Ці выканае Аляксандар Лукашэнка абяцаньне не кашмарыць бізнэс праверкамі?

Цыганкоў: У чацьвер, разглядаючы кадравае пытаньне, Аляксандар Лукашэнка паабяцаў прыняць радыкальныя меры, каб выкараніць залішнія праверкі суб’ектаў гаспадараньня. Размова, у прыватнасьці, вялася пра неабходнасьць далейшай працы дзеля дэбюракратызацыі і дзеля таго, каб прыбраць залішні ціск на вытворчасьць і бізнэс.

Аляксандар Лукашэнка таксама адзначыў, што, як яму дакладаюць, пры цяперашніх нормах і патрабаваньнях — напрыклад, у галіне санітарыі і пажарнага нагляду — часам вельмі цяжка проста пачаць бізнэс.

«Таму, хутчэй за ўсё, мы прымем рашэньне на ўсім паставіць крыж і ўвесьці толькі тыя нормы па гэтых кірунках, якія патрэбныя. Адкрываецца новае прадпрыемства — прыйшлі пажарныя, праверылі, падпісаліся, і больш там рабіць няма чаго. Ня трэба туды больш хадзіць. Калі, ня дай божа, нешта здарыцца — мы прыцягнем да адказнасьці кіраўнікоў», — сказаў ён.

Выглядае, што гэта вельмі лібэральны падыход, які пануе ва ўсіх эўрапейскіх краінах, вельмі патрэбны і своечасовы. Гэта тое, чаго ўвесь час ад улады патрабуе беларускі бізнэс і прадпрымальніцтва. Зарэгістравалі, правялі праверку — далей самі прадпрымальнікі нясуць адказнасьць за свой бізнэс.

Але колькі мы сябе памятаем, мы чуем такія заявы. Гэта паўтараецца раз на некалькі гадоў. Часам гэта абмяжоўваецца словамі, а часам нават рабіліся пэўныя захады, выходзілі пастановы, ажыцьцяўляліся, і празь некалькі гадоў Лукашэнка вяртаўся да гэтай тэмы і заяўляў, што колькі можна кашмарыць бізнэс, зноў колькасьць праверак перашкаджае працаваць.

Чаму так адбываецца? Надта шмат саміх правяральнікаў. У Беларусі як нідзе існуе вялікая колькасьць такіх структур, якія часта нават паводле функцыяў дублююць адна адну. Гэтыя структуры павінны чымсьці займацца, знаходзіць парушэньні, а пры даволі складаным беларускім заканадаўстве гэта даволі лёгка. У пэнітэнцыярных установах, паводле розных ацэнак, ад 30 да 50% сядзяць за так званыя эканамічныя злачынствы.

Другое — атмасфэра, якая складаецца ў грамадзтве дзякуючы тым жа самым заявам прадстаўнікоў улады. Гэта атмасфэра недаверу да бізнэсу і кантролю за ім. Мы чулі выказваньні кіраўніка дзяржавы, які назваў прадпрымальнікаў «вашывымі блохамі», ведаем выпадкі, калі садзілі прадпрымальнікаў самага высокага ўзроўню. Грамадзтва разумее — паўсюль крадуць, трэба правяраць.

Толькі пры скасаваньні гэтых дзьвюх умоваў можна будзе лічыць, што чарговая спроба абмежаваць праверкі можа скончыцца нейкім рэальным вынікам.

Грузьдзіловіч: Магу цалкам пагадзіцца: заклінаньні, што больш ня будзе ніякіх праверак, будзе пакладзеная ім мяжа — такія заклінаньні мы чуем даўно, але яны нічога не даюць і таму зноў паўтараюцца. Але я не зусім згодны, што прычына толькі ў тым, што тут такая створаная атмасфэра, што вельмі шмат правяральных органаў, якім трэба працаваць.

Я б паглядзеў на сытуацыю гэтак, што структурна беларуская эканоміка на сёньня прыкладна на 80% дзяржаўная эканоміка, і толькі на 20% — прыватная. Кіраваць дзяржаўнай эканомікай пры яе дамінуючай ролі, інакш як праз адміністрацыйныя мэханізмы, немагчыма. І таму гэта прычына, што так шмат у нас правяральных органаў.

Тым больш гэта ідзе яшчэ ад Савецкага Саюзу, ад мэнталітэту нашых грамадзянаў, бо паўсюль крадуць.

Але каб зьмяніць гэта ўсё, трэба мяняць найперш структуру. Калі б было наадварот, 10–15% прадпрыемстваў дзяржаўнага сэктару, а астатнія прыватныя, то і ў Лукашэнкі былі б зусім іншыя погляды на правяральнікаў і зусім іншыя заклікі.

І ня трэба было б тады абяцаць, што спыняць усе гэтыя праверкі. Можа, праверкі трэба было б і павялічыць, бо трэба гэта таксама пільнаваць, асабліва на першай стадыі стварэньня.

Цяпер мы маем такую сытуацыю, калі адзін прыходзіць правяральнік, другі, трэці. І тут Лукашэнка падобны да той удавы, якая сама сябе высьцебала, бо спачатку стварыў такую сыстэму, а потым кажа: вы так правяраеце, што не даяце працаваць гэтым няшчасным бізнэсмэнам!

Трэба сапраўды рабіць іншае: праводзіць прыватызацыю прадпрыемстваў, пэўныя эканамічныя рэформы. А гэта ў нас даўно застопарылася, альбо толькі імітуецца, што нешта мяняецца ў лепшы бок.

Нядаўна даведаўся, што ў Аўстраліі аўтамабілісты ўвогуле не праходзяць тэхнічны агляд. Здавалася б, чаму? Усе ж зацікаўленыя, каб езьдзілі спраўныя аўтамабілі. Але гэта ўсё аддадзена на волю самога кіроўцы, ён нясе цалкам адказнасьць за свой аўтамабіль, калі нешта здараецца зь ягонай віны. Лукашэнка, у прынцыпе, правільна казаў, што прыйшлі б адзін раз паглядзелі кантралёры, тыя ж пажарныя, а далей ваша адказнасьць. Трэба такі прынцып уводзіць! Але ня толькі ў эканоміцы. Гэта трэба рабіць і вось з тэхаглядам, зь безьліччу іншага. Мы гаварылі пра Міністэрства адукацыі — паглядзіце інтэрнэт, там поўна камэнтароў пра тое, што навошта ўвогуле міністэрства адукацыі? Дастаткова нейкіх структураў, якія будуць кантраляваць выдачу ліцэнзіяў, падрыхтоўку мэтадычных дакумэнтаў, А ў нас міністэрства адукацыі даўно ператварылася ў вялікі кантрольны орган. Любое наша міністэрства, якое ні вазьмі — гэта найперш кантрольныя органы. А толькі потым тыя, хто дапамагае, стварае мэтадычна-навуковую базу і г.д.

Карбалевіч: Праблема сыстэмная. Калі зьменшыць праверкі, то ўзьнікае натуральнае пытаньне: чым будзе займацца мноства кантрольных органаў? Гэта і падатковыя інспэкцыі, і Камітэт дзяржаўнага кантролю, і праваахоўныя органы ад КДБ да міліцыі і Сьледчага камітэту. Сядзець бяз працы? Трэба скарачаць іх колькасьць, іх функцыі, таксама колькасьць іх супрацоўнікаў. Бяз гэтага ўсе размовы пра скарачэньне праверак марныя.

Правільна адзначана, што гэтыя абяцаньні і захады Лукашэнка робіць не ўпершыню. Ужо колькі разоў былі і загады, і пастановы, і адпаведныя заканадаўчыя акты. Але мала што зьмянілася. І вось чарговым разам зноў узьнікае гэтая праблема. Бо сама беларуская сацыяльная мадэль запраграмаваная на гэта. Бо без інстытуту кантралёра патэрналісцкая дзяржава зь вялізным дзяржаўным сэктарам, з ручным кіраваньнем існаваць ня можа. Таму бязь зьмены мадэлі гэтая праблема невырашальная.