На ім не было ні красовак, ні кедаў, ні кірзавых ботаў, ні супрацьгаза — хутчэй за ўсё, ён быў голы, як Адам у дзень свайго стварэньня. 2 верасьня... А можа, і не другога — каляндар тады таксама быў голы; дакладна вядома адно: у адзін зь першых верасьнёўскіх дзён 490 году да нашай эры атэнскі воін і скараход Фідыпід выбег зь цяністага гаю пад Маратонам, каб папрасіць у спартанцаў дапамогі для свайго войска, якое мелася біцца з пэрсамі.
Ён выбег на самым досьвітку і мусіў адолець адлегласьць амаль 240 кілямэтраў. Гэта пры тым, што ніякіх указальнікаў на дарозе не было — як і самой дарогі. Фідыпід бег па траве і па калгасных палетках, бег па пасьбішчах і па камянях, пераскокваў праз ручаіны і пераходзіў уброд рэчкі. Недзе па абедзе ён пабачыў на ўзьлеску голага барадатага мужыка з рагамі і хвастом, які ганяўся за нейкай німфай.
«Пане! — крыкнуў яму Фідыпід. — Да Спарты далёка?»
«Адкуль ты ведаеш маё імя, лягапэд? — сказаў мужык. — Але малайчына, хвалю! Багоў трэба пазнаваць у твар. Гэта тое, чаго не хапае тваім суайчыньнікам... Гэтым капрафагам... Якіх я заўсёды так любіў. А яны, пэдагогі няўдзячныя...
«Пане, дык далёка? — нецярпліва крыкнуў Фідыпід, не збаўляючы хуткасьці. — Там нашы супраць пэрсаў стаяць!»
«Бяз панікі, грамафон, — прабурчаў Пан. — Ну, кілямэтраў дзьвесьце... А Мільтыяду свайму, пэдолягу, так і перадай: нічога ён ад мяне не дачакаецца! Хай хоць мільён пэрсаў вас, тэтрабрахіяў, дручыць будзе — пальцам не варухну! Не за тое мяне з Алімпу выгналі...»
Фідыпід махнуў рукой і пабег далей.
Увечары наступнага дня ён прыбег у Спарту. Спыніўся перад стратэгамі і замахаў рукамі ў накірунку поўначы.
«Ты што, нямы? — сказалі спартанцы. — На каго вецер гоніш, ілот?»
«Там нашы супраць пэрсаў стаяць!» — выкрыкнуў Фідыпід, калі трохі аддыхаўся.
«Ну і хай стаяць. А ты пасядзі. Віна вып’еш?»
«Дык жа ж просім вашай дапамогі!»
«Ён не нямы, ён сьляпы, — сказалі спартанцы. — Паглядзі на неба, дурань! Сёньня поўні няма, а хто ж выходзіць у паход, калі на небе няма поўні? Адразу відаць атэнца, толькі бегаць і ўмее. Вось зьявіцца поўня, тады чаму б не дапамагчы? Гэй, ты куды, хлопча?»
Але Фідыпід быў ужо далёка.
Па абедзе наступнага дня ён зноў пабачыў Пана. Той хацеў нешта сказаць, але Фідыпід, не зьвяртаючы на дзеда ўвагі, прыпусьціў яшчэ шпарчэй у накірунку Маратону. Дзед прыстроіўся сьледам.
«Ну так і быць! — пачуў Фідыпід за сьпінай адчайны крык. — Дапамагу! Але каб сьвяцілішча мне паставілі, архілохі! У межах гарадзкой рысы! І пірог з казьляціны!»
Фідыпід пасьпеў акурат у час. Зьнёсшы пару варожых галоваў, ён пабачыў, што пэрсы ўцякаюць, а яго самога кліча Мільтыяд:
«Ты дзе бегаеш, Эўкле?»
«Я ня Эўкле, я Фідыпід».
«Якая розьніца! Цябе што, у Індыю паслалі? Два дні чакаем, а ён недзе швэндаецца!»
«Дык гэта... У Спарце быў... І яшчэ Пан прасіў перадаць...»
«К чорту паноў! Бяжы ў Атэны, скажы, што мы перамаглі! Хай не хвалююцца!»
І Фідыпід разьвярнуўся і пабег. Перад ім была адлегласьць 42 кілямэтры. Празь некалькі гадзін ён быў у Атэнах.
«Мы перамаглі!» — крыкнуў ён і ўпаў бязь сілаў проста пасярод агоры.
«Хто б сумняваўся», — сказаў нейкі грамадзянін, які цягнуў за сабой асла.
«Ну яшчэ б», — прамовіла атэнка ў ружовым хітоне і пачала фарбаваць пазногці на левай руцэ.
«Знайшоў чым зьдзівіць, — засьмяяўся яе муж, які з асалодай паядаў вінаград. — Мы, атэнцы, заўсёды перамагаем. Запомні гэта, хлопча».
«А можа быць, ты ня верыў у нашую перамогу?» — падазрона запытаўся барадаты чалавек з палкоўніцкім падбародзьдзем.
«І наагул, ты чаго тут разьлёгся? — навіс на Фідыпідам натоўп. — Твае таварышы там кроў праліваюць! А ты тут на сонейку бавішся!»
«Ганьба! — абурыўся нейкі дзед. — Такі малады, а баязьлівец!»
«Можа, ён пэрсыдзкі шпіён? — тонкім голасам запытаўся нейкі шкаляр. — Нам у гімназіі расказвалі...»
«Глядзіце, якія ногі, — віскнула кабета, якая прадавала рыбу. — Адразу відаць: бягун. Ведаем мы такіх... Ледзь што — ногі ў рукі!»
«Прыбег з поля бою — і ні драпінкі! — прабурчаў нейкі чужаземец. — Хіба так бывае? Вось у нас на Крыце...»
«Дэзэртыр!» — падтрымаў яго высокі атлет з татуіроўкай Зэўса на грудзях.
І ў Фідыпіда паляцеў камень, потым другі... Неўзабаве камянёў было ўжо так шмат, што яны накрылі яго з галавою. Апошняе, пра што ён пасьпеў падумаць — гэта пра тое, што іх хапіла б на дарогу ад Маратону да Спарты.
Ён выбег на самым досьвітку і мусіў адолець адлегласьць амаль 240 кілямэтраў. Гэта пры тым, што ніякіх указальнікаў на дарозе не было — як і самой дарогі. Фідыпід бег па траве і па калгасных палетках, бег па пасьбішчах і па камянях, пераскокваў праз ручаіны і пераходзіў уброд рэчкі. Недзе па абедзе ён пабачыў на ўзьлеску голага барадатага мужыка з рагамі і хвастом, які ганяўся за нейкай німфай.
«Пане! — крыкнуў яму Фідыпід. — Да Спарты далёка?»
«Адкуль ты ведаеш маё імя, лягапэд? — сказаў мужык. — Але малайчына, хвалю! Багоў трэба пазнаваць у твар. Гэта тое, чаго не хапае тваім суайчыньнікам... Гэтым капрафагам... Якіх я заўсёды так любіў. А яны, пэдагогі няўдзячныя...
«Пане, дык далёка? — нецярпліва крыкнуў Фідыпід, не збаўляючы хуткасьці. — Там нашы супраць пэрсаў стаяць!»
«Бяз панікі, грамафон, — прабурчаў Пан. — Ну, кілямэтраў дзьвесьце... А Мільтыяду свайму, пэдолягу, так і перадай: нічога ён ад мяне не дачакаецца! Хай хоць мільён пэрсаў вас, тэтрабрахіяў, дручыць будзе — пальцам не варухну! Не за тое мяне з Алімпу выгналі...»
Фідыпід махнуў рукой і пабег далей.
Увечары наступнага дня ён прыбег у Спарту. Спыніўся перад стратэгамі і замахаў рукамі ў накірунку поўначы.
«Ты што, нямы? — сказалі спартанцы. — На каго вецер гоніш, ілот?»
«Там нашы супраць пэрсаў стаяць!» — выкрыкнуў Фідыпід, калі трохі аддыхаўся.
«Ну і хай стаяць. А ты пасядзі. Віна вып’еш?»
«Дык жа ж просім вашай дапамогі!»
«Ён не нямы, ён сьляпы, — сказалі спартанцы. — Паглядзі на неба, дурань! Сёньня поўні няма, а хто ж выходзіць у паход, калі на небе няма поўні? Адразу відаць атэнца, толькі бегаць і ўмее. Вось зьявіцца поўня, тады чаму б не дапамагчы? Гэй, ты куды, хлопча?»
Але Фідыпід быў ужо далёка.
Па абедзе наступнага дня ён зноў пабачыў Пана. Той хацеў нешта сказаць, але Фідыпід, не зьвяртаючы на дзеда ўвагі, прыпусьціў яшчэ шпарчэй у накірунку Маратону. Дзед прыстроіўся сьледам.
«Ну так і быць! — пачуў Фідыпід за сьпінай адчайны крык. — Дапамагу! Але каб сьвяцілішча мне паставілі, архілохі! У межах гарадзкой рысы! І пірог з казьляціны!»
Фідыпід пасьпеў акурат у час. Зьнёсшы пару варожых галоваў, ён пабачыў, што пэрсы ўцякаюць, а яго самога кліча Мільтыяд:
«Ты дзе бегаеш, Эўкле?»
«Я ня Эўкле, я Фідыпід».
«Якая розьніца! Цябе што, у Індыю паслалі? Два дні чакаем, а ён недзе швэндаецца!»
«Дык гэта... У Спарце быў... І яшчэ Пан прасіў перадаць...»
«К чорту паноў! Бяжы ў Атэны, скажы, што мы перамаглі! Хай не хвалююцца!»
І Фідыпід разьвярнуўся і пабег. Перад ім была адлегласьць 42 кілямэтры. Празь некалькі гадзін ён быў у Атэнах.
«Мы перамаглі!» — крыкнуў ён і ўпаў бязь сілаў проста пасярод агоры.
«Хто б сумняваўся», — сказаў нейкі грамадзянін, які цягнуў за сабой асла.
«Ну яшчэ б», — прамовіла атэнка ў ружовым хітоне і пачала фарбаваць пазногці на левай руцэ.
«Знайшоў чым зьдзівіць, — засьмяяўся яе муж, які з асалодай паядаў вінаград. — Мы, атэнцы, заўсёды перамагаем. Запомні гэта, хлопча».
«А можа быць, ты ня верыў у нашую перамогу?» — падазрона запытаўся барадаты чалавек з палкоўніцкім падбародзьдзем.
«І наагул, ты чаго тут разьлёгся? — навіс на Фідыпідам натоўп. — Твае таварышы там кроў праліваюць! А ты тут на сонейку бавішся!»
«Ганьба! — абурыўся нейкі дзед. — Такі малады, а баязьлівец!»
«Можа, ён пэрсыдзкі шпіён? — тонкім голасам запытаўся нейкі шкаляр. — Нам у гімназіі расказвалі...»
«Глядзіце, якія ногі, — віскнула кабета, якая прадавала рыбу. — Адразу відаць: бягун. Ведаем мы такіх... Ледзь што — ногі ў рукі!»
«Прыбег з поля бою — і ні драпінкі! — прабурчаў нейкі чужаземец. — Хіба так бывае? Вось у нас на Крыце...»
«Дэзэртыр!» — падтрымаў яго высокі атлет з татуіроўкай Зэўса на грудзях.
І ў Фідыпіда паляцеў камень, потым другі... Неўзабаве камянёў было ўжо так шмат, што яны накрылі яго з галавою. Апошняе, пра што ён пасьпеў падумаць — гэта пра тое, што іх хапіла б на дарогу ад Маратону да Спарты.
