На фоне гучных судовых працэсаў над «украінскімі закладнікамі» у Расеі — Надзеяй Саўчанкай, Мікалаем Карпюком і Станіславам Клыхам — у цені засталося іншая справа — жыхара Луганскай вобласьці Сяргея Літвінава. Яго затрымалі летам 2014 году ў Растоўскай вобласьці і абвінавацілі ў 39 забойствах мірных жыхароў і згвалтаваньнях, нібыта учыненых у Луганску падчас канфлікту ўкраінскага войска і сэпаратыстаў самаабвешчанай «ЛНР».
Абвінавачваньне, якое выглядала зусім ужо фантастычным, да суду не дайшло: Сьледчы камітэт Расеі заявіў, што Літвінаў абгаварыў сябе. Сам ён сьцьвярджае, што быў вымушаны прыдумляць дэталёвыя паказаньні аб забойствах пад катаваньнямі. Праваабаронцы ўпэўненыя, што Літвінава расейскія ўлады выкарыстоўвалі, каб абвінаваціць у ваенных злачынствах украінскіх палітыкаў Арсена Авакава і Ігара Каламойскага (гэтак жа як Карпюка і Клыха — для абвінавачваньняў у адрас Арсенія Яцанюка), але потым перадумалі. Нягледзячы на абсурднасьць справы, адпускаць яго з-пад варты ніхто не зьбіраецца.
Цяпер украінца Сяргея Літвінава абвінавачваюць «усяго толькі» ў рабаваньні: паводле сьледзтва, летам 2014 года ён разам з двума «невядомымі украінскімі вайскоўцамі», пагражаючы зброяй, адабраў у грамадзяніна Расеі Аляксандра Лысенкі, які пражываў у Луганскай вобласьці, два аўтамабілі. Справа разглядаецца ў Тарасаўскім раённым судзе Растоўскай вобласьці. Пры гэтым адвакат Літвінава Віктар Паршуткін, які хадайнічаў аб спыненьні справы, заявіў: «Справа палітычна матываваная, яна была распачатая з мэтай распальваньня вайны, варожасьці і нянавісьці паміж народамі Расеі і Ўкраіны».
Чаму «усяго толькі»? Да 25 лістапада 2015 году сьпікер Сьледчага камітэту РФ Уладзімір Маркін называў Сяргея Літвінава не «рабаўніком», а байцом батальёна «Дняпро-1», які нібыта забіў 39 чалавек, у тым ліку 12-гадовую дзяўчынку, і згвалціў 8 жанчын. Рабіў ён гэта, паводле тагачаснай вэрсіі СК, для «пагаршэньня дэмаграфічнай абстаноўкі сярод расейскамоўнага насельніцтва» Луганскай вобласьці.
Аднак ужо ў канцы мінулага году падазрэньні ў масавых забойствах і згвалтаваньнях зь Літвінава былі зьнятыя: усе «забітыя» і «згвалтаваныя» апынуліся выдуманымі, а псыхоляга-псыхафізіялягічная судовая экспэртыза паказала, што ўкраінца катавалі.
25 лютага чарговае паседжаньне па справе Літвінава адбылося ў Тарасаўскім раённым судзе Растоўскай вобласьці. Падсуднага завялі ў залю ў кайданках, якімі ён быў прышпілены да прыстава. На пытаньне, ці ня супраць ён, каб журналісты праводзілі фотаздымку, украінец, цалуючы папяровы абразок у руках, адказаў: «Ня супраць, я праваслаўны чалавек, што мне хаваць» — і папрасіў судзьдзю азнаёміцца з лістамі падтрымкі, якія даслалі яму ў апошні час. «Паглядзіце, мне нават Папа Рымскі напісаў», — зьдзівіў усіх Літвінаў. Ліст сапраўды аказаўся з Італіі, ад рэдакцыі «Радыё Ватыкану». Судзьдзя Сьвятлана Шапавалава паглядзела яго, але далучаць да справы, як прасіў Літвінаў, адмовілася.
Працэс па справе Сяргея Літвінава пачаўся месяц таму, але абвінаваўчае заключэньне пракурор змог зачытаць толькі цяпер. Да гэтага суд тры разы зьбіраўся на папярэднія слуханьні і яшчэ некалькі разоў, каб вырашыць, ці патрэбны падсуднаму яшчэ адзін адвакат (цяперашні, Віктар Паршуткін, дапускае, што яго такім чынам спрабавалі «адцясьніць ад справы»). Літвінаў пажадаў, каб яго справу разглядаў Растоўскі абласны суд з дапамогай калегіі прысяжных. Для гэтага украінец і ягоны адвакат пайшлі на значную рызыку і хадайнічалі перакваліфікаваць абвінавачваньне на 356-ю артыкул КК РФ: «Ужываньне забароненых сродкаў і мэтадаў вядзеньня вайны» з магчымым пакараньнем у выглядзе тэрміну пазбаўленьня волі да 20 гадоў. Цяпер Літвінава абвінавачваюць толькі ў рабаваньні, і яму пагражае максымальна сем гадоў турмы. На думку Віктара Паршуткіна, адзіны спосаб дамагчыся адэкватнага разгляду палітычна матываванага справы — суд прысяжных, якога можна патрабаваць толькі пры ўзмацненьні жорсткасьці абвінавачваньня: «Суд прысяжных больш гарантуе правы падабароннага, і ёсьць больш шанцаў для апраўдаўчага прысуду».
«У абвінаваўчым заключэньні пазначана, што з красавіка 2014 году па 15 лютага 2015 году на тэрыторыі паўднёвага ўсходу Ўкраіны адбываўся ўзброены канфлікт немiжнароднага характару паміж апалчэньнем самаабвешчанай Луганскай і Данецкай „народных рэспублік“ з аднаго боку і „Нацыянальнай гвардыяй“ і Узброенымі сіламі Ўкраіны з іншага боку, — адзначае Паршуткін. — І калі гэта (рабаваньне ў саўдзеле з двума невядомымі вайскоўцамі. — РС) ня жорсткае абыходжаньне ўдзельнікаў узброенага канфлікту з цывільным насельніцтвам, то што тады можна назваць ім?»
Артыкул пра «недапушчальныя сродкі і мэтады вядзеньня ваенных дзеяньняў» ужо фігураваў у справе Літвінава. Ён быў затрыманы супрацоўнікамі ФСБ ў жніўні 2014 года ў Растоўскай вобласьці, куды, на думку сьледзтва, зьявіўся з сяла Камышнага Луганскай вобласьці, каб вылечыць флюс. Да гэтага Літвінаў, паводле першай вэрсіі сьледзтва, знаходзіўся ў складзе батальёну «Дняпро-1» і «праводзіў карныя расстрэлы мірнага насельніцтва Луганскай вобласьці».
«Пасьля таго, як мы разьмясьціліся ў намётавым лягеры, М. адклікаў Ш. у бок, і паведаміў апошняму, што нам неабходна таксама шляхам забойстваў праводзіць зачыстку мірнага насельніцтва пасёлка Макарава, пра што мне адразу ж распавёў Ш., — запісана нібыта са слоў Літвінава ў яго пратаколе допыту. — Таксама Ш. растлумачыў мне, што М. загадаў праводзіць зачыстку насельніцтва, а менавіта жанчын і дзяцей, як патлумачыў М. і мне перадаў Ш. — „каб больш гэтыя сукі не пладзіліся“. Гэта значыць, як я зразумеў, загад аб зьдзяйсьненьні намі паказаных дзеяньняў быў накіраваны выключна на пагаршэньне дэмаграфічнай абстаноўкі сярод расейскамоўнага насельніцтва». Далей ідзе некалькі дзясяткаў старонак тэксту з падрабязным апісаньнем забойстваў і гвалту. Падпісаны пратакол сьледчым Сьледчага камітэту РФ А.Падапрыгорам.
Вось яшчэ адна вытрымка з «пратаколу допыту» Літвінава. Падобных аповедаў у ім дзясяткі, апісаньні падрабязныя і дадзеныя зь відавочным садысцкім характарам, месцамі тэксты пратаколаў нагадваюць танныя баевікі з кніжных развалаў «усё па 10 рублёў»:
«Пасьля гэтага я і М., маючы пры сабе аўтаматы АК-74, прайшлі ў дом і ўбачылі, што ў спальным пакоі, разьмешчаным справа ад уваходу, на канапе, разьмешчанай зьлева ад уваходу ў спальны пакой, ляжыць раней не знаёмая мне жанчына, якая глядзела тэлевізар. Дадзенай жанчыне на выгляд было прыкладна 34 гады, хударлявага целаскладу, доўгія чорныя валасы, ростам прыкладна 175 см. Я накіраваў на яе аўтамат, які быў зараджаны і цалкам прыведзены ў баявую гатоўнасьць, спытаў у яе: «Дзе твой мужык? Кажы, дзе ён »; на што яна адказала, што мужчын у яе доме няма, і дома яна знаходзіцца разам са сваёй дванаццацігадовай дачкой. У гэты час у калідор дому выбегла дзяўчынка на выгляд прыкладна 12 гадоў і падбегла да мамы. Так як мужчыны ў доме не аказалася, і нам быў пастаўлены загад на забойства жанчын і дзяцей, я вырашыў забіць жанчыну і яе дачку, і накіраваў на іх аўтамат. У гэты час М. прапанаваў мне: «Можа мы яе таго?», гэта я зразумеў як прапанову зьдзейсьніць палавы акт з жанчынай, дакладней яе згвалтаваньне, і падтрымаў М. Зьдзяйсьняць палавы акт пры дзіцяці я не хацеў, і папрасіў М. адвесьці дзяўчынку куды-небудзь. М. пагадзіўся і некуды адвёў дзяўчынку. Я ў гэты момант, накіраваўшы аўтамат на жанчыну, запатрабаваў ад яе зьняць адзеньне. На мае патрабаваньні жанчына адказала адмовай, і тады я зноў запатрабаваў, каб яна разьдзелася, патлумачыўшы, што ў процілеглым выпадку я заб’ю яе. Жанчына зноў адмовілася і патлумачыла, што ня будзе гэтага рабіць. у гэты час у пакой увайшоў М., які растлумачыў, што дзяўчынка нікуды не ўцячэ і нічога не ўбачыць. Я папрасіў М. патрымаць на прыцэле жанчыну, і пасьля таго, як ён прыцэліўся, я паклаў свой аўтамат на падлогу ў пакоі, падышоў да яе і супраць яе волі, падаўляючы яе супраціў, які выяўляўся ў тым, што яна спрабавала адштурхнуць мяне рукамі і нагамі, стаў здымаць зь яе адзеньне... Падчас палавога акту жанчына ляжала моўчкі, а зь яе вачэй цяклі сьлёзы. Дадзены палавой акт па часе доўжыўся прыкладна 30 хвілін... Пасьля заканчэньня палавога акту, я ўстаў з гэтай жанчыны, надзеў свае штаны, і прапанаваў М., які ўвесь гэты час знаходзіўся побач са мной у пакоі, і назіраў за тым, што адбываецца, зьдзейсьніць з гэтай жанчынай таксама палавы акт... Прыкладна праз 40 хвілін з пакоя выйшаў М. і сказаў мне: «Ну што, трэба заканчваць зь імі». Я пагадзіўся і спытаў у яго: «Што, з дзяўчынкай таксама?», На што М. адказаў: «Так». Пасьля гэтага я сказаў М., што дзяўчынку я забіваць не стану і не змагу гэтага зрабіць. М. сказаў мне, што калі я слабак, то ён зробіць гэта сам. Пасьля гэтага я ўвайшоў у спальны пакой, дзе на канапе месьціліся раней згвалтаваная мной і М. жанчына, а М. вывеў з пакоя дзяўчынку і павёў яе ў іншы спальны пакой, разьмешчаны за сьцяной ад таго пакоя, дзе знаходзіўся я. Знаходзячыся ў спальным пакоі з жанчынай, я стоячы перад ёй на адлегласьці прыкладна 1 мэтра накіраваў на яе свой аўтамат і з мэтай яе забойства зрабіў практычна ва ўпор тры стрэлы з аўтамата. Я прыцэльна стрэліў у галаву (па цэнтры ілба), у грудзі і ў жывот. Ад маіх стрэлаў жанчына трохі адкінулася назад і перастала падаваць прыкметы жыцьця. У гэты час за сьценкай я таксама пачуў два стрэлы і зразумеў, што М. таксама застрэліў дзяўчынку. Я выйшаў з пакоя і ўбачыў, што на падлозе ў дзіцячай спальні ляжыць дзяўчынка, на галаве і жываце якой былі кулявыя раненьні і пад яе целам была лужына крыві».
У выніку амаль сорак апісаных падобным чынам «згвалтаваньняў» і «забойстваў» так і не зрабіліся падставай для абвінавачваньня. 25 лістапада 2015 году крымінальны перасьлед па іх быў спынены, а Уладзімір Маркін заявіў, што Літвінаў падчас сьледзтва абгаварыў сябе. Сьледчы камітэт, па словах Маркіна, «правёў карпатлівую працу» і высьветліў, што названых жыхароў Луганскай вобласьці «не існавала».
Экспэрты камісіі, якая праводзіла псыхоляга-псыхафізіялягічную экспэртызу Літвінава, паказалі, што яго подпіс пад пратаколам з апісаньнем забойстваў і гвалту пастаўлены пад катаваньнямі:
«Падчас псыхафізіялягічнага дасьледаваньня з выкарыстаньнем паліграфа 73% псыхафізіялягічных рэакцый Літвінава сьведчаць пра тое, што ён падвяргаўся фізычнаму і мэдыкамэнтознаму ўзьдзеяньню (катаваньням) з мэтай дачы прызнальных паказаньняў аб удзеле ў карных апэрацыях батальёна» Дняпро«.
Вынікі экспэртызы далучаныя да матэрыялаў справы. Аб прымусе Літвінаў заяўляў адвакату яшчэ на стадыі сьледзтва. Калі ўжо на працэсе адвакат Віктар Паршуткін запытаўся, хто забраў яго пашпарт падчас затрыманьня, Літвінаў адказаў: «Ну, тыя, хто мучыў мяне».
«У базе Let My People Go Ukraine знаходзіцца дзьве справы аб „незаконных мэтадах вядзеньня вайны“ — гэта справы Саўчанкі і Літвінава, — адзначае кіеўская праваабаронца Марыя Томак. — Але Саўчанка хаця б рэальна ваявала, прымала ўдзел у баявых дзеяньнях. А Літвінаў — звычайны селянін, чалавек нават без палітычных поглядаў».
Літвінаў — звычайны селянін, чалавек нават без палітычных поглядаў.
Асобнае пытаньне — пра тое, як Літвінаў апынуўся на тэрыторыі Расеі. Паводле вэрсіі сьледзтва, ён апынуўся ў Тарасаўскаім раённым шпіталі, перайшоўшы мяжу. Тут некалькім баевікам самаабвешчанай «ЛНР», якiя праходзiлi лячэньне, Літвінаў падаўся падазроным, і яны заявілі на яго ў ФСБ. Пры гэтым ва ўкраінца былі з сабой ня толькі свае дакумэнты, але і дакумэнты жонкі. Марыя Томак не выключае вэрсію, што ён хацеў прасіць статус уцекача. Віктар Паршуткін таксама выказаў здагадку, што Літвінаў мог быць накіраваны ў раённы шпіталь наўмысна, каб выяўляць украінскіх вайскоўцаў, якія дэзэртыравалі ў Расею.
На думку адваката, крымінальная справа Літвінава стаіць у адным шэрагу са справамі Саўчанка, Сянцова, Кольчанкі і іншымі, якія зьявіліся падчас ваеннага супрацьстаяньня Расеі і Украіны:
«Гэтыя судовыя справы зьявіліся па інэрцыі, калі ішло супрацьстаяньне. Раз ужо мы іх так доўга расьсьледавалі, давайце давядзем да канца. Усе, і ў Расеі, і ва Ўкраіне, разумеюць: працяг гэтых працэсаў зараз — вялікая памылка», — адзначае Паршуткін. Асноўнай мэтай справы Літвінава, па ўсёй бачнасьці, быў ня сам звычайны ўкраінец, а палітычнае кіраўніцтва Ўкраіны, як і ў справе Мікалая Карпюка і Станіслава Клыха, дзе фігураваў прэм’ер-міністар Арсені Яцанюк. У справе Літвінава першапачаткова абвінавачваньні будаваліся супраць міністра ўнутраных спраў Украіны Арсена Авакава, тагачаснага кіраўніка Днепрапятроўскай вобласьці Ігара Каламойскаго і камандзіра батальёна «Дняпро» Юрыя Бярозы.
«У пэрыяд з 12 красавіка 2014 па 13 жніўня 2014, знаходзячыся на тэрыторыі Ўкраіны, міністар унутраных спраў Украіны Авакаў, дзейнічаючы ўзгоднена з губэрнатарам Днепрапятроўскай вобласьці Ўкраіны Каламойскім, камандзірам батальёну спэцыяльнага прызначэньня „Дняпро“ Бярозам і іншымі нявызначанымі асобамі зь ліку вышэйшага ваеннага і палітычнага кіраўніцтва Ўкраіны, наўмысна, па матывах палітычнай нянавісьці, ... арганізавалі забойства неабмежаванай колькасьці цывільных асоб, якія пражываюць на тэрыторыі самаабвешчаных Данецкай і Луганскай народных рэспублік і не прымалі ўдзел ва ўзброеным канфлікце на паўднёвым усходзе Ўкраіны», — напісана ў папярэднім абвінавачваньні, якое Літвінаву так і не было прад’яўлена.
На мой погляд, з боку Сьледчага камітэта Расеі было імкненьне выдаць жаданае за сапраўднае.
«На мой погляд, з боку Сьледчага камітэта Расеі было імкненьне выдаць жаданае за сапраўднае, — мяркуе Марыя Томак. — Яны шукалі нагоду, каб напоўніць зьместам працу ізноў створанага ў СК „Упраўленьня па расьсьледаваньні злачынстваў, зьвязаных з ужываньнем забароненых сродкаў і мэтадаў вядзеньня вайны“ (ведамства генэрала Аляксандра Дрыманава, якое арганізавала і сьледзтва па справе Надзеі Саўчанкі. — РС). і тут у гэтай крымінальнай справе зьяўляюцца ўкраінскія ўлады: Авакаў, Бяроза, Каламойскі, які, паводле вэрсіі сьледчых, „прывозіць ноччу грошы за расстралянае насельніцтва“. Выглядае гэта жудасна недарэчна, але знайшло месца ў крымінальнай справе. Калі б не было абароны, якая абвергла гэта ўсё канкрэтнымі фактамі, сьледзтва пайшло б з гэтым у суд».
Праз год пасьля затрыманьня Літвінава супрацоўнікамі ФСБ, калі стала зразумела, што абвінавачваньне «у генацыдзе рускамоўнага насельніцтва» развальваецца, у справе зьявіўся расейскі грамадзянін Аляксандр Лысенка. Ён заявіў, што летам 2014 года Літвінаў з двума невядомымі ўкраінскімі вайскоўцамі выкралі ў яго ў два аўтамабілі, а яго самога зьбілі і пагражалі зброяй.
Адвакат Віктар Паршуткін у самым пачатку працэсу заявіў хадайніцтва аб спыненьні справы, паказваючы на ўсе яе супярэчнасьці, але судзьдзя яго ня падтрымала, гэтак жа як і ўласны адвод, які ёй заявіў яго адвакат.
«Такія справы служылі апраўданьнем дзеяньням Расеі ў дачыненьні да Ўкраіны на Данбасе, — кажа праваабаронца Марыя Томак. Яна зьезьдзіла ў родную вёску Літвінава, дзе пагутарыла з роднымі і з тымі, хто ведаў яго асабіста, і пераканалася, што ўкраінец ня меў ніякага дачыненьня да ўзброеных сіл краіны. — Менавіта гэта ёсьць галоўнай стратэгічнай мэтай зьяўленьня гэтай справы. І я ня ўпэўненая, што няма яшчэ такіх жа спраў, пра якія мы пакуль ня ведаем. Таму што дзьве справы для ўпраўленьня СК занадта мала ».
