Чаму кіраўнік Беларусі выступіў з вострай крытыкай палітыкі Расеі менавіта цяпер? Ці зьяўляюцца дзеяньні Масквы ціскам на Беларусь і калі так, то ў чым яго мэта? Ці зробяць уражаньні на Крэмль пагрозы Лукашэнкі прыпыніць інтэграцыю ў межах Эўразійскага эканамічнага саюзу?
Гэтыя пытаньні абмяркоўваюць беларускія палітолягі Аляксандар Класкоўскі і Арсені Сівіцкі і расейскі палітоляг Андрэй Суздальцаў.
Чаму Лукашэнка зрабіў свой дэмарш менавіта цяпер?
Дракахруст: Днямі Аляксандар Лукашэнка абрынуўся з надзвычай жорсткай крытыкай на Расею, прыгадаўшы ёй і ўпартасьць у газавым пытаньні, і скарачэньне паставак нафты, і бар’еры на шляху харчовага імпарту зь Беларусі. Лукашэнка даў зразумець, што краіна можа істотна скараціць свой удзел у Эўразійскім эканамічным саюзе. Газавая спрэчка працягваецца з канца 2015 году, скарачэньне паставак нафты — з чэрвеня 2016 году, а такая публічная заява кіраўніка Беларусі ўпершыню прагучала толькі цяпер.
Трэба нагадаць, што у чэрвені, калі Аляксандар Лукашэнка сустракаўся ў Менску з Уладзімерам Пуціным, было заяўлена у прэсавым рэлізе па выніках іх сустрэчы, што не прэзыдэнцкая гэта справа «газавае пытаньне», а цяпер аказалася, што прэзыдэнцкая... Чаму ўзьнікла такая заява, Арсені?
Сівіцкі: Мне здаецца, што яна ўзьнікла з тае прычыны, што вельмі доўга працягваюцца перамовы і яны безвыніковыя для беларускага боку. Я нагадаю, што гэтае пытаньне ўзьнікла яшчэ паўтара гады таму, калі беларускі бок узначаліў Эўразійскі эканамічны саюз і тады прапанаваў так званы антыкрызысны плян, таксама ён быў прадубляваны для саюзнай дзяржавы.
Ён прадугледжваў сумесныя дзеяньні Расеі і Беларусі дзеля таго, каб выйсьці з эканамічнага крызысу. І пераход на роўнапрыбытковыя цэны на энэрганосьбіты — адна з прапановаў, якую тады вылучыў беларускі бок. Ужо паўтара гады ідзе гаворка пра гэта, беларускі бок настройвае, што трэба хутчэй да роўнапрыбытковых цэнаў пераходзіць, але безвынікова. Таму Аляксандар Лукашэнка ў даволі тыповай для яго манеры гэтую праблему і абазначыў.
Дракахруст: Андрэй, а як вы трактуеце той момант, што менавіта цяпер былі зробленыя такія заявы, прычым у гэтых заявах было сабрана ўсё ў адзін флякон: і газ, і нафта, і імпарт.
Суздальцаў: Крызысу ва ўзаемаадносінах Расеі і Беларусі аб’ектыўна няма, ёсьць разыходжаньні ў мэтадах выхаду з эканамічнага крызысу. Ёсьць пэўны ўзровень датацыяў, падтрымкі, субсыдыяў, якія атрымлівае Рэспубліка Беларусь у абмен на свой фармальны ўдзел у інтэграцыйных праектах, у саюзнай дзяржаве і ў эўразійскай інтэграцыі.
Беларускае кіраўніцтва прывучанае, што Расея саступае, а калі яна не саступае, то гэта ўспрымаецца, як парушэньне фундамэнтальнага закону быцьця.
Гэтая дапамога ўвасобленая ў субсыдаваных цэнах на газ, на нафту, у доступе да расейскага рынку, у субсыдаваных цэнах на ваенную тэхніку, якую атрымлівае рэспубліка. Яны ніжэй, чым для экспарту ў іншыя краіны. Існуе яшчэ маса разнастайных прывілеяў, якія мае Беларусь у адносінах з Расеяй. Але Расея знаходзіцца цяпер у цяжкім становішчы ў адносінах з Захадам, і гэта адбіваецца на эканоміцы Беларусі.
У разуменьні беларускага кіраўніцтва Расея павінная некаторыя рэчы Беларусі кампэнсаваць. Калі Расея праводзіць жорсткую палітыку адносна Захаду, у разуменьні беларускага кіраўніцтва, яна павінна пайсьці на саступкі беларускаму боку. Але Расея так ня лічыць, таму што ёсьць саюзная дамова, ёсьць саюзная дзяржава, ёсьць абавязкі Беларусі як палітычнага саюзьніка. І ў гэтым прынцыповае разыходжаньне.
Што тычыцца газавай спрэчкі, то Аляксандар Лукашэнка нарваўся на падводны рыф, які быў сфармаваны расейскай і беларускай аналітыкай. Зараз ва ўмовах супрацьстаяньня РФ з Захадам улада Беларусі вырашыла, што можа дазволіць сабе ў аднабаковым парадку мяняць умовы пагадненьняў па тым жа газе, што было зроблена ў студзені 2016 году, і што Расея гэта праглыне. Але Расея зыходзіла з таго, што калі гэта дазволіць, то сёньня ўмовы памяняе Менск, заўтра памяняе Варшава і гэтак далей.
Беларускае кіраўніцтва прывучанае, што Расея саступае, а калі яна не саступае, то гэта ўспрымаецца, як парушэньне фундамэнтальнага закону быцьця.
Дракахруст: Аляксандар, а якая ваша трактоўка? 11 верасьня на выбарчым участку Лукашэнка казаў, што дамовіўся з Пуціным, і што праз пару дзень будзе падпісанае канчатковае пагадненьне. А праз 2 дні вырашылася, што нехта нешта ня так зразумеў. Ці не было гэта прычынай, альбо адной з прычынаў таго, што спрэчка была пераведзеная ў публічную палітычную плашчыню?
Класкоўскі: Так, сапраўды, я думаю, што спускавым кручком вось гэтага эмацыйнага выбуху якраз стала тое, што Лукашэнку, груба кажучы, «прадынамілі», бо ён хацеў на выбарчым участку 11 верасьня паказаць, што ўсе «ціп-топ» ужо ў дачыненьні з Расеяй, што фактычна зьнятае гэтае пытаньне. І я ня думаю, што гэта было стопрацэнтным блефам, напэўна была нейкая гутарка і атрымаўся эфэкт «сапсаванага тэлефона».
Ня проста ж так Лукашэнка пагнаў віцэ-прэм’ера Ўладзімера Сямашку ў Маскву на перамовы з Аркадзем Дварковічам, ягоным расейскім калегам, і Сямашка вярнуўся ні з чым. Між тым Лукашэнка прамаўляў на тым жа выбарчым участку, што ў яго ёсьць намер на саміце СНД у Бішкеку перасекчыся з Пуціным і абгаварыць некаторыя пытаньні. Відавочна ён хацеў паехаць у Бішкек ужо з нейкім фактычна падрыхтаваным пакетным пагадненьнем па нафтагазавых праблемах. І тут такі «аблом».
Я думаю, што спускавым кручком вось гэтага эмацыйнага выбуху якраз стала тое, што Лукашэнку, груба кажучы, «прадынамілі».
І гэта вось вылезла ў такой эмацыйнай форме, і сказаў Лукашэнка ўсё тое, што думае пра Пуціна і ягоную інтэграцыю. Саюзны чыноўнік Грыгоры Рапота, натуральна, быў дзеля «мэблі», груба кажучы, празь яго было перададзенае «прывітаньне» Крамлю.
Шаноўны Андрэй Суздальцаў згадаў пра вялікія датацыі Масквы беларускаму рэжыму. Дык усё, няма, вычыхаліся тыя датацыі па вялікім рахунку, па газе якія датацыі? Немцы на лепшых умовах сёньня атрымліваюць газ, чым беларусы, фактычна розьніца ў цане сымбалічная, калі палічыць транзыт і 30% мыта, якое закладзенае ў цану для немцаў, атрымліваецца, што беларусы ў горшых умовах. Дык прабачце за чорны гумар, але з кім у акопах гнілі? Зь немцамі дык па розныя бакі фронту.
Жарты жартамі, але зь беларускага боку гэта чыста эканамічны аспэкт, таму што вось гэтая формула газавай цаны даволі цьмяная. Адкуль гэтыя 132 даляры бяруцца ўжо на беларускай мяжы, калі для Ямала 36 толькі даляраў? Там шмат нейкіх накрутак. І сапраўды, у дакумэнтах аб стварэньні Эўразійскага зьвязу было запісана, што да 1 студзеня 2015 году бакі мусяць перайсьці на роўнапрыбытковыя цэны. І таму Лукашэнка ў правакацыйным стылі дэ-факта ўсталяваў плату паводле выгадных цэнаў з 1 студзеня.
Ён, натуральна, чакаў, што Масква ціха вырашыць канфлікт, бо нявыгадна публічна сабачыцца, але не зраслося. І таму сапраўды, Лукашэнка перайшоў да скандалу, які не аднойчы прыносіў яму посьпех, ва ўсялякім выпадку Масква не аднойчы ішла на кампраміс.
Ціск ці ня ціск?
Дракахруст: Пытаньне да аднаго паняцьця, якое прагучала ў размове з Рапотам. Лукашэнка назваў пазыцыю Расеі і па нафце, і па імпарту харчаваньня — «ціскам». Сапраўды гэта ціск, і калі гэта і сапраўды ціск, то дзеля чаго?
Вось вы, Андрэй, ужо казалі пра некаторыя крокі Беларусі на міжнароднай арэне. Можа, гэта і сапраўды ціск, паводле вядомай гішпанскай прымаўкі «Сябру — усе, ворагу — толькі закон»? Беларусь ня тое каб вораг, але вось, відаць, ёсьць сумневы ў сяброўстве. Ці гэта ня так?
Суздальцаў: Ёсьць пэўнае раздваеньне: з аднаго боку, цешыць, што Менск разблякаваў адносіны з Захадам, калі Беларусь атрымае інвэстыцыі Захаду або нават крэдыты — гэта нядрэнна, Маскве лягчэй, Масква Менск ня кідае і ня кіне.
Але ёсьць пытаньні, зьвязаныя зь бясьпекай. Найперш, у галіне супрацоўніцтва з Кіевам. Але я б не сказаў, што Масква карае Менск. Няма выразнага ціску.
Але ў Расеі існуе меркаваньне, што ў выніку ціску Захаду Расея засталася без надзейных саюзьнікаў, без падтрымкі. І трэба вызначацца.
Мы знаходзімся на стадыі стомленасьці адзін ад аднаго.
Вось пытаньне ў пастаўках харчаваньня. Я не аднойчы пісаў, што беларускае харчаваньне запатрабаванае, беларуская малочная прадукцыя неабходная. У Расеі па розных дадзеных 82-86 % малака свайго. Гэта значыць, што 16-18 % — імпарт. Гэта няшмат, але калі імпарту ня будзе, то цэны ўзрастуць. Беларусы не закрываюць гэтыя 16-18%, але закрываюць 4-5% — гэта нямала.
Але бяда ў тым, што рэальна вельмі кепская якасьць. Ходзяць чуткі, што асобна пастаўляецца больш якасны прадукт для ўнутранага рынку, а няякаснае ідзе да расейцаў. Усе звароты ў міністэрства сельскай гаспадаркі ігнаруюцца, і гэта крыўдзіць. У разуменьні Масквы гэта палітыка і гэта дрэнна.
Мы знаходзімся на стадыі стомленасьці адзін ад аднаго, зроблена нямала добрага ў адносінах абедзьвюх краінаў, яно немалаважна пры любым рэжыме, гэта неабходна для выжываньня рэспублікі. І вось гэта нехта зьнішчае і гэта катастрафічна.
Дракахруст: Арсені, ціск ці ня ціск?
Сівіцкі: Мне здаецца, што гэта ціск, і зьвязаны ён з тым, што крамлёўскія стратэгі ня вельмі задаволеныя паводзінамі Беларусі і Лукашэнкі на міжнароднай арэне. Вось спадар Андрэй казаў пра стасункі з Украінай. І гэта, і нармалізацыя адносінаў з Эўразьвязам і ЗША даволі нэрвова ўспрымаюцца ў Крамлі. Я ня ведаю, якія ацэнкі даюць у парлямэнце і ў іншых месцах, але вядомыя ацэнкі ваенных аналітыкаў РФ, якія апублікаваныя ў выданьнях міністэрства абароны РФ. Згодна з гэтымі ацэнкамі, Беларусь будзе пераарыентаваная на супрацоўніцтва з Эўразьвязам да канца 2016 году.
Мне здаецца, што ў гэтым кантэксьце і гандлёвыя войны, і нявырашанасьць газава-нафтавага пытаньня, і тое, што Расея пачала ўзмацняць ваенную прысутнасьць на мяжы зь Беларусьсю, можна разглядаць як пэўны ціск і дэманстрацыю недаверу да Менску. І мне здаецца, што гэтая пазыцыя будзе рабіцца больш жорсткай па ўсяму спэктру супрацоўніцтва з Беларусьсю.
Суздальцаў: Пагаджуся на 100% з тым, што ёсьць недавер. І гэта сумна, але ў гэтым пляне шмат зрабіў Лукашэнка, Крэмль глыбока не давярае яму. Зьвесткі, якія пэрыядычна зьяўляюцца ў беларускім друку аб закрытых дамоўленасьцях паміж Менскам і Масквой — гэта міт.
Ёсьць недавер. І гэта сумна, але ў гэтым пляне шмат зрабіў Лукашэнка, Крэмль глыбока не давярае яму.
Што да зьнешняй палітыкі, то яе фармуюць два ведамствы — вайны і міру, міністэрства абароны і міністэрства замежных справаў. Абапірацца на меркаваньні аналітыкаў абароннага ведамства было б аднабакова, яны заўсёды бачаць пагрозы. І гэта ва ўсім сьвеце, хоць у Расеі, хоць у ЗША, хоць у Ізраілі. Гэта іх праца.
Варта глядзець на тое, як дзейнічае прэзыдэнцкая ўлада. У Расеі вельмі жорсткая прэзыдэнцкая вэртыкаль. Вядома, яна слабей, чым у Беларусі, але вельмі жорсткая, і яна паводзіць сябе спакойна.
Адносіны Менску з Кіевам у Маскве заўважаюць. Але ёсьць разуменьне таго, што Менск можа паварочваць на Захад, можа не паварочваць, але куды рэспубліку падзець? Рэспубліка шчыльна эканамічна і сацыяльна зьвязаная з Расеяй. Лукашэнка чакае нешта яшчэ дадаткова ад Расеі, а яна са свайго боку ці не жадае, ці ня можа даваць, таму што чакае больш выразнай палітыкі ад Менску.
Ёсьць пытаньні, якія Расея паставіла перад Менскам і ён іх ня вырашыў. Расея іх больш ня ставіла, няма больш дыялёгу.
Ёсьць пытаньні, якія Расея паставіла перад Менскам і ён іх ня вырашыў. Расея іх больш ня ставіла, няма больш дыялёгу. Ніхто больш не гаворыць пра авіябазу. І гэта таксама раздражняе Лукашэнку, які хацеў бы мець нейкі гандаль. Расея не ўступае ў канфлікт публічны, проста яна разумее, што калі Менск шукае варыянты паглыбленьня адносінаў з Захадам, яму неабходны статус ахвяры. І таму Маскве ціснуць на Лукашэнку — гэта ліць ваду на млын беларускай палітыкі, якая ставіць на Захад.
Дракахруст: Аляксандар, а Ваш адказ на гэтае пытаньне — усе ж такі ціск ці ня ціск? Калі ціск, то зь якой мэтай? Як сабе Масква ўяўляе паслухмяную Беларусь, паслухмянага Лукашэнку?
Класкоўскі: Я лічу, што гэта ціск, і ў гэтым ціску ёсьць палітычны складнік, безумоўна. Таму што з гледзішча Масквы Менск стаў сабе зашмат дазваляць на міжнароднай арэне.
Вось Макей зьлётаў у Кіеў і там пабратаўся з «кіеўскай хунтай» у апошнія дні жніўня. І ці выпадкова, што пасьля гэтага Дварковіч сказаў, што ўсе тое, што напісаў «Коммерсант» пра праект новага газавага пагадненьня, гэта хлусьня, што мы ні пра што не дамовіліся.
Тут ёсьць і чыста эканамічны складнік, таму што для Масквы ўсе ж такі справа прынцыпу, каб не было такіх прэцэдэнтаў, калі спажыўцы ў аднабаковым парадку вызначаюць справядлівую, зь іх гледзішча, цану.
А цяпер Макей за акіянам з Вікторыяй Нуланд сустракаецца, якая печыва на Майдане раздавала. Я думаю, гэта раздражняе, як і адмова разьмясьціць авіябазу. Масква маўчыць, каб анучай па твары не атрымліваць, але ўсе гэта адгукаецца Менску.
Я б сказаў, што тут ёсьць і чыста эканамічны складнік, таму што для Масквы ўсе ж такі справа прынцыпу, каб не было такіх прэцэдэнтаў, калі спажыўцы ў аднабаковым парадку вызначаюць справядлівую, зь іх гледзішча, цану.
І ў гэтым сэнсе я думаю, што будуць даціскаць, каб гэты доўг 300 млн. даляраў быў сплочаны. Можа, дадуць растэрміноўку, бо як гэта ўсе адразу плаціць, калі ў казьне гуляе вецер?
Іншая рэч, што вось Менск нібыта нецывілізавана ўсталяваў аднабакова цану, але Масква хіба цывілізавана скараціла пастаўкі нафты? Менск спасылаецца на роўнапрыбытковасьць, а Масква на што спасылаецца? Гэта, як кажуць рускія, стопрацэнтная «ответка», бо нафтагазавыя пагадненьні юрыдычна між сабой не зьвязаныя.
Што тычыцца Вашага пытаньня — якім ідэальным Масква хоча бачыць Лукашэнку. Лукашэнка на Захад ня сыдзе, бо заходнія каштоўнасьці яму чужыя і рэформаў ён ня хоча рабіць. Але ўсе адно вялікадзяржаўныя комплексы напружваюць Маскву і так ці іначай яна хоча трымаць яго на кароткім павадку.
Ці спрацуе старая гульня з посткрымскай Расеяй?
Дракахруст: Лукашэнка прыгразіў адклікаць прадстаўнікоў Беларусі з Эўразійскай камісіі. Гэтая схема пагрозы ўжываецца ня ў першы раз: у 2009 годзе, калі была «малочная вайна», Лукашэнка не паехаў на саміт АДКБ, сказаў, што Беларусь не падпіша пагадненьне аб сілах хуткага рэагаваньня АДКБ, пакуль канфлікт ня будзе вырашаны. У 2014 годзе было сказана, што не падпішам дамову пра Эўразійскі зьвяз, пакуль ня будзе вырашанае пытаньне нафтавай мыты. Калі цяперашняя пагроза будзе рэалізаваная, наколькі моцна гэта будзе турбаваць Маскву?
Класкоўскі: Я думаю, што гэта псыхалягічны жэст з боку Лукашэнкі. Ну, можа там аднаго-двух чыноўнікаў адклічуць, але, па вялікім рахунку, куды падзецца Лукашэнку? Уявім, што ён выходзіць з эўразійскай інтэграцыі. І што — ён у Эўразьвяз будзе прасіцца?
Але я казаў, што ён не гатовы рабіць патрэбныя рэформы. Але яго заява — удар пад дых Пуціну. Калі саюзную дзяржаву яшчэ Ельцын ствараў, то Эўразійскі саюз — дзецішча Пуціна. Ён думаў, што пойдзе далей за Ельцына і зможа аб’яднаць амаль усю постсавецкую прастору. І тут раптам аблом. Лукашэнка хоча пацэліць у самае балючае месца.
Заява Лукашэнкі — удар пад дых Пуціну. Калі саюзную дзяржаву яшчэ Ельцын ствараў, то Эўразійскі саюз — дзецішча Пуціна.
Вось глядзіце: стваралі Эўразійскі саюз, паабяцалі роўнапрыбытковыя цэны, цяпер агульны энэргетычны рынак аж на 2025 год адкідаюць. Абяцалі 4 свабоды — руху тавараў, капіталу, паслугаў і людзей. Так, я дапускаю, што ідзе часткова кантрабанда зь Беларусі. Але хіба ня дзікасьць, што шманаюць кожную фуру на мяжы, дзе гэтыя 4 свабоды?
Дзеля чаго гарадзілі ўвесь гэты гарод? Расея пасьля Крыму ўвайшла ў вайну санкцыяў з Эўропай, але ж гэта ня наша вайна. І Масква не пыталася ў Беларусі, ці трэба было рабіць анэксію Крыму. Таму з гэтага гледзішча атрымліваецца, што Масква сказала «а» з эўразійскай інтэграцыяй і не сказала «б», а замест гэтага паказала дулю. Вось гэта таксама трэба ўлічваць.
Дракахруст: Андрэй, Ваш адказ. Я памятаю, вы ня раз пісалі, што Масква можа сказаць беларусам: «Ну і каціцеся»
Суздальцаў: Так яна практычна і робіць. Ніхто ня зьвязвае палітыку РФ адносна Беларусі з паездкамі Макея. Падыход тут элемэнтарны — гэта ўсё долі працэнта ад усіх тых праблемаў, якія стаяць перад Расеяй.
Сапраўды, некаторыя рэчы крыўдзяць. Напрыклад, пытаньне аб кантрабандзе. З аднаго боку, у межах Эўразійскага саюзу падобныя камэрцыйныя апэрацыі не павінны лічыцца кантрабандай. Зь іншага боку, у рамках палітычнага саюзу гэта невыкананьне саюзніцкага абавязку.
Што да сувязі паставак газу і нафты — існуе энергетычны балянс саюзнай дзяржавы, які прымаецца кожны год. І там гэтыя пытаньні якраз увязаныя. Але па вялікім рахунку — гэта ня тая праблема, якой Расея жыве.
Дракахруст: Вы пісалі, што Расеі ня так ужо і патрэбная тая Беларусь, маўляў, Расея — краіна самадастатковая. Але потым сытуацыя разьвівалася не паводле вашых трактовак. Людзі ў Крамлі ня могуць сказаць так, як можаце вы, вольны палітоляг: ды і Бог зь ёй, зь Беларусьсю.
Есьць расейская грамадзкая думка, і яна на нешта ўплывае. І калі браць рэтраспэктыву 22 гадоў, выглядае, што яна была пэўным козырам, саюзьнікам афіцыйнага Менску.
Есьць расейская грамадзкая думка, і яна на нешта ўплывае. І калі браць рэтраспэктыву 22 гадоў, так выглядае, што яна была пэўным козырам, саюзьнікам афіцыйнага Менску. Дзякуючы гэтаму, Менск мог чагосьці дамагацца. Беларусь ня можа наўпрост ні ў эканамічным, ні ў ваенным, ні ў палітычным сэнсе нешта дыктаваць Расеі, Але Беларусь нешта атрымлівала, магчыма, таму, што ў Крамлі ўсе ж такі бяруць пад увагу, што думае Расея пра Беларусь.
Суздальцаў: Вядома, я пагаджуся, але трэба ўлічваць, што ніхто ня кідае Беларусь. Але калі гаворыцца, што Менск забярэ чыноўнікаў, якія знаходзяцца ў Эўразійскай камісіі, дык гэта арганізацыя, якая вырашае пытаньні Беларусі за кошт расейскай эканомікі. У дадзеным выпадку гэта можа толькі вітацца з боку Расеі.
Больш сур’ёзная праблема — заявы аб намеры скараціць удзел у эўразійскай інтэграцыі. Але гэта таксама не зьяўляецца пагрозай, паколькі Беларусь ня можа існаваць без інтэграцыі. Іншая справа, што яна і інтэгравацца ня можа па шэрагу прычынаў.
Дракахруст: Арсені, расейскі «Лявада-цэнтар» шмат гадоў задаваў пытаньне: хто сябра Расеі, а хто вораг. І ва ўсіх апытаньнях найбольшая колькасьць расейцаў называлі саюзьнікам РФ Беларусь. І вось гэты фактар — ён у цяперашняй, посткрымскай Расеі ніяк не ўплывае на рашэньні Крамля?
Сівіцкі: Мне здаецца, што ніяк не паўплывае. Калі глядзець на апытаньні, зробленыя да Крыму, то сытуацыя была аналягічная і з Украінай.
Дракахруст: Арсені, аналягічнай яна быць ня можа. Першае месца сярод саюзьнікаў — яно адно. Украіна ніколі на ім не была, Беларусь заўсёды была.
Стаўленьне расейскага грамадзтва да Беларусі можна зьмяніць. На жаль, гэтая прапагандысцкая машына выконвае функцыі эфэктыўна.
Сівіцкі: Я згодзен, але ж я лічу, што стаўленьне расейскага грамадзтва да Беларусі можна зьмяніць. На жаль, гэтая прапагандысцкая машына выконвае функцыі эфэктыўна. Гэта асабліва яскрава прадэманстравала зьмена стаўленьня да Турэччыны пасьля зьбіцьця расейскага самалёта і пасьля нядаўняга замірэньня. Машыну прапаганды можна было разьвярнуць у адваротным накірунку і вельмі хутка Турэччыну ператварыць зь сябра ў ворага і наадварот.
І адносна Беларусі таксама такія рызыкі існуюць, калі ў Крамлі пажадаюць зьмяніць стаўленьне расейцаў. Мы ж памятаем інфармацыйную кампанію 2010 году.
Дракахруст: Арсені, вы сказалі: «Калі ў Крамлі пажадаюць». А ці пажадаюць? І ці вынікае з вашых словаў, што Лукашэнка зрабіў памылку, калі вось так агучыў свае крыўды, бо Расея іншая, і яго гульні, якія спрацоўвалі раней, ужо спрацоўваць ня будуць?
Сівіцкі: Па-першае, Расея на гэта не зрэагуе, а па-другое, калі і зрэагуе, то рэакцыя будзе больш жорсткай, чым гэта было да ўкраінскага крызысу. У сёньняшніх умовах у Расеі даволі шмат інструмэнтаў жорсткага ціску, і я ня бачу, чаму яна ня зможа выкарыстаць іх адносна Беларусі.
Заявы Лукашэнкі сьведчаць пра крызыс у адносінах паміж Беларусьсю і Расеяй.
Тым больш, што на думку некаторых расейскіх аналітыкаў, Беларусь пераходзіць «чырвоныя лініі», якія былі ўсталяваныя для яе Крамлём. Была формула, што мы існуем за кошт геапалітычнай рэнты, мы атрымоўваем са зьніжкамі энэрганосьбіты, доступ да расейскага рынку, але ў той жа час мы адмаўляемся ад інтэграцыі з эўраатлянтычнымі структурамі.
Мне здаецца, што гэтая мадэль руйнуецца, Лукашэнка гэта разумее, іншай мадэлі ні Менск, ні Масква зараз не прапануюць. Гэта правакуе канфлікт. Свае жорсткія заявы Лукашэнка зрабіў ня проста так, ён нешта адчувае. Хутчэй за ўсе, такія заявы Лукашэнкі сьведчаць пра крызыс у адносінах паміж Беларусьсю і Расеяй.
