Аляксандар Лукашэнка адказаў на пытаньні Валера Каліноўскага на супольным інтэрвію журналістам Радыё Свабода, Эўрарадыё і Tut.by. Даем падрабязныя адказы.
Лукашэнка: ва Ўфе далі сабе клятву
Аляксандар Лукашэнка паабяцаў цалкам выплаціць дзяржаўны доўг і больш ніколі ня браць крэдытаў.
«Выплацім усё да цэнта. Гэтыя грошы ў бюджэце ёсьць, мы грошы выплацім. Ва Ўфе з чальцамі ўраду, якія гэтым займаюцца, мы далі сабе клятву: мы за пяць гадоў вырашым праблему даўгоў. Цягам пяці гадоў мы плянуем, разьлічыўшыся па даўгах, ніколі больш не пазычаць, абыходзіцца бяз гэтага. Мы ня будзем, і ня трэба, такімі тэмпамі рабіць у эканоміцы, як мы гэта рабілі раней. Мы будзем рабіць гэта больш спакойна, не пазычаючы такія велізарныя сродкі. Таму я ня бачу тут праблемаў. Так, гэта будзе няпроста. Гэтыя грошы, якія мы вінныя, не праядаліся — мы іх выдаткавалі на мадэрнізацыю прадпрыемстваў», — заявіў ён.
Лукашэнка вылучыў два прадпрыемствы, якія трапілі, па яго словах, «у вельмі складаную сытуацыю»: «Гомсельмаш» і МАЗ.
«Зусім нядаўна пад жорсткія гарантыі кіраўнікоў гэтых прадпрыемстваў і ўраду было прынята рашэньне пра стабілізацыю там становішча. Людзі ўспрынялі гэта ўхвальна, але людзі павінны разумець, што гэтая падтрымка нямала каштуе і што падтрымлівае іх уся дзяржава і ўсё грамадзтва (у пляне адтэрміновак выплат па крэдытах, дзяржаўнай дапамогі, пад заказ мы ўзялі вельмі шмат тэхнікі — і МТЗ у тым ліку). На МТЗ не катастрафічная сытуацыя, на БелАЗе таксама», — дадаў кіраўнік дзяржавы.
З тэрыторыі Беларусі ніколі не адбудзецца атакі на Ўкраіну, калі толькі Ўкраіна сама не нападзе на Беларусь
— Вы неаднаразова казалі, што ў вас быў свой плян урэгуляваньня канфлікту на Данбасе. Яго не прынялі, але ніхто ніколі яго не агучваў. Што ж гэта быў за плян?
— Вы мяркуеце, што я буду агучваць гэты плян? Па-першае, ад таго прайшло шмат часу, сытуацыя кардынальна памянялася і ня стала прасьцейшай. Я дэталёва ня думаў пра тое, што трэба зрабіць. Самы галоўны пункт — Расея і ЗША павінны сесьці за стол перамоваў і спыніць гэтую вайну. Але тады гэта было неактуальна, тады ЗША можна было не падключаць. Можна было абысьціся меншымі сіламі і меншай крывёй. Я ўчора сказаў кангрэсмэнам, што цяпер трэба, каб ЗША падключыліся. Ніякія менскія дамовы, нармандзкія фарматы нічога ня вырашаць. Без Амэрыкі мы гэты канфлікт не пагасім. І цяпер з гэтым усе згодныя, а гэта была мая прапанова.
— Вы падтрымліваеце ўварваньне Расеі ва Ўкраіну? І колькі расейскіх вайскоўцаў знаходзіцца ў Беларусі?
— Абсалютна не падтрымліваю прысутнасьць любых войскаў ва Ўкраіне. Ня толькі расейскіх, але і амэрыканскіх, і швэдзкіх, і любых іншых. Я дакладна ведаю, што яны там ёсьць. Цяпер ідзе інфармацыйная вайна, і Расея мацнейшая ў ёй. Я катэгарычна супраць уварваньня ва Ўкраіну. Я гарантую, што з тэрыторыі Беларусі ніколі не адбудзецца атакі на Ўкраіну, калі толькі Ўкраіна сама не нападзе на Беларусь. Я выканаў гэтае абяцаньне і атрымаў за гэта падзяку ад Пятра Парашэнкі.
На нашай тэрыторыі дзьве абсалютна мірныя базы Расейскай Фэдэрацыі. На той, якая ў Вілейцы, служаць нашы людзі, там толькі некалькі расейскіх афіцэраў. Другая база — у Ганцавічах, яна інжынэрная, цяжкага ўзбраеньня там няма, і там таксама вельмі шмат беларусаў служыць. Яшчэ ёсьць невялікая група расейскіх мытнікаў і некалькі чалавек памежнікаў. Яны знаходзяцца ў Берасьці, бо мяжы паміж Расеяй і Беларусьсю няма. У Баранавічах ёсьць тры ці чатыры расейскія самалёты, але там ёсьць і беларускія лётчыкі.
Калі казаць пра магчымасьць нападу на Ўкраіну, то беларуская дапамога Расеі тут не патрэбная. Яны, калі захочуць, самі гэта зробяць. Канфліктам ва Ўкраіне ўжо расейскае кіраўніцтва наелася. Ідзе пошук, як выйсьці з гэтай сытуацыі. Але я ня веру, што ўкраінскае кіраўніцтва хоча, каб заўтра там быў мір.
Забараняць — гэта ня мой прынцып
У канцы 4-гадзіннай гутаркі карэспандэнт Свабоды запытаў пра парушэньне правоў журналістаў у Беларусі, асабліва ў рэгіёнах:
«Хацеў бы зьвярнуць вашу ўвагу на праблему мноства сваіх калегаў, якія ў розных гарадах Беларусі спрабуюць працаваць фрыланс-журналістамі на замежныя СМІ. Акрэдытацыі МЗС ім не даюць, а за тое, што пішуць у СМІ без акрэдытацыі, іх судзяць. На сайце БАЖ толькі за 2015 год такіх выпадкаў зафіксавана 26, на 137 мільёнаў рублёў штрафаў. Гэта парушэньне Канстытуцыі Беларусі і міжнароднай практыкі. Прэтэнзіі не па сутнасьці артыкулаў а па факце працы без акрэдытацыі. Ці нельга замяніць акрэдытацыю на рэгістрацыю, без неабходнасьці атрымліваць дазвол?»
Аляксандар Лукашэнка папрасіў сваю прэсавую службу падрыхтаваць яму інфармацыю на гэты конт:
«Я думаю, што гэта глупства. Усё роўна напішуць. Забараняць — гэта ня мой прынцып. Я вывучу гэтую праблему. Што да гэтых штрафаў, то таксама вывучым. Людзі ж не багатыя. Я вам абяцаю, што разгледжу гэтае пытаньне, таму што, відаць, вы маеце рацыю тут».
Лукашэнка пра Курапаты: я хачу там пабыць
— А калі апошні раз вы былі ў Курапатах?
— У Курапатах я бываю практычна кожны дзень, праяжджаю міма. І ўсё думаю: навошта вы гэтыя крыжы проста да дарогі выставілі? Усё ж такі трэба іх трошкі аднесьці. Таму што прыбраць іх — напэўна, гэта будзе няправільна. Хоць відавочна гэта нейкая палітычная дэманстрацыя. На самым месцы я ні разу ня быў, але пляную туды пайсьці. Я хачу там усё-ткі сам пабыць (ну, гэта не публічна), узяць інфармацыю, дэпалітызаваць (я ўжо даручыў, каб мне далі). Мне якая розьніца? Мне, прэзыдэнту, які не вінаваты ні ў чым, ні ў сталінізьме, ні ў фашызьме, разабрацца — хто каго там расстрэльваў. Наколькі гэта магчыма. Я гэта зраблю. Мне дапамогуць гэта зрабіць аб’ектыўна. І я хачу там пабыць. Пара паставіць там кропку. Праяжджаючы міма, я заўсёды пра гэта думаю.
— Я чаму вас і спытаў... Там ёсьць камень, і на ім шыльда: «Рашэньнем Савету Міністраў БССР на гэтым месцы будзе ўсталяваны мэмарыял...». Гэта 1989 год. Прайшло ўжо 25 гадоў, але ніякага мэмарыялу няма. А тым часам каля Заслаўя ёсьць «Лінія Сталіна» — чалавека, якога абвінавачваюць...
— А ў Трасьцянцы — чаго вы ня кажаце?
— Я пра тое, што Курапаты — гэта месца, дзе ўсё ж такі павінен быў быць мэмарыял. Як гэта зроблена і ў Расеі, і ва Ўкраіне. Гэта месца трагічнае.
— Так, я хачу разабрацца. Я вам толькі што сказаў. Мог бы па-іншаму сказаць, але сказаў праўду. Я ні разу там ня быў. Ня быў не таму, што мне не хацелася, а таму, што занадта палітызаванае гэтае месца, і любое наведваньне прэзыдэнтам... Можа, час тады не надышоў. Але я хачу там пабыць. Я выберу час і пабуду там. Больш за тое, да гэтага часу я хачу разабрацца, наколькі гэта магчыма. Што ж там было на самай справе...
— Гісторыкі ўжо вельмі шмат пра гэта напісалі, і сьледчыя органы...
— Ну, сьледчыя органы вы ж не падтрымліваеце...
— Гэта яшчэ БССР-аўскія...
— Ну, 1989 год — там ужо ўлада хісталася, і пад ціскам нешта прымалі. Не хацелі рабіць — ну хоць шыльду павесілі на камень. А я хачу прынцыпова разабрацца — так, як было ў Трасьцянцы. Там таксама палітыкі было мора: хтосьці габрэяў, хтосьці ўкраінцаў, хтосьці беларусаў хацеў увекавечыць. А я сказаў: там былі ўсе. І ня толькі савецкія людзі, але і з Эўропы. Вельмі шмат прывозілася на цягніках і зьнішчаліся. Таму давайце паглядзім. І каб не было ніякай палітыкі, я ўсіх адвёў у бок і сказаў: дзяржава гэта зробіць. Гэта было маё рашэньне.
А «Лінію Сталіна» вы няправільна ацэньваеце, аднабакова. Гэта ня ў памяць Сталіна — гэта бязглузьдзіца сталінскіх часоў, калі яе стварылі ад Балтыкі да Чорнага мора і не задзейнічалі. Вельмі складана было пераадолець. Тым больш, разумныя людзі пабудавалі гэтыя будынкі на галоўных напрамках руху фашысцкіх войскаў. Але ніводнага стрэлу зь «Лініі Сталіна» не было — вось яшчэ што трэба бачыць. Таму гэта ня знак таго, што Сталін і помнік — гэта помнік бязглузьдзіцы тых часоў. Мы маглі б там надоўга затрымаць прарыў фашыстаў, а там не аказалася практычна ніводнага чалавека, які б мог аказаць супраціў. Там шмат людзей цяпер, там мы праводзім нейкія акцыі, накіраваныя на абарону нашай незалежнасьці і сувэрэнітэту. Вось што для мяне «Лінія Сталіна».
— У нас амаль у кожным горадзе галоўная плошча — Уладзімера Леніна. Шмат вуліц. І для замежнікаў мы такі запаведнік СССР. Ва Ўкраіне, дзе пайшлі такія падзеі, пачалі людзі самі скідваць і, магчыма, ня так, як трэба было. Але ад гэтай мінуўшчыны трэба неяк паступова адыходзіць...
— Ну, давайце паступова. Я ня буду бурыць помнікі. Ведаеце, гэта нейкае мастацтва. Часам ня вельмі высокае мастацтва. Але некалі гэта стваралі людзі, гэта праца гэтых людзей. Я зыходжу з таго, што гэты помнік нікому не перашкаджае.
Я не хачу рабіць так, як робяць гэта цяпер ва Ўкраіне. Або як амэрыканцы ўзялі помнік Садаму (часта цяпер паказваюць), тросам зачапілі, сарвалі, абрынулі — я так не хачу рабіць. Прыйдзе час, і людзі альбо адмовяцца ад гэтага, гэта ня будзе мець ніякага значэньня, але я як чалавек, які скончыў гістфак, ведаю, што Ўладзімер Ільіч Ленін — гэта звычайны быў чалавек.
Мы яго ў савецкія часы няправільна ацэньвалі, рабілі зь яго ікону. А гэта быў звычайны чалавек, ён памыляўся, і нельга было не памыляцца — ён першым ствараў тую дзяржаву, якую яны думалі тады стварыць, было вельмі шмат памылак, было шмат сьмерцяў. Я ня стану толькі яго вінаваціць у гэтым, многія былі ў гэтым вінаватыя.
Так, пераацэнка адбылася. Але гэта чалавек, які стварыў у тым ліку і нашу савецкую дзяржаву. Таму што мы жылі і ў ВКЛ, і ў польскай дзяржаве, і ў Расейскай імпэрыі. Але гэта новая дзяржава, у якой мы жылі, і Ленін быў заснавальнікам гэтай дзяржавы. І людзі павінны пра гэта ведаць.
А бурыць помнікі — я не прыхільнік гэтага. Глядзіце, якая мэтамарфоза адбываецца. Расейцы сёньня крытыкуюць нашых з вамі субратоў за тое, што яны зносяць помнікі савецкім правадырам. А хто прыклад паказаў? Хто першым зьнёс помнік Дзяржынскаму? Таму ня трэба сёньня ківаць на Ўкраіну...
Ну, добра, у Беларусі — гэта было маё рашэньне, калі я стаў прэзыдэнтам, гэты ж працэс пачаўся, пераназывалі, зносілі. Я сказаў — не, спыніце. Або гэта галоўнае пытаньне? Трэба вырашаць галоўныя пытаньні — трэба народ накарміць і адвесьці ад прорвы. Усё, не чапайце помнікі. Ня час быў, і цяпер ня час. І я гэтага не абяцаю, і я гэтага не зраблю. Гэта, напэўна, вы будзеце рабіць пасьля мяне — гэта не ад мяне залежыць.
Калі б мы гэтае пытаньне вынесьлі на рэфэрэндум, то вельмі вялікая частка грамадзтва сказала б — слухай, займайся канкрэтнымі пытаньнямі і не чапай помнікі. Тым больш вы паглядзіце, як цяпер пайшла пераацэнка таго, што мы калісьці рабілі, калі зносілі гэтыя помнікі. Сёньня ўжо няма такой тэндэнцыі. І я думаю, як я правільна тады паступіў. Мяне і тут няма за што ўзяць. А я вольны для крытыкі іншых — я магу і ўкраінцаў пакрытыкаваць за дурасьць, якую яны цяпер робяць, ваюючы супраць гісторыі і супраць помнікаў, і расейцаў, якія паказалі прыклад, як пераназываць гарады, як зносіць помнікі і г.д. Сёньня яны гатовыя вярнуць помнік Дзяржынскаму, але духу не хапае.
Нам ня трэба празрыстых выбараў, як ва Ўкраіне
— Учора вы сустракаліся з амэрыканскімі кангрэсмэнамі. Адначасова адбылася іншая падзея з эўрапейскага боку — былі зьнятыя санкцыі з 24 беларускіх былых і цяперашніх чыноўнікаў, некалькіх кампаніяў. Ці вы гатовыя рабіць крокі насустрач Захаду і выканаць іх нешматлікія патрабаваньні — вызваліць палітычных вязьняў і правесьці празрыстую выбарчую кампанію, каб ёй маглі давяраць ня толькі амэрыканцы і эўрапейцы, але і мы? Каб было хаця б як ва Ўкраіне — празрыстыя урны, каб не было датэрміновага галасаваньня, каб быў роўны доступ да выбарчых камісіяў. Пра гэта шмат гаворыцца, але няма ніякага руху ў гэтым кірунку.
— Адразу скажу, што з амэрыканскімі кангрэсмэнамі мы не таргаваліся. Вы мяне зьдзіўляеце. Усе пішаце пра тое, што ўжо ясна, чым скончыцца выбарчая кампанія. Я згодны з вашымі заявамі. Непублічна я так і кажу — не чапайце, хай зьбіраюць подпісы дзе хочуць, каб толькі боек не было. І гэта ня наша выдумка, што не павінна быць зграмаджэньня народу каля мэтро. Вы бачыце, што мы камусьці перашкаджаем? Не. Хоць правілы ўсталяваныя жорсткія, але я кажу, каб не чапалі.
Але калі мы перакананыя ў тым, што мы можам перамагчы, то навошта ствараць праблемы? Ня трэба нікога хапаць, нават калі дзесьці парушылі правілы. Я даю ўстаноўку, каб гэты пэрыяд праходзіў у такім рэчышчы. Я ня думаю, што вы можаце мяне тут папракнуць, ці ўладу, у тым, што яна не стварыла роўныя ўмовы. Усе на роўных. Так, вы можаце сказаць, што ў Лукашэнкі 10 тысяч сябраў ініцыятыўнай групы. Але яна, можа, і не патрэбная была такая. Паверце, што я ня ставіў загадзя лічбы — 10 ці колькі тысяч. Так склалася па абласьцях. Я сказаў — ну ладна, хай будзе 10 тысяч. Ня трэба скарачаць ці зьмяншаць. А хто перашкаджаў альтэрнатыўнаму кандыдату стварыць ініцыятыўную групу ў 5 тысяч?
Вы ж памятаеце маю першую прэзыдэнцкую кампанію. Я памятаю, зь якой цяжкасьцю я зьбіраў гэтыя подпісы. Я памятаю, як мяне квасілі на кожным кроку. Але я сабраў. Мне спрабавалі іх выкрасьліць, я бегаў па кожнай камісіі, каб даказаць, што мы не падманвалі, што гэта насамрэч сабраныя подпісы. І нам залічылі 120 тысяч з 170 сабраных. Не пасьпелі нас вывесьці з прэзыдэнцкай кампаніі такім шляхам.
Вы што, думаеце, я за тое, каб было менш кандыдатаў у прэзыдэнты? Наадварот. Я ніякім чынам не тармажу гэты працэс. Я яго падтрымліваю, як толькі магу. Няхай зьбіраюць подпісы, няхай ідуць і пакажуць, чаго яны вартыя. Запомніце: самае лепшае цяпер для тых, хто прыйшоў нібыта змагацца з гэтым няшчасным Лукашэнкам, — сысьці ад гэтай барацьбы. Яны ня хочуць быць кандыдатамі ў прэзыдэнты. Толькі некаторыя асобы мяне зьдзіўляюць — не хацелі ўчора і пазаўчора, а сёньня ўвязаліся ў гэтую гонку. Чаму зараз шукаеце нагоды выскачыць зь яе? І падаецца гэта пад такім вуглом, каб пасьля Лукашэнку і ўладу абвінаваціць: маўляў, гэта яны стварылі перашкоды. А мы не ствараем, каб пасьля нас не папракалі.
— Пытаньне было не пра рэгістрацыю, а пра сумлменны падлік галасоў і пра канкурэнцыю ў падліковых камісіях і пра датэрміновае галасаваньне.
— А чаму вы не патрабуеце, каб у ЗША не было датэрміновага галасаваньня праз пошту?
— Але там ня 20 і ня 30 працэнтаў так галасуюць.
— Якая розьніца? Дайце нам магчымасьць па пошце галасаваць — што будзе? Я ведаю, як адбываецца галасаваньне ў ЗША, мне старэйшы Чаргінец распавядаў. Вазьміце Францыю — там Міністэрства ўнутраных спраў праводзіць выбары. Вы скажаце, што там дэмакратыя. А тое, што Сарказі на выбары ўзяў 200 мільёнаў у Кадафі, — гэта дэмакратыя? Гэта нармальна? Параўноўвайце і крытыкуйце. У нас такое немагчыма. А гэта галоўнае. Але вы ўжо лічыце пытаньне выбараў вырашаным.
— Таму што трэба стварыць мэханізмы, каб людзі верылі выбарам.
— Добра. Тады трэба мяняць выбарчае заканадаўства, а магчыма, і Канстытуцыю, калі глядзець глыбей. Я лічу, што гэтага рабіць нельга. І нашы парлямэнтары таксама лічаць, што выбарчае заканадаўства нармальнае, ня горшае, чым у іншых. Вы будзеце мець магчымасьць сачыць за падлікам галасоў і прысутнічаць на выбарчых участках.
— Вы ведаеце, якая сыстэма ва Ўкраіне. Там кожны кандыдат мае свайго прадстаўніка ў камісіі. Дзесяць кандыдатаў — дзесяць сябраў камісіі, і кожны кантралюе адзін аднаго.
— Дзякуй вам за ўкраінскі выбарчы досьвед. Пакуль я не хачу таго, што ва Ўкраіне. Ні на выбарах, ні пасьля выбараў, нідзе. У выніку прагрэсіўнага ўкраінскага закону ў ВР Украіны прадстаўленыя ўсе буйныя алігархічныя групоўкі. Чаму? Таму што выбары там адбываюцца за грошы. У Беларусі, пакуль я прэзыдэнт, такога ня будзе. Таму вы мне Ўкраіну ў прыклад ня стаўце, таму што з гэтага ўсё і пачынаецца — майданы, а пасьля вайна.
— Чаму вы адмаўляецеся ад дэбатаў з кандыдатамі?
— Я адмаўляюся ад дэбатаў? Назавіце прозьвішча і пра што я буду зь ім гаварыць. Калісьці Кебіч быў прэм’ер-міністрам і зрабіў такую ласку, каб дэбатаваць са мной, з саплівым Лукашэнкам. Пра што я буду гаварыць зь Някляевым? Пра што? Па-першае, ён не кандыдат, нават калі быў. Чалавек жыў у Беларусі, узначальваў выдавецтва і трапіў у непрыемную фінансавую сытуацыю. Я пра гэта нават ня ведаў. Уцёк у Фінляндыю. Пасьля вярнуўся сюды і стаў кандыдатам у прэзыдэнты. Дык павінен я дыскутаваць з чалавекам, які папаўся на крадзяжы? Яшчэ нават крымінальная справа не закрытая.
Лукашэнка: Мы б ваявалі за кожны мэтар нашай зямлі і гінулі на гэтай зямлі, таму што гэта наша
— Цяпер адбываецца выбарчая кампанія, вы прэтэндэнт у кандыдаты, за вас зьбіраюць подпісы пад лёзунгам «За будучыню незалежнай Беларусі». Па-першае, якой вы бачыце гэтую будучыню і чым яна будзе адрозьнівацца ад таго, што было 20 мінулых гадоў? А па-другое, незалежнасьць. Раней у вас не было такіх лёзунгаў. Ці значыць гэта, што вы бачыце пагрозу гэтай незалежнасьці? Зь якога боку?
— Вельмі шырокае пытаньне... Я скажу пра галоўнае. Адрозьненьні. Мой лёзунг зь першай перадвыбарнай кампаніі вы памятаеце: адвесьці народ ад прорвы. Мне ніхто гэтага не падказваў, мне ніхто гэтага не прапаноўваў, гэта ў Віцебскай вобласьці ноччу пасьля вядомых падзей дзесьці я прыкінуў сытуацыю, што можна зрабіць, каб ня быць папулістам і не абяцаць лішняга, таго, што ты ніколі ня зробіш. Тады мы былі ня проста над прорвай, мы былі ўжо там. Я гэта вызначыў як галоўны лёзунг сваёй перадвыбарнай кампаніі.
Думаю, вы пагодзіцеся з тым, што гэтую праграму-мінімум мы выканалі. Сёньня мы гаворым пра будучыню нашай незалежнай краіны.
Раней мы не маглі пра гэта казаць. У нас не было дзяржавы, мы атрымалі гэтую пэрспэктыўную незалежнасьць, мы павінны былі яшчэ стаць незалежнымі і сувэрэннымі, але мы тады гэтага ня мелі. Можна было тады пра гэта казаць, але гэта выглядала б як у свой час, у камуністычныя часы — памятаеце лёзунг? Усе, усім і бясплатна! Таму тады, можа, і ня варта было пра гэта казаць, можна было казаць пра незалежнасьць, пра сувэрэнітэт як барацьбу за гэта. Мы яшчэ павінны былі стварыць дзяржаву, а потым ужо гаварыць так, як мы гаворым сёньня — пра будучыню Беларусі як незалежнай дзяржавы. Сёньня надышоў момант, і мы можам ужо пра гэта сказаць, маючы сваю дзяржаву Беларусь створаную.
Зноў жа, можаце са мной згаджацца ці не згаджацца, правільна мы нешта зрабілі ці няправільна, але, напэўна, пагодзіцеся з тым, што мы жывем у сваёй дзяржаве. І сёньня рэальна забясьпечыць нашу Беларусь у найбліжэйшай будучыні (а пасьля прэзыдэнцкіх выбараў ужо трэба выконваць гэты лёзунг, як вы сказалі) незалежнасьцю. Можна пра гэта ўжо казаць. Не таму, што мяне насьцярожвае, як вы часта пішаце — Расея, Пуцін і г.д. — у сувязі з украінскімі падзеямі... Я абсалютна шчыра кажу вам — не разглядаю будучыню пад гэтым вуглом гледжаньня.
Хоць аднойчы, калі, па-мойму, на прэс-канфэрэнцыі або дзесьці з расейскімі журналістамі мяне пачалі даставаць — «баіцеся вы ці не баіцеся»... Я наўпрост сказаў: мы порах трымаем заўсёды сухім. Няважна, хто паквапіцца на наш сувэрэнітэт і незалежнасьць.
Але я яшчэ раз падкрэсьліваю: з Расеяй мы будзем ваяваць толькі тады, калі мы самі разьвяжам гэтую вайну. Ніколі Расея ня будзе ваяваць зь Беларусьсю. Ніколі! Па-першае, гэта ня трэба, няма такіх прычын. Па-другое, гэта ня проста контрапрадуктыўна для самой Расеі, гэта катастрофа будзе для самой Расеі. Дый вы ў гэта ня верыце. Я ня ведаю, чаму вы часта пра гэта пішаце — ай-яй-яй, вось ва Ўкраіне так, наступнымі... Глупства поўнае! Ні па якіх крытэрах, ні па якіх парамэтрах Расея сёньня нават не разглядае пытаньне пазбаўленьня нас сувэрэнітэту або незалежнасьці. Тым больш з той палітыкай, якую мы праводзім. Беларусь засталася адзіным сумленным, прыстойным і надзейным саюзьнікам Расейскай Фэдэрацыі.
— Але пра Ўкраіну два гады таму таксама ніхто ня мог падумаць... Таксама — браты, брацкія народы. І вось маеш!..
— Ваша бяда ў тым, што вы ня ведаеце, што адбылося ва Ўкраіне, чаму адбылося і што адбываецца. Сродкі масавай інфармацыі, а можа, сродкам масавай інфармацыі асобныя палітыкі ды іншае стварылі нейкі трэнд аб сытуацыі ва Ўкраіне. І вось у гэтым зададзеным трэндзе, у гэтай каляіне сёньня жуецца гэтае пытаньне. Я ведаю глыбіню пытаньня, прабачце за нясьціпласьць, я ведаю, як разьвівалася сытуацыя, нават тады, калі не пісалі пра гэта.
Бо Расея казала, што мы да зялёных чалавечкаў ня маем адносінаў. А потым Пуцін заявіў, што гэта быў ягоны плян. Памятаеце? Але вы падніміце маю першую заяву па Крыме... Выбары былі нейкія, прыціснулі мяне да сьценкі, пачалі катаваць, а прайшло ўсяго некалькі дзён. Вазьміце маю заяву і прачытайце. І тады вы пераканаецеся, што тады, у першыя дні, калі наагул ніхто не разумеў, што адбылося, я сказаў тое, што магу паўтарыць, і гэта будзе актуальна сёньня.
Таму вы проста ня ведаеце, што там адбываецца. І калі спытаеце: а вы скажыце, што? Я вам не скажу. Гэта не ў інтарэсах нашай дзяржавы выварочваць сёньня публічна навыварат гэтыя пытаньні. Думаю, вы мяне зразумееце.
Хоць сёе-тое я так штрыхамі казаў і на адрас украінскай улады... Ня трэба было падстаўляцца. Можа, каму і хацелася нечага, але вы падставіліся.
Па-другое, гэта ваша зямля. Вось уявіце, заўтра хтосьці вырашыў адрэзаць кавалак Беларусі да Прыпяці хоць бы, Палесьсе беларускае... Вы ўяўляеце, якая была б мая рэакцыя і як бы рэагаваў наш народ? Мы б ваявалі за кожны мэтар нашай зямлі і гінулі на гэтай зямлі, таму што гэта наша. Калі ў мяне адбылася першая сустрэча з в.а. прэзыдэнта Турчынавым, я яму сказаў: калі гэта ваша зямля, вы лічыце Крым сваім, чаму вы не ваявалі за гэтую зямлю? Тым больш што там войскаў украінскіх на пачатковым этапе было нямала, і яны былі разгрупаваныя па ўсім паўвостраве. Расейскія ж войскі знаходзіліся ў асноўным у Севастопалі, і з пункту гледжаньня ваеннага майстэрства перавага было на баку ўкраінцаў. Чаму не ваявалі? Што, прызналі, што ня ваша зямля, ці яшчэ нейкая прычына?
Занадта шмат там хітраспляценьняў, занадта глыбока закапаныя прычыны ўсяго таго, што адбывалася ў Крыме і цяпер на Данбасе, і занадта шмат таго, пра што не прынята пакуль казаць публічна. Але гэта ня значыць, што мы гэтыя праблемы не абмяркоўваем у такім даверным дыпляматычным закрытым рэжыме з Парашэнкам, Пуціным, заходнімі палітыкамі, тымі ж амэрыканцамі...
Юры Рубцоў і надпіс «Лукашэнка сыходзь»
Валер Каліноўскі распавёў Аляксандру Лукашэнку гісторыю перасьледу палітвязьня Юрыя Рубцова:
«Шафёр з Гомеля Юры Рубцоў некалькі гадоў таму выйшаў на санкцыянаванае шэсьце ў Менску ў майцы з надпісам „Лукашэнка, сыходзь“, маючы на ўвазе вашы словы, што вы сыдзеце, калі народ папросіць. Вось ён і папрасіў. А яго міліцыя схапіла, завезла ў каталажку, у суд, голага па пояс судзьдзя засудзіў. Рубцоў абурыўся, нешта сказаў, гэта стала абразай судзьдзі, асудзілі яго зноў ужо на хімію. Там ён набіў сабе татуіроўку — „Лукашенко, уходи“, тады яму прысудзілі ўжо калёнію — нібыта за ўхіленьне ад адбыцьця пакараньня. Так зьявіўся яшчэ адзін палітвязень. Гэта злачынства — заклікаць „Лукашэнка, сыходзь“?»
Аляксандар Лукашэнка адказаў, што гэта не злачынства:
«Не, калі ён так напісаў, то гэта, ведаеце, маральна непрыгожа, ну ня трэба, калі ты рабацяга, добры чалавек і іншае, ну не пішы гэтага. Добра ці кепска, але гэта ўсё ж твой прэзыдэнт. Але гэта справа густу... Пра гэта я першы разу чую, схапілі за нейкую майку, калі гэта сапраўды было, дэманстрацыя нейкая была, розныя лёзунгі бываюць. Гэта меркаваньне чалавека, ня думаю, што трэба было хапаць і за гэта саджаць. Напэўна, там нешта было іншае...»
Статкевіча могуць выпусьціць да выбараў
Валер Каліноўскі спытаўся, ці ёсьць што новае ў справе вызваленьня іншага палітвязьня — Міколы Статкевіча.
Спачатку Лукашэнка чарговы раз зазначыў, што ёсьць запісы таго, як дзейнічаў на Плошчы-2010 Мікола Статкевіч, што ён пакараны за масавыя беспарадкі і мог бы, як і іншыя вязьні Плошчы, выйсьці на волю, калі б напісаў зварот аб памілаваньні на імя прэзыдэнта. А потым Лукашэнка дадаў:
«Я ня буду хітраваць. Гэтае пытаньне на парадку дня маёй працы. Вырашыць гэта магу толькі я, але я не вызначаўся, да якой даты. Шчыра вам скажу, я гэтае пытаньне ў такім ключы не разглядаў. Калі я буду прымаць гэтае рашэньне, то я яго прыму да выбараў. Калі вырашаць гэтую праблему, то яе трэба вырашаць да выбараў. Калі не выпускаць, то хай будзе сядзець і геройстваваць. У бліжэйшы час калі гэта будзе, першы варыянт, то вы будзеце пра гэта ведаць. Калі другі варыянт — то часу шмат».
Што рабіць беларусам, калі прыйдзе «русский мир»?
— Што рабіць, калі да нас прыйдуць Матарола, Гіркін? Што рабіць беларусам? Я пачуў ад вас адказ — «ваяваць, змагацца, паміраць за свой кавалак зямлі». Правільна я вас зразумеў?
— Калі сюды прыйдуць зь мячом — ад мяча і загінуць. Самы галоўны абавязак прэзыдэнта Беларусі — гэта бясьпека грамадзтва і дзяржавы. Вось гэта галоўнае. Можна месяц ці два, ці тры, ці нават паўгода не атрымліваць заробак — і народ табе гэта прабачыць. Але калі ты здасі сувэрэнітэт і незалежнасьць дзяржавы, гэтага народ ніколі не прабачыць і не забудзе.
Гэта няпраўда, што ў нас шмат людзей за «русский мир». Вы гэта прыдумалі. Я некалькі разоў, нават у парлямэнце, публічна спытаў, што значыць «зьбіраньне рускіх зямель» і што такое «русский мир» у прынцыпе. Патлумачце, каб я разумеў. За які мы «мир» змагаемся? Да гэтага часу ніхто не патлумачыў.
Але заўважце — амаль зьнік гэты тэрмін са СМІ, у тым ліку і ў Расеі. Я мяркую, што там пачулі маё крытычнае пытаньне і зьнялі гэта з парадку дня. Пагадзіцеся, гэта дзіўна гучала. Людзі не разумелі. Ладна, мы ў Беларусі, мы часта кажам, што мы рускія людзі. А як гэта гучыць у Казахстане? У іншых рэспубліках? Нейкае глупства падкінулі ідэолягам расейскім, і яны пачалі сьпяваць гэтую песьню. І гэта насьцярожыла наш народ. Такая была ня толькі мая рэакцыя. Я не разумею, што такое «русский мир». Вы — тым больш, а наш народ увогуле не разумее, што гэта такое. Тады можна сказаць пра беларускі і ўкраінскі сьветы. Гэта нейкае супрацьстаяньне сьветаў? Нейкая надуманая дурная падстава, нейкі тэзіс — я ня думаю, што ён у беларусаў знайшоў падтрымку. А насьцярожыў вельмі шмат каго.
Вы не прыпісвайце кіраўніцтву Расеі тое, чаго яно не прытрымліваецца. Мы з Уладзімерам Пуціным аднойчы пасьля афіцыйнага візыту сюды ехалі ў аэрапорт, і ён сам падняў гэтае пытаньне. Ён сказаў, што яго часта вінавацяць у тым, што ён хоча аднавіць імпэрыю, СССР адрадзіць. Я сказаў — можа, нехта так і думае, але я ня думаю. І ён пачаў мне расказваць, што ён ня хоча гэтага, дай бог справіцца з гэтай зямлёй, якая ёсьць, мы згодныя, што беларусы, украінцы, рускія жывуць у асобных кватэрах, адзінае — мы ня хочам, каб напрыклад, Беларусь праводзіла антырасейскую палітыку. Нас задавальняе тая палітыка, якая складалася ў Беларусі ў дачыненьні да Расеі.
Вельмі доўга пра гэта распавядаў, пасьля расказаў пра сваіх сяброў, выхадцаў зь Беларусі. У мяне ёсьць сябра, які паходзіць зь Беларусі, але ўжо даўно грамадзянін Расеі, дык ён мяне прэзыдэнтам ня лічыць, кажа — у нас бацька ёсьць, і сьмяецца. Пуцін кажа, што вельмі спакойна да гэтага ставіцца. Бачна, што ён ня вораг тут. Я вельмі добра ведаю прэзыдэнта Расеі. Калі ён дыпляматычна ад чагосьці сыходзіць, то я гэта адчуваю. Я веру прэзыдэнту Расеі. Так, мы павінны жыць у суседніх кватэрах. Так, Расея — нашы браты. Але трэба, каб яна была старэйшым братам, які падстаўляе плячо, калі трэба, ня трэба ў карак даваць.
