наўзамен на абяцаньні з боку Аляксандра Лукашэнкі зрабіць рэальныя крокі да інтэграцыі з Расеяй. Наколькі, як вам здаецца, рэальны варыянт нейкага абʼяднаньня дзьвюх краінаў, у выніку якога ў іх акажацца адзіны лідэр?
— Ніякага варыянту абʼяднаньня дзьвюх краінаў няма. Ёсьць варыянт абʼяднаньня дзьвюх злачынных груповак, адна зь якіх сядзіць у Крамлі, а іншая — у Менску. Гэта ня мае ніякага дачыненьня да легальнага спосабу стварэньня адзінай дзяржавы і супярэчыць усім нормам міжнароднага права. Ні Пуцін, ні Лукашэнка не прадстаўляюць народы ні Расеі, ні Беларусі. Але так, сёньня ёсьць небясьпека, што Пуцін для таго, каб утрымацца ва ўладзе, і Лукашэнка для таго ж самага, пойдуць на такі варыянт.
Гэта будзе ўдар па незалежнасьці Беларусі. Гэта ня пройдзе бясьсьледна: па-першае, яшчэ раз паўтару, што гэта незаконна, а па-другое — я думаю, што гэта абавязкова сустрэне супраціў. Ня дай Бог, каб гэта выклікала нейкія партызанскія дзеяньні на тэрыторыі Беларусі, гэта непажаданы шлях разьвіцьця падзей. Зараз яны прыдумляюць для сябе нейкія варыянты таго, як захаваць сваю ўладу, але я думаю, што іх хопіць ненадоўга.
— Ненадоўга — гэта, па-вашаму, наколькі?
— Ужо цяпер відавочна, што зь нейкага моманту пайшло прыкметнае пагаршэньне жыцьця людзей і ў Расеі, і ў Беларусі. Калі раней можна было казаць пра тое, што працягваюцца «тлустыя» гады, і нафта дарагая, што Лукашэнка атрымлівае субсідаваньне, гандлюючы нафтапрадуктамі і актыўна атрымліваючы ў бюджэт і ў сваю кішэню вялікія грошы, то цяпер гэтая фаза заканчваецца.
У Беларусі гэта адчувальна, усе гэтыя фантазіі пра сярэдні заробак у 500 даляраў ужо даўно забытыя — яны раздражняюць людзей. Зараз у рэгіёнах зарплаты па 150 даляраў у месяц (і трэба яшчэ знайсьці працу), пэнсіі — 50-70 долараў. Гэта значыць, пражыць немагчыма, трэба зноў неяк круціцца, трэба ізноў успамінаць нейкія спосабы забясьпечыць сабе пражываньне. І гэта вынік кіраваньня Лукашэнкі — гэта значыць зразумела, што ўсё гэта рушыцца. Але агонія можа працягвацца доўга. 25 гадоў таму ніхто ня мог бы выказаць здагадку, што Лукашэнка будзе столькі часу ва ўладзе. І дапамагалі яму ня толькі Расея і ня толькі Пуцін — гэта пачалося пры Ельцыне, ды і Захад актыўна дапамагаў і цяпер дапамагае, ня хоча бачыць небясьпеку гэтага рэжыму.
«Вы нічога не дасягаеце, працуючы з аўтарытарнымі рэжымамі і з дыктатарамі»
— Вам не здаецца, што згаданая вамі легітымнасьць кіраўнікоў і нават сувэрэнітэт для вельмі многіх людзей, асабліва якія працягваюць жыць у савецкай парадыгме, адступаюць на другі плян, калі ідзе гаворка аб гарантаваным выжываньні? Бо некаторай колькасьці беларусаў можа здацца прывабным такі сыход пад пратэктарат Масквы?
— Дастаткова паглядзець на Данбас і Крым, каб убачыць цану гэтай прывабнасьці, і таго, як хутка яна сканчаецца. Стаўленьне да Лукашэнкі паказалі пратэсты 2017-га году, якія былі справакаваны так званым «Дэкрэтам аб дармаедзтве». І гэта былі самыя масавыя з часоў перабудовы пратэсты ў Беларусі, у дваццаці гарадах. Там былі і ж лёзунгі «Лукашэнка далоў», «У адстаўку» і гэтак далей — гэта значыць ужо ёсьць рэальная нянавісьць да яго, таму што ніякіх вынікаў, ніякага абяцанага раней нармальнага эканамічнага становішча. І вось у гэтым небясьпека, таму што Пуцін — больш папулярны лідэр у Беларусі, чым Лукашэнка. І не ад добрага жыцьця, а з прычыны таго, што людзі, якія адрынулі Лукашэнку, тым больш апрацаваныя расейскай прапагандай, могуць падтрымаць Пуціна. Гэта сапраўды рэальная небясьпека.
— Але калі гэта адбудзецца бяз збройнага канфлікту, то не падаецца вам, што рэакцыя Захаду будзе, хутчэй, стрыманай?
— Не, яны ня могуць дазволіць сабе такую стрыманую рэакцыю, таму што гэта будзе працягвацца. Так, сапраўды, не адразу яны сталі прымаць удзел ва ўкраінскай сытуацыі, але сталі жа! І гэта прынцыпова, ніхто ня будзе прызнаваць Крым расейскім. Нават калі выказаць здагадку, што Пуціна ня будзе, рэжым будзе заставацца агрэсіўным. І што, заахвочваць далейшую агрэсію Крамля ў рэгіёне, які страшна важны для Эўропы? Краіны Балтыі ўразьлівыя перад магчымай агрэсіяй Крамля, Польшча ўразьлівая. Сувалкскі калідор адкрывае магчымасьць адрэзаць старую Эўропу ад новай Эўропы, ці стане NATO ваяваць за краіны Балтыі — гэта пытаньне, які цяпер дыскутуецца. Спадзяюся, што яны зробяць высновы з украінскай сытуацыі — што вы нічога не дасягаеце, працуючы з аўтарытарнымі рэжымамі і з дыктатарамі.
«Усе ў Беларусі разумеюць небясьпеку для незалежнасьці»
— У нейкі момант было адчуваньне, што калі Масква публічна ціснула на Лукашэнку, то яго падтрымка ўнутры краіны вырасла нават сярод тых, хто ставіцца да яго непрыязна. Ці можа Лукашэнка неяк згуляць на тым, што ён зьяўляецца фармальным сымбалем сувэрэнітэту, і паставіць беларускую апазыцыю ў становішча, калі ёй давядзецца змагацца за сувэрэнітэт у адным шэрагу з Лукашэнкам?
— Ну, гэтую сытуацыю стварыў сам Лукашэнка, і ніхто іншы: ён падпісваў гэтыя пагадненьні аб абʼяднаньні, ён зьнішчаў беларускую ідэнтычнасьць — гісторыю, культуру і мову, і ён патрапіў у поўную залежнасьць ад Крамля сьвядома. Але, выкажам здагадку, што ён — абаронца незалежнасьці Беларусі, выкажам здагадку, мы яму паверылі. Тады хай ён не абвальвае свае рэпрэсіі на праўдзіва патрыятычныя сілы, якія падтрымліваюць незалежнасьць — апазыцыю, незалежную прэсу, грамадзянскую супольнасьць, незалежныя прафсаюзы, праваабаронцаў, журналістаў, бо гэта яны дапамаглі б яму выстаяць.
Але ж рэпрэсіі ўзмацняюцца! Ён баіцца больш апазыцыі, чым Пуціна, гэта значыць, ён абараняе толькі рэжым, толькі свае грошы і толькі свае інтарэсы. Мы ж гатовыя размаўляць, таму што ўсе ў Беларусі разумеюць небясьпеку для незалежнасьці, гатовыя размаўляць хоць з чортам для таго, каб абараніць незалежнасьць.
