Хацеў слухаць радыё «Шансон», а злавіў Радыё Свабода

— Палітычны актывіст у Беларусі — зьява даволі рэдкая. Як вы ім сталі міжволі?

— Сапраўды, была гучная справа ў сувязі з распаўсюдам інфармацыі пра Радыё Свабода, але для мяне яна тады была выпадковай і неспадзяванай. Я ні пра што падобнае ня думаў, ня быў ні ў якой грамадзкай ці палітычнай арганізацыі — нават ня чуў пра іх.

А пачалося ўсё з прымача: хацеў слухаць радыё «Шансон», але злавіў Свабоду — яна гучала на хвалях дзесьці побач. Тады ж паставіў сабе за мэту размаўляць і думаць па-беларуску. Параўноўваў інфармацыю, якую чуў, з тым, што бачыў на дзяржаўным тэлебачаньні і вакол сябе. І ў выніку вырашыў, што смаргонцы таксама мусяць пачуць і даведацца пра іншыя навіны. Кожнаму ў рукі ўлётку з навінамі не дасі, а вось паведаміць пра частоты Радыё Свабода, каб слухалі, магчыма.

Быў 2006 год — у Смаргонях кампутар і прынтар яшчэ трэ было знайсьці. Пачаў друкаваць частоты на невялічкім аркушыку памерам прыблізна А6. З адваротнага боку паперкі — свой тэлефон з пазнакаю, што, маўляў, калі ў вас будуць цяжкасьці з наладкай хваляў, то зьвяртайцеся да мяне.

Аднойчы тэлефануе мне нейкі дзедусь і скардзіцца, што, маўляў, не магу наладзіць хвалі — падыдзіце. Я пайшоў па названым адрасе, а там мяне ўжо чакалі два міліцыянты. Затрымліваць, натуральна, не было за што, дык склалі пратакол, што я мацюкаўся. Далей гісторыя працягвалася ў судзе: справу разглядалі цягам некалькіх месяцаў, і вінаватым мяне прызналі з трэцяга разу пасьля замены трох судзьдзяў. Але на той час ужо прамінуў «тэрмін даўніны» — і я так і ня быў пакараны.

— А «хлопец на ровары» і Чарнобыльскі шлях — гэта гісторыя таксама па-за вашай ініцыятывай?

— Ну амаль. Мяне выклікалі ў міліцыю 26 сакавіка 2007 году і «мурыжылі» — натуральна, каб ня трапіў на Чарнобыльскі шлях. Апошні цягнік, якім можна было ехаць у Менск, выпраўляўся са Смаргоняў у 11.20 — мяне выпусьцілі а 12.00. Што рабіць, думаю: калі дабрацца да Маладэчна (а гэта кілямэтраў 40), то можна пасьпець. Сеў на ровар, даехаў да Маладэчна, а там на электравіку дабраўся да Менску і на Чарнобыльскі шлях усё ж трапіў.

Я ўвогуле люблю катацца на ровары, і быў такі выпадак, што я паехаў у Вялейку на ўшанаваньне памяці ахвяраў рэпрэсій 1930-х гадоў. Гэта прыкладна 40 кілямэтраў, дарога ня ўсюды добрая, і ў мяне расслабіўся тросік. Я пагрукаўся у першую ж хату і прашу: ратуйце, дайце пласкагубцы, бо не даеду. А гаспадар раптам пытаецца: «А ці ты ня той хлопец, які на Чарнобыльскі шлях са Смаргоняў на ровары езьдзіў?» Тады многія мяне пазнавалі.

— То незалежную газэту «Смаргонскі грак» на выбарчы ўчастак, пэўна, прынесьлі ўжо сьвядома?

— Таксама не. Напачатку я пагадзіўся дапамагчы распаўсюджваць у Смаргонях незалежную газэту «Свабода». У мяне была «норма» — 250 асобнікаў на тыдзень. Гэта была сапраўдная спэцапэрацыя, бо газэту прывозілі ў раскладзеным выглядзе. А трэцяй ночы я ўставаў і, не запальваючы сьвятла, каб маці ня бачыла, складаў асобныя аркушы ў адну газэту, а ўдзень разносіў па паштовых скрынях.

Пазьней гэтаксама пачаў разносіць «Смаргонскага грака» — інфармацыйны бюлетэнь мясцовай суполкі Партыі БНФ, у якой мы выказвалі сваё стаўленьне да выбараў.

Аднойчы я пераблытаў дамы і зайшоў у той, дзе месьціўся выбарчы ўчастак. Раскладаў бюлетэні ў паштовыя скрыні насупраць посту вахтара і быў перакананы, што нічога не раблю супрацьзаконнага, таму на заўвагу нават не адрэагаваў. Вахтарка ж выклікала міліцыянта з участку, той — падмацаваньне, і разам з улёткамі я апынуўся ў міліцыі. А ў мяне быў яшчэ і сьцізорык — падарунак, які я заўсёды насіў з сабой. Яго прызналі халоднай зброяй. І самае цікавае было на завяршэньне: у выніку за газэту мне далі пакараньне дваццаць базавых велічыняў, а за «халодную зброю» — дзьве.

«Разрываюся паміж любоўю да радзімы і жаданьнем нармальнага спакойнага жыцьця»

— Незвычайны пачатак грамадзкай актыўнасьці завяршыўся адыходам з грамадзка-палітычнага поля, чаму?

— Натуральна, што прыходзіць расчараваньне, калі чакаеш аднаго, а адбываецца іншае. У 2007 годзе на Дзень Волі я ішоў, абматаўшыся канапкамі, бо быў упэўнены, што паўстане намётавае мястэчка, будзем стаяць, як у 2006 годзе. А ў выніку прайшліся вуліцамі да Акадэміі навук. Мне ня хочацца быць скептыкам, але ў выніку і супрацьпаставіць таксама няма чаго. Калі раней выходзілі тысячы і тысячы, то цяпер пералік ідзе хіба на сотні. Я ж асабіста ні пра што не шкадую — рабіў, што мог.

— Чым вы заняліся, адышоўшы ад грамадзкай актыўнасьці?

— Некаторы час вучыўся ў Польшчы ў рамках праграмы Каліноўскага. Але ў мяне папросту не хапіла ведаў у польскай мове. Я слухаў лекцыі і мог засвойваць веды, але для здачы іспытаў мовы ўжо не ставала. Мусіў вярнуцца і працаваць паводле рабочай спэцыяльнасьці — зваршчыкам мэталу і дрэваапрацоўшчыкам. Працую ў розных гарадах — цяпер у прыватнай кампаніі ў Менску. Некалькі разоў выяжджаў на заробкі ў Польшчу.

— Ці не было спакусы застацца?

— Была, і я ўсё часьцей думаю пра гэта: размоўная мова ў мяне ёсьць і магчымасьці працаўладкавацца таксама. Заўжды вельмі хацелася вярнуцца дадому — у мяне тут маці, я ў яе адзін і не хацеў бы яе пакідаць. Татусь памёр, калі мне было дзесяць месяцаў. Мама, безумоўна, хвалявалася за мяне, але і разумела, што праўда на маім баку.

Першы раз я вярнуўся на ініцыятыву Зьмітра Дашкевіча, які стварыў спартова-патрыятычны клюб «Ваяр». Пасьля быў клюб «Ваўкалак», у якім я займаюся і цяпер. Што далей? Я проста разрываюся паміж любоўю да радзімы і жаданьнем нармальнага спакойнага жыцьця.