- Краіна Catalunya — Каталёнія, палітыка — каталёнская. А мова català — каталянская.
- Па-каталянску гавораць 9 мільёнаў чалавек і яшчэ 2 мільёны яе разумеюць. Гэта дзявятая мова паводле колькасьці носьбітаў у Эўрапейскім Зьвязе.
- Яны жывуць у гішпанскіх рэгіёнах Каталёнія, Валенсія, Балеарскія выспы (Маёрка і Мэнорка), у частцы Арагону; у францускім дэпартамэнце Ўсходнія Пірэнэі; а нават на Сардыніі. У незалежнай дзяржаве Андоры каталянская — адзіная дзяржаўная мова.
- Каталянскай мовай валодаў беларускі кароль Андоры Барыс І (Скосыраў, родам зь Вільні). Караляваў з 7 па 20 ліпеня 1934 году.
- Вы думалі, што каталянская — дыялект гішпанскай? Памыляліся. Людзі, якія гавораць на гішпанскай мове, не заўсёды разумеюць каталянскую мову.
- Залаты век каталянскай мовы быў у XIII–XV ст. Яна стала мовай усяго Міжземнамор’я, адной зь «вялікіх моваў Эўропы». Якуб І Заваёўнік (1208–1276), манарх міжземнаморскага Арагонскага каралеўства, фінансаваў перапісваньне кніг і сам дыктаваў свае хронікі па-каталянску. «Тырант Белы» Ж. Мартурэля (1490) — першы сучасны раман у эўрапейскай літаратуры.
- Па-каталянску аформлены знакаміты Атляс сьвету 1375 году, твор картаграфіі і мастацтва, дзе ёсьць «паганская Літва», а цяперашняя Беларусь пазначаная словам EUROPA.
- Архітэктар-мадэрніст Антоні Гаўдзі (аўтар праекту царквы Саграда Фамілія) прынцыпова гаварыў па-каталянску нават з каралём Гішпаніі; у 1924 годзе яго зьбіла і арыштавала гішпанская паліцыя за ўдзел у дэманстрацыі супраць забароны каталянскай мовы. А сюррэаліст Салвадор Далі па-каталянску пісаў на сваіх карцінах.
- Арыгінал гімну польскай «Салідарнасьці», песьні «Муры рухнуць» у выкананьні Яцэка Качмарскага, напісаны па-каталянску: песьня L’Estaca (‘Слуп’) — пра Сызыфа, які ўпарта дамагаецца свабоды.
- Каталянская мова перажыла некалькі забаронаў. У Паўночнай Каталёніі французы ў 1659 годзе абмежавалі яе ўжываньне, а пасьля рэвалюцыі ў 1789 годзе забаранілі. Толькі ў 2007 годзе каталянская прызнаная як адна з афіцыйных моваў дэпартамэнту Ўсходнія Пірэнэі.
- Пасьля захопу Каталёніі гішпанскімі войскамі ў 1714 годзе афіцыйна ўжываць дазвалялася толькі гішпанскую. Каталянскую забараняў у справаводзтве і царкве дыктатар Прыма дэ Рывэра (1924–1931).
- У часе дыктатуры Франсыска Франка (1939–1975) дзейнічала найбольш жорсткая забарона на каталянскую мову ў школе, адміністрацыі, кіно і тэатры, радыё і тэлебачаньні, а нават у тэлефонных размовах — ва ўсёй публічнай і часткова ў прыватнай прасторы. Нельга было называць дзяцей па-каталянску.
- Пасьля эпохі франкізму было адноўлена права каталёнцаў на родную мову. З 1980-х гадоў у адукацыі дзейнічае мадэль «акунаньня ў мову»: асноўная мова выкладаньня ўва ўсіх школах — каталянская.
- Футбольны клюб «Barcelona» мае свой гімн El Cant del Barça на каталянскай мове. У 2012 годзе «Барса» выпусьціла афіцыйную заяву: клюб падтрымлівае каталянскую мову і каталянскую школу зь яе мадэльлю «акунаньня» вучняў у мову. «Наша мова, як і наш Клюб, — гэта зьява, які спрыяе інтэграцыі і дае людзям магчымасьць ідэнтыфікавацца з нашай краінай, незалежна ад іхнага ранейшага грамадзянства ці перакананьняў».
- Легендарны футбаліст Ёган Кройф, галяндзец, прыехаў гуляць за ФК «Barcelona» яшчэ ў часы дыктатуры Франка. Ён катэгарычна не прымаў моўных забаронаў і прынцыпова запісаў свайго сына па-каталянску: Жордзі.
- Штогод Жэнэралітат (урад) аўтаномнай супольнасьці Каталёніі мэтава вылучае каля 95 млн эўраў на падтрымку і папулярызацыю каталянскай мовы (гэта без уліку абавязковай адукацыі): вывучэньне мовы і моўнай сытуацыі, спрыяньне грамадзкім ініцыятывам, дубляж фільмаў, фэстывалі і г. д.
- Кнігі па-каталянску выходзяць у сярэднім па 8 тыс. супольным накладам 20 млн у год
- Каталёнцы выкарыстоўваюць усе інавацыі для ўмацаваньня сваёй мовы. Каталянская вэрсія Вікіпэдыі была 3-й па часе ўзьнікненьня, а займае 20-е месца па колькасьці артыкулаў.
- Абаронцы каталянскай мовы ў 1996 годзе ініцыявалі міжнародны рух за ўхваленьне Ўсеагульнай дэклярацыі моўных правоў як дакумэнту ААН.
- Важныя каталянскія выразы і словы:
Bon dia! = даслоўна «Добры дзень», але так вітаюцца зранку
Benvingut! = Сардэчна запрашаем!
Si us plau! = Калі ласка!
Gràcies! = Дзякуй!
Adéu! = Бывай! (даслоўна «З богам!»)
Llibertat = Cвабода