У чым прычына даволі высокага ўзроўню гамафобіі ў Беларусі — у дзеяньнях улады ці ў настроях большасьці ўсяго грамадзтва? Ці можна сказаць, што ўлада сьвядома падтрымлівае гамафобію? На гэтыя ды іншыя пытаньні ў перадачы «Экспэртыза Свабоды» адказваюць праваабаронца Тацяна Равяка і былы кіраўнік праваабарончай арганізацыі «ГейБеларусь» Сяргей Андросенка.
Цыганкоў: Многія лічаць, што рашэньне суду, які асудзіў былога настаўніка фізкультуры Дзьмітрыя Лукашэвіча за зьбіцьцё гея Міхаіла Пішчэўскага, было непрапарцыйным. Бо пакараньне за такое злачынства, на думку назіральнікаў, было занадта мяккім — 2 гады і 8 месяцаў. 20 жніўня Дзьмітры Лукашэвіч ужо выйшаў з калёніі па амністыі, а Міхаіл Пішчэўскі 27 кастрычніка пайшоў з жыцьця. Ці лічыце вы гэтае рашэньне суду праявай гамафобіі?
Равяка: Я успрыняла такое пакараньне як непрапарцыйнае зьдзейсьненаму злачынству, і якое не адпавядала фактычным абставінам справы. Я нагадаю, што адвакат і ў першым і ў другім працэсе настойваў, што злачынства зьдзейсьнена з матываў варожасьці да канкрэтнай сацыяльнай групы, да прадстаўніка ЛГБТ. І калі б гэты матыў быў прыняты судом, то рашэньне суду было б іншым.
Нагадаю, што нават пракуратура (хаця і зь іншага меркаваньня, без матыву варожасьці) патрабавала Лукашэвічу 7 гадоў пазбаўленьня волі. Суд не захацеў зьвяртаць увагу на праблему гамафобіі, якая прыводзіць да агрэсіі, да такіх дзеяньняў, якія прывялі ў выніку да пазбаўленьня жыцьця чалавека. Лукашэвіч невыпадкова апынуўся ў тым месцы, невыпадкова падышоў да Пішчэўскага і нанёс удар. Але гэтыя абставіны не былі прынятыя судом пад увагу.
Андросенка: Беларускія праваабаронцы, ЛГБТ-актывісты ўвесь час кажуць пра неабходнасьць антыдыскрымінацыйнага заканадаўства. Ёсьць кааліцыя некалькіх арганізацыяў, якая настойвае, што трэба пашырыць сьпіс наконт распальваньня варожасьці, і ўнесьці туды варожасьць да сэксуальных меншасьцяў. Безумоўна, я асабіста і мае сябры лічаць пакараньне Лукашэвіча неадпаведна мяккім.
Цыганкоў: Ці лічыце вы, што ў Беларусі ўзровень гамафобіі падвысіўся апошнім часам? У мяне такое ўражаньне, што ў пачатку і сярэдзіне 90-х стаўленьне да гэтай тэмы ў большасьці людзей было больш лібэральным і ляяльным. Калі пагадзіцца, што зараз у грамадзтве стаўленьне да сэксуальных мяншыняў стала менш талерантным — то чым гэта можна патлумачыць? Уплывам расейскіх СМІ?
Равяка: Я б сказала, што ў нас дастаткова сваёй уласнай беларускай прапаганды. Калі ўлічыць, што вышэйшае кіраўніцтва дзяржавы дазваляе сябе гамафобныя выказваньні — можна ўзгадаць рэплікі Лукашэнкі на адрас былога міністра замежных справаў Нямеччыны Гіда Вэстэрвэле. Фактычна гэта фармуе такую негалосную дзяржаўную палітыку ў гэтай галіне.
І нейкія цёмныя бакі чалавечай сьвядомасьці падсілкоўваюцца і такой негалоснай падтрымкай з боку людзей, якія прымаюць рашэньні. Грамадзтва, вядома, ловіць такія знакі. Такая палітыка ўплывае на судовую сыстэму, якая не захацела зьвяртаць увагу на гамафобную сутнасьць гэтага злачынства.
Вядома, у Расеі ідуць адпаведныя працэсы, і беларусы жывуць у гэтым інфармацыйным полі. Плюс уласная беларуская інфармацыйная нэгатыўная плынь. Таксама нізкі ўзровень веданьня пра гэтую супольнасьць, навязваньне ярлыкоў, штампаў — усё гэта, як мы бачым, можа часам вылівацца ў агрэсіўныя дзеяньні.
3-4 гады таму на вясковай дыскатэцы забілі хлопца, бо ён быў падобны да «стэрэатыпнага гея»
Андросенка: Мне складана казаць, ці было грамадзтва ў 90-я гады больш лібэральным. Магчыма, было менш міліцыі, і можна было праводзіць нейкія шэсьці. Але геяў зьбівалі і ў 90-я. Прыгадаю, што 3-4 гады таму на вясковай дыскатэцы забілі хлопца, бо ён быў падобны да «стэрэатыпнага гея». І тая сытуацыя не атрымала розгалас толькі таму, што маці хлопца вырашыла гэты выпадак замаўчаць.
Геяў увесь час зьбівалі каля клюбаў, гэта былі пераламаныя насы, страсеньні мозгу. Ладзіліся арганізаваныя напады на гей-клюбы. На нейкім этапе гэта проста замоўчвалася, бо не было арганізаванага гей-руху, які б выносіў гэтую тэму ў грамадзка-палітычную плашчыню. Тое, што мы зараз гэта абмяркоўваем — можна разглядаць як пазытыўны бок, бо на суд прыйшлі журналісты, праваабаронцы, і цяпер ня толькі ЛГБТ-актывісты кажуць пра неабходнасьць антыдыскрымінацыйнага заканадаўства.
Цыганкоў: Тое, што ўлада фактычна не супрацьстаіць, а, можа, нават і падтрымлівае гамафобію — якая ў гэтым мэта? Нейкія палатычныя прычыны ці проста інстынктыўнае непрыманьне?
Андросенка: Беларуская ўлада гамафобная. Лукашэнка ўвесь час падкрэсьлівае гэта апошнія гады, і нават ускосна гэта зрабіў, нядаўна выступаючы ў ААН. Гуляць на слабой інфармаванасьці грамадзтва адносна ЛГБТ-супольнасьці вельмі лёгка, лёгка зарабіць на гэтым палітычныя балы. Грамадзтва ня ведае геяў, большасьць беларусаў, я думаю, ня маюць у сваім атачэньні геяў.
Равяка: Я б хацела, каб у нашай краіне людзі маглі ацаніць нейкія тэмы з больш шырокага спэктру, і маглі самі рабіць высновы. Трагічная гісторыя Міхаіла Пішчэўскага ўзьняла такую дыскусію. Вельмі многія людзі паглядзелі на праблему неталерантнасьці, праблему ЛГБТ зусім па-іншаму. Паглядзелі, да чаго можа прывесьці агрэсія, калі яе не спыняць. І гэта справа можа стаць пачаткам шырокай грамадзкай дыскусіі наконт стаўленьня да людзей, адрозных ад большасьці.
