У мінулую суботу, напярэдадні праваслаўнага Вялікадня, жыхар Салігорску Віктар Малочка атрымаў з управы пры Мінабароны адказ па-беларуску на свой ранейшы запыт адносна помніка ў вёсцы Крывічы Салігорскага раёну. Помнік перанесьлі ў іншае месца, і з новага варыянту зьніклі прозьвішчы бацькі і дзядзькі Віктара Малочкі, якія не вярнуліся з вайны. На першыя свае лісты ў вайсковы архіў і ўправу ўшанаваньня памяці, якія Віктар Малочка пісаў па-беларуску, адказы ён атрымліваў выключна па-расейску. Гэта абурыла былога афіцэра, і ён паскардзіўся ў пракуратуру. Калі ўжо ішла праверка, ведамствы ўсё яшчэ зносіліся зь ім па-расейску.
«І толькі тыдзень таму, спачатку з вайсковага архіву, а пазаўчора з управы ўшанаваньня памяці мне адказалі па-беларуску, прычым выбачаліся. Напісалі, што, маўляў, паколькі я ўсё роўна буду зьвяртацца ў расейскі архіў у Падольску, то мне будзе зручней, калі яны адкажуць па-расейску», — распавёў Свабодзе Віктар Малочка.
Але сваю маленькую перамогу над вайсковымі чыноўнікамі — прыхільнікамі расейскай мовы актывіст перабольшваць ня схільны.
«Усё ж бачу, што адмоўна ў войску ставяцца да беларускай мовы. Ня хочуць яе вучыць. Ды што казаць, калі за 25 год нават архівы з Падольску не забралі на сваіх, на беларусаў, якія загінулі на вайне. Маглі б хоць якія копіі зрабіць. Усё спасылаюцца на архіў Мінабароны Расеі. Але гэта як і ўва ўсім грамадзтве, як у нашым Салігорску, дзе горад расейскамоўны і да беларускай мовы ставяцца адмоўна».
Дзе ў беларускім войску абавязкова ўжываюць адну зь дзьвюх дзяржаўных моваў — беларускую? Начальнік управы інфармацыі, прэсавы сакратар Мінабароны Беларусі палкоўнік Уладзімер Макараў, акрамя беларускамоўнага сайту ведамства, пералічыў наступныя пункты «беларушчыны».
«Па-першае, ёсьць статуты на беларускай мове. У роце ганаровай варты ўсе каманды падаюцца адназначна па-беларуску. Падчас парадаў войскаў толькі беларуская мова, гэта прынцыпова, гучыць, калі заканчваецца выступ аркестру. Беларуская мова, мова Янкі Купалы, у нас будзе адназначна разьвівацца. Але пры гэтым у нас ніколі беларуская мова ня будзе супрацьпастаўляцца рускай, бо яна таксама па праву належыць і беларусам. Супрацьпастаўляць гэтыя самыя блізкія ў сьвеце мовы несур’ёзна».
Незалежны вайсковы аглядальнік Аляксандар Алесін заўважае, што ўся тэхнічная дакумэнтацыя, інструкцыі па абыходжаньні са зброяй і абслугоўваньні вайсковай тэхнікі трапляюць у беларускае войска выключна па-расейску, што робіць вельмі праблемным рэальнае пашырэньне ўжытку беларускай мовы ў войску.
«Паводле маіх зьвестак, шмат якія кіраўнічыя дакумэнты, якія прымаюцца ў Мінабароны, — дзьвюхмоўныя. Ведаю пра выпадкі, калі асобныя вайскоўцы са сьвядомых спрабуюць саматужна ўводзіць беларускую мову ва ўжытак, але іх падначаленыя на гэта крыўдзяцца. Мяркую, падтрымка беларускай мовы павінна быць працэсам агульнадзяржаўным і пачынацца зь дзіцячага садку. Войска, магчыма, будзе апошняй структурай, якая цалкам пяройдзе на беларускую мову, але для гэтага ўсё абсталяваньне ў войску павінна мець тэхнічную дакумэнтацыю, раўназначную дакумэнтацыі на расейскай мове. Інакш немагчыма будзе нармальна экплюатаваць тэхніку. Акрамя таго, выключыць з ужытку расейскую мову немагчыма таму, што мы ўваходзім у арганізацыю Дамовы аб калектыўнай бясьпецы, дзе ўсе каманды і дырэктыўныя дакумэнты ідуць па-расейску. Таму маса праблемаў на шляху беларусізацыі войска, адных скаргаў тут недастаткова».
Паводле кіраўніка вайскова-інфармацыйнага агенцтва Ўзброеных сіл Беларусі «Ваяр» Андрэя Шубадзёрава, сярод прадукцыі агенцтва беларускамоўнымі заўсёды застаюцца тыя матэрыялы, якія аўтарамі напісаныя па-беларуску. «Калі прыходзяць матэрыялы, напісаныя па-беларуску, ці мы самі пішам, і ў газэце і часопісе ўсё на беларускай мове выходзіць, без праблем. Іншая рэч, што дакумэнтацыя — па-расейску».
Палкоўнік Андрэй Шубадзёраў прывёў прыклад супрацоўніцтва з вайскоўцам Андрэем Бошалем, які заканчвае тэрміновую службу пад Баранавічамі. «Падчас службы ён карыстаецца толькі беларускай мовай, і яму ніхто не перашкаджае», — распавёў кіраўнік «Ваяра».
Чытаю ў інтэрнэце ліст Андрэя Бошаля пра службу. Вось пра тое, як беларускамоўнасьць дапамагае салдату заняць у агульных шэрагах пазыцыю, якую ўсе паважаюць.
«Цяжка было напачатку. Мне як беларускамоўнаму адразу прыйшлося змагацца з усталяванымі стэрэатыпамі на гэтую тэму, перадусім (і тут увага) з такімі ж, як і я. Сюрпрыз? Мае афіцэры, якія зь першых дзён сачылі за нашымі агульнымі навыкамі, посьпехамі і праблемамі ў страявой і баявой падрыхтоўцы, нават больш спакойна паставіліся да нейкай беларускамоўнай „вароны“, чым мае таварышы. Зацікавіліся адразу, канечне. Шмат пыталіся пра тое, чаму і як я стаў „сьвядомым“. Але ня болей. Ды я і прызвычаіўся да гэтых пытаньняў, яшчэ на „гражданцы“. Менавіта беларуская мова адразу выкрасьліла мяне з шэрагу аднолькавых, лысых і са згубленым позіркам».
