«...Былі тут калісьці багнішчы-балоты, у дрыгве прэла лісьце, асокі, чароты... Зьвер блукае дзікі ў пагоды, у імжакі, гусей дзікіх клікі, гадзюкі, вужакі... Мядзьведзь смокча лапу ў бярлозе санліва, лось высунуў храпу, шукае спажывы...»
Страшна, праўда? Асабліва пра асокі і чароты — як яны толькі наважыліся, подлыя, прэць у неправетраным памяшканьні? І яшчэ падлы-вужакі, гэтыя крывасмокі зямлі беларускай, палескія кобры, якія заглынаюць чалавека жыўцом і потым паўзуць у норы свае, бо да трапяткога чалавечага мяса вялікую ласку імаюць. А лось? Так бы і ўсадзіў у гэтую нахабную храпу кулю. Што яму, галоўны беларускі закон ня пісан? Не высоўвайся. Ня прэй. Не смакчы. Ня сьпі. Не блукай.
Іншага выхаду, як бачым, не было. Зьнішчыць паганае багнішча, гэты бандыцкі прытон — каб і духу ягонага не засталося. Прытончык, штопраўда, быў немалы, асушылі паўтара мільёна гектараў, скарацілі на семдзесят адсоткаў, а багнішча ўсё яшчэ жывое. Трывучы аказаўся монстар.
З чырвонай паэмы ў «Чырвоную кнігу», ад мэліярацыі да пэтыцыі на change. org — бываюць і такія шляхі ў беларускіх цудаў.
...Паўтараючы дзень пры дні з гнюснай ухмылкай, што беларусы жывуць у балоце, мы міжволі робім нашай рэчаіснасьці не зусім заслужаны ёй камплімэнт. Бо тым самым мы прызнаем яе ўнікальнай экасыстэмай, дзе ўсё арганічна злучана і суіснуе так гарманічна, як насамрэч і ня сьнілася беларускаму грамадзтву. Наўрад ці сапраўдныя балотныя жыхары — усе гэтыя жабы, камары, чаплі і муміфікаваныя трупы заблукалых некалі паляўнічых — пагадзіліся б прамяняць сваю балотную дыктатуру на наш варыянт дэмакратыі.
Ім і там добра. А мы і тут патонем.
Людзі на балоце — самая шматзначная і ёмістая назва з тых, што прыходзілі ў галовы беларускім пісьменьнікам. Але тое, што можна жыць на балоце і пачувацца шчасьлівым, спасьцігаеш не адразу. «Бедная Ганна, цьвіце там, як тая рабыня», — думалася ў дзяцінстве. Цьвіце — а пайсьці няма куды. Ногі мокрыя, ні тэатру, ні начнога клюбу побач, ні спортзалі прыстойнай, ні Цэнтру дзіцячай і юнацкай творчасьці. Адно слова — балота.
Балота ахоўвае, балота выхоўвае і хавае. Балота заблытвае перасьледнікаў. Балота загойвае боль. Балота сьцішвае гукі — ніхто не пачуе нашых крыкаў. Падумаюць — выпіў, падумаюць — бухач (як называюць дзе-нідзе бугая; па-расейску таксама добра: выпь). Балота — беларускі цуд, і ў тым, што менавіта цуд, а ня нейкія турэмныя скляпеньні, бачыць у свае апошнія хвіліны чалавек, якога засмоктвае дрыгва, ёсьць нейкая жудасная беларуская прыгажосьць.
Праўда, жыць на балоце і ў балоце — гэта розныя рэчы, запярэчыць жаба, седзячы на руках у Ганны Чарнушкі. На балоце — актыўная пазыцыя, у балоце — пасіўная. Лепш за ўсё, вядома, таму, хто па-над. Усё бачыш, усё чуеш, і шкарпэтак не замочыш.
Вырвацца зь беларускага балота марыць кожны, і кожны мае на ўвазе сваё, запаветнае. Камусьці тут занадта топка, камусьці наадварот — хочацца на мора, да пальмаў (ці на пальмы?). Аднаму вада проста занадта стаячая — другому яна не цячэ пад акуратна падкладзены ім камень. Балота чамусьці зрабілася сымбалем беларускай стабільнасьці, калі нічога не зьмяняецца, усё кансэрвуецца і муміфікуецца, прэе і стаіць на месцы. Вобразам таго беларускага грамадзтва, якое гніе сабе вякамі і не зьбіраецца займацца нічым іншым.
Уцякаць з гэтага балота, уцякаць. Ад «заходаў сонца над балотам», багны, у якую зацягвае самых лепшых, і іржавай бляхі колеру балотнай вады, якой тут накрытае ўсё, а найперш — памкненьні.
Крыўдна чуць такое пра беларускае балота. Балота не гніе, яно жыве. Балота нікому не абавязанае быць морам — але калі трэба, яно ім зробіцца. Проста яму пакуль ня хочацца. У балота свая годнасьць. Балота — гэта сымфонія, на якую ўсё яшчэ можна трапіць безь білета. Балота — забойца роўна ў той ступені, у якой забойцам можна назваць драпежнага зьвера і ягонага шалапутнага брата чалавека.
Мы ўсе яшчэ жывыя і можам звацца людзьмі (па выходных і ў працоўныя дні з 18.00 да 06.00 раніцы) толькі дзякуючы таму, што нашыя продкі мелі балота. А мы сваё — прыдумалі.
Балота — гэта сыстэма знакаў, бязь веданьня якой цяжка кантактаваць са сьветам. Ня там наступіш — і праваліўся. Такое адчуваньне, што беларусамі тая сыстэма даўно забытая. Калі гарадзкога чалавека закінуць цяпер на сапраўднае балота, палескага рабінзона зь яго не атрымаецца. Хіба што мёртвы палескі рабінзон. Балота яго ня прыме. Выкіне дзе-небудзь каля ўкраінскай мяжы, абвяргаючы ўсе тэорыі наконт стаячай вады, стабільнасьці і зьмярцьвеласьці багны. Часам здаецца, што беларускае балота зьвязанае падземнымі нітамі з усімі іншымі балотамі сьвету, і па гэтых нэрвах ідуць сыгналы. Людзі на балоце іх адчувалі — і таму ўмелі хадзіць па вадзе.
Як пісала перакладчыца «Мумі-троля» Алеся Башарымава:
«вось такая Беларусь
багнай плясь лясамі хрусь
птушкай чыўк завеяй шорк
сонца мяккае як шоўк!»
Страшна, праўда? Асабліва пра асокі і чароты — як яны толькі наважыліся, подлыя, прэць у неправетраным памяшканьні? І яшчэ падлы-вужакі, гэтыя крывасмокі зямлі беларускай, палескія кобры, якія заглынаюць чалавека жыўцом і потым паўзуць у норы свае, бо да трапяткога чалавечага мяса вялікую ласку імаюць. А лось? Так бы і ўсадзіў у гэтую нахабную храпу кулю. Што яму, галоўны беларускі закон ня пісан? Не высоўвайся. Ня прэй. Не смакчы. Ня сьпі. Не блукай.
Іншага выхаду, як бачым, не было. Зьнішчыць паганае багнішча, гэты бандыцкі прытон — каб і духу ягонага не засталося. Прытончык, штопраўда, быў немалы, асушылі паўтара мільёна гектараў, скарацілі на семдзесят адсоткаў, а багнішча ўсё яшчэ жывое. Трывучы аказаўся монстар.
З чырвонай паэмы ў «Чырвоную кнігу», ад мэліярацыі да пэтыцыі на change. org — бываюць і такія шляхі ў беларускіх цудаў.
...Паўтараючы дзень пры дні з гнюснай ухмылкай, што беларусы жывуць у балоце, мы міжволі робім нашай рэчаіснасьці не зусім заслужаны ёй камплімэнт. Бо тым самым мы прызнаем яе ўнікальнай экасыстэмай, дзе ўсё арганічна злучана і суіснуе так гарманічна, як насамрэч і ня сьнілася беларускаму грамадзтву. Наўрад ці сапраўдныя балотныя жыхары — усе гэтыя жабы, камары, чаплі і муміфікаваныя трупы заблукалых некалі паляўнічых — пагадзіліся б прамяняць сваю балотную дыктатуру на наш варыянт дэмакратыі.
Ім і там добра. А мы і тут патонем.
Людзі на балоце — самая шматзначная і ёмістая назва з тых, што прыходзілі ў галовы беларускім пісьменьнікам. Але тое, што можна жыць на балоце і пачувацца шчасьлівым, спасьцігаеш не адразу. «Бедная Ганна, цьвіце там, як тая рабыня», — думалася ў дзяцінстве. Цьвіце — а пайсьці няма куды. Ногі мокрыя, ні тэатру, ні начнога клюбу побач, ні спортзалі прыстойнай, ні Цэнтру дзіцячай і юнацкай творчасьці. Адно слова — балота.
Балота ахоўвае, балота выхоўвае і хавае. Балота заблытвае перасьледнікаў. Балота загойвае боль. Балота сьцішвае гукі — ніхто не пачуе нашых крыкаў. Падумаюць — выпіў, падумаюць — бухач (як называюць дзе-нідзе бугая; па-расейску таксама добра: выпь). Балота — беларускі цуд, і ў тым, што менавіта цуд, а ня нейкія турэмныя скляпеньні, бачыць у свае апошнія хвіліны чалавек, якога засмоктвае дрыгва, ёсьць нейкая жудасная беларуская прыгажосьць.
Праўда, жыць на балоце і ў балоце — гэта розныя рэчы, запярэчыць жаба, седзячы на руках у Ганны Чарнушкі. На балоце — актыўная пазыцыя, у балоце — пасіўная. Лепш за ўсё, вядома, таму, хто па-над. Усё бачыш, усё чуеш, і шкарпэтак не замочыш.
Вырвацца зь беларускага балота марыць кожны, і кожны мае на ўвазе сваё, запаветнае. Камусьці тут занадта топка, камусьці наадварот — хочацца на мора, да пальмаў (ці на пальмы?). Аднаму вада проста занадта стаячая — другому яна не цячэ пад акуратна падкладзены ім камень. Балота чамусьці зрабілася сымбалем беларускай стабільнасьці, калі нічога не зьмяняецца, усё кансэрвуецца і муміфікуецца, прэе і стаіць на месцы. Вобразам таго беларускага грамадзтва, якое гніе сабе вякамі і не зьбіраецца займацца нічым іншым.
Уцякаць з гэтага балота, уцякаць. Ад «заходаў сонца над балотам», багны, у якую зацягвае самых лепшых, і іржавай бляхі колеру балотнай вады, якой тут накрытае ўсё, а найперш — памкненьні.
Крыўдна чуць такое пра беларускае балота. Балота не гніе, яно жыве. Балота нікому не абавязанае быць морам — але калі трэба, яно ім зробіцца. Проста яму пакуль ня хочацца. У балота свая годнасьць. Балота — гэта сымфонія, на якую ўсё яшчэ можна трапіць безь білета. Балота — забойца роўна ў той ступені, у якой забойцам можна назваць драпежнага зьвера і ягонага шалапутнага брата чалавека.
Мы ўсе яшчэ жывыя і можам звацца людзьмі (па выходных і ў працоўныя дні з 18.00 да 06.00 раніцы) толькі дзякуючы таму, што нашыя продкі мелі балота. А мы сваё — прыдумалі.
Балота — гэта сыстэма знакаў, бязь веданьня якой цяжка кантактаваць са сьветам. Ня там наступіш — і праваліўся. Такое адчуваньне, што беларусамі тая сыстэма даўно забытая. Калі гарадзкога чалавека закінуць цяпер на сапраўднае балота, палескага рабінзона зь яго не атрымаецца. Хіба што мёртвы палескі рабінзон. Балота яго ня прыме. Выкіне дзе-небудзь каля ўкраінскай мяжы, абвяргаючы ўсе тэорыі наконт стаячай вады, стабільнасьці і зьмярцьвеласьці багны. Часам здаецца, што беларускае балота зьвязанае падземнымі нітамі з усімі іншымі балотамі сьвету, і па гэтых нэрвах ідуць сыгналы. Людзі на балоце іх адчувалі — і таму ўмелі хадзіць па вадзе.
Як пісала перакладчыца «Мумі-троля» Алеся Башарымава:
«вось такая Беларусь
багнай плясь лясамі хрусь
птушкай чыўк завеяй шорк
сонца мяккае як шоўк!»
