Праскую студыю Свабоды наведаў сьпявак, музыка, заснавальнік гурту Vuraj і арганізатар папулярных «Сьпеўных сходаў» Сяржук Доўгушаў.
Сыс — гэта рок, Караткевіч — лірычны раманс
— 2 траўня вы разам з Алесем Ясінскім падчас канцэрту ў Празе прэзэнтавалі новы альбом «Дарогі» зь песьнямі на вершы Анатоля Сыса і Ўладзімера Караткевіча. А які аўтар вам самому больш блізкі — Караткевіч ці Сыс?
— Гэта розныя аўтары, і паэзія вельмі розная. Такія нарадзіліся і песьні. У 2011 годзе патрапілі мне гэтыя зборнікі. Я чытаў раней прозу Караткевіча, але ня ведаў, наколькі прыгожая ягоная паэзія. Так нарадзілася музыка. Караткевач — гэта лірыка, гэта прырода. Я сам з Аршаншчыны, гэта мне вельмі блізка. А Сыс — гэта рок, рэвалюцыя ў паэзіі, крык, выбух пра набалелае.
— Калі Сыс — гэта рок, то ў Караткевіча які музычны жанр?
— Лірычны раманс.
— Вы сьпяваеце самыя розныя народныя песьні, у тым ліку і застольныя. Бывае так, што пасьля застольля вельмі цяжка прачынацца. Якую бы вы прапанавалі сьпеватэрапію ў такім выпадку?
— Сьпеватэрапія пачынаецца падчас застольля. Калі ня толькі п’юць, але і сьпяваюць, то з ранку ня так будзе балець галава. Па-другое, важна што і ў якіх порцыях піць. На вёсцы і ў экспэдыцыях мы таксама сьпяваем і добра сябе адчуваем. Дапамагае музыка. Мне ў такіх сытуацыях дапамагае Ёган Себасьцян Бах. Былі моманты, калі балела галава, я ўключаў і слухаў Баха. Падсьвядома гэтая музыка на мяне так уплывае, што адбываецца цуд. Дарэчы, сам сьпеў дапамагае спраўляцца з дэпрэсіяй.
Сьпеватэрапія: вакальныя вібрацыі дапамагаюць
— А калі хворы, калі атрымаў дрэнны дыягназ, пакутуеш ад працяглай хваробы, якая музыка дапаможа?
— Даказана, што творы розных клясычных кампазытараў вельмі добра ўплываюць на псыхічны стан і на стан здароўя. Але і прыроднае гучаньне традыцыйнай музыкі, традыцыйных сьпеваў дапамагаюць. Калі сьпяваць у традыцыйнай манеры, то гэта добра ўплывае на цела, на арганізм і стан здароўя, бо гэта вібрацыі, калі сьпявае ўсё цела. Не імітацыя голасу, а прыродны гук, як сьпявалі нашыя продкі, нашыя бабулі.
— І нават калі прастуда, ангіна, горла баліць, сьпеў дапаможа?
— Вакальныя, сьпеўныя вібрацыі дапамагаюць. Цела гучыць, яно прагучваецца і гэта добра ўплывае.
— А калі вы закаханы, што сьпяваеце?
— Любоўную лірыку.
Мужчынскія сьпевы: традыцыя, якая амаль што зьнікла
— На канцэрце вы казалі пра тое, што вельмі важна аднаўляць беларускае мастацтва мужчынскіх сьпеваў. Чым яны ўнікальныя? Чым яны адрозьніваюцца ад таго, напрыклад, што жанчыны, што бабкі сьпяваюць?
— Гэта іншы жанр. Гэта моцная традыцыя, якая амаль што зьнікла. Калі жаночыя сьпевы гучаць, мы іх чуем, ведаем і «Гуканьне вясны», і купальскія песьні, то мужчынскія песьні амаль што адышлі. Гэта была ня менш вядомая традыцыя чым жаночая. Мужчыны сьпявалі касарскія, рэкруцкія, лірычныя, любоўныя, бяседныя, застольныя песьні. Былі валачобнікі, якія хадзілі па хатах і сьпявалі гэтыя песьні. Гэта ўнікальная традыцыя ў нашым рэгіёне. У нашых суседзяў так не было. У тых жа палякаў сустрэць мужчынскае шматгалосьсе амаль што немагчыма.
Сёлета ў межах праекту «Традыцыя» выйшаў унікальны СD мужчынскіх песень. На ім можна пачуць аўтэнтычныя сьпевы, запісаныя каля паўстагодзьдзя таму.
«Апошняга лірніка можна было пачуць пасьля Другой сусьветнай вайны»
— Калі вы хадзілі ў экспэдыцыі, слухалі, запісвалі песьні, якія сьпяваюць старыя людзі, то якая ў вас у вас была прапорцыя жаночых і мужчынскіх сьпеваў? Ці шмат было мужчынаў, чые песьні вы запісалі?
— Мужчынаў, на жаль, амаль не засталося. Сышла традыцыя, мужчыны раней паміраюць, жанчыны даўжэй жывуць. Але і жанчыны маглі засьпяваць мужчынскія песьні, засьпяваць тое, што бацька ці дзед сьпяваў. Ці проста бабуля пачынае сьпяваць, і становіцца зразумела, што гэта касарская песьня.
Для мяне цікавая лірніцкая традыцыя. Наступны этап і мае пошукі — гэта лірніцкія песьні. Гэтая традыцыя пасьля вайны зьнікла, таму што пачалі вынішчаць усіх валацугаў, вандроўных музыкаў, зьнішчаць іх інструмэнты, весьці барацьбу зь беднымі вандроўнымі людзьмі, і традыцыя сышла. Ёсьць запісы лірнікаў. Яшчэ можна было пачуць апошняга лірніка пасьля Другой сусьветнай вайны. Лірнікі сьпявалі на кірмашах, каля цэркваў, касьцёлаў. Гэтая традыцыя найбольш была распаўсюджаная ва Ўкраіне і ў Беларусі.
«Я бачу, як моладзь проста адварочвае ад афіцыйнага фальклёру»
— А як вы ставіцеся да так званага афіцыйнага фальклёру, якога шмат на тэлебачаньні, кшталту «Запрашаем на вячоркі» ці «Играй, гармонь» у Расеі.
— Калі прыцягнутае за вушы, я дрэнна да гэтага стаўлюся. Трэба рабіць на іншым узроўні. Калі я праводжу майстар-клясы ці выступы ў школах, то бачу, як моладзь проста адварочвае ад афіцыйнага фальклору, ад такога погляду бачаньня, што гэта лапці, паўпʼяныя людзі з гармошкамі сьпяваюць. Я сам не любіў гармошкі, баяны і гэта далей, таму што я бачыў, як гэта падаецца. Я супраць песьні бязь веданьня гісторыі, калі ўся магія песьні проста перайначваецца. Яшчэ адзін момант — безгустоўнасьць, калі эстрадныя выканаўцы накладаюць нейкі біт і ўвогуле ня ведаюць і не цікавяцца, якую сілу мае гэтая песьня. Але я не супраць, калі сучасныя гурты робяць гэта цікава, апрацоўваюць старыя песьні і даносяць новы сэнс. У Vuraj мы таксама даем гэтым песьням новае жыцьцё...
«Думаю, я быў нейкі небясьпечны для ўсіх»
— Нядаўна зьявілася інфармацыя, што вы звольніліся зь Беларускай дзяржаўнай філярмоніі, зь якой быў зьвязаны апошнія восем гадоў. Вы будзеце ў Варшаве да ліпеня на стыпэндыі Gaude Polonia Міністэрства культуры Польшчы. Што адбылося, што будзе далей?
Ня важна дзе я — у Чэхіі, Польшчы ці Беларусі — мая творчасьць, мая дзейнасьць накіраваная на разьвіцьцё і папулярызацыю ўсяго беларускага.
— Трошкі ня вельмі прыемная сытуацыя з філярмоніяй. Мне вельмі прыкра. Я шмат працаваў, рабіў праграмы для дзетак. Да мяне заўсёды зьвярталіся: Сяржук, трэбу ехаць туды і туды, трэба ў беларускі санаторый паказаць беларускія дудкі і колавую ліру. Але калі пайшло нешта замежнае, зьявілася нейкая рэўнасьць, страхі. Ня раз мяне выклікалі, пыталіся што і дзе, ці буду выступаць на 25 сакавіка і гэтак далей. Думаю, я быў нейкі небясьпечны для ўсіх. З аднаго боку я выконваю ролю музыкі, знаёмлю з традыцыйнай беларускай культурай, а зь іншага ежджу па нейкіх замежжах, выступаю на нейкіх забароненых канцэртах і гэтак далей. Адбылося так, што я не прыйшоў на працу два дні — субота і панядзелак, і мне сказалі, што гэта прагулы і ёсьць два варыянты — ці вы звальняецеся самі ці мы вас звальняем. Так хутка ўсё адбылося. Я ўзяў сваю ліру і паехаў у Польшчу...
Наадварот, гэта новы шлях. Я цяпер яшчэ больш буду рабіць для Беларусі. Ня важна дзе я — у Чэхіі, Польшчы ці Беларусі — мая творчасьць, мая дзейнасьць накіраваная на разьвіцьцё і папулярызацыю ўсяго беларускага.
