У выселенай пасьля чарнобыльскай катастрофы вёсцы Белы Бераг Нараўлянскага раёну дзесяць гадоў жыве самотны пэнсіянэр Адам Рагавец. Вёскі юрыдычна няма — Нараўлянскі райсавет яшчэ ў сьнежні 2011 году сваім рашэньнем скасаваў Белы Бераг як паселішча.
Адам Рагавец любіць паўтараць, што жыве ён у Белым Беразе, як на высьпе. І пакідаць яе не зьбіраецца, як бы ўлады ні настойвалі і якіх бы перашкод ні чынілі:
«Я ім сказаў: „Нікуды я не паеду. Я дзьве вайны перажыў — германскую 1941–45 і атамную ў 1986 годзе. Я вас абараняў — буду палкоўнік альбо пакойнік. Я вас, кажу, абараняў, а вы мяне сілай высяляеце“. Я засяліўся сюды ўжо пяты раз. Дык яны ўзялі й электрасьвет абрэзалі. Абрэзалі правады, і няма сьвятла».
Адам Рагавец
Родам Адам Рагавец зь недалёкай ад Белага Берага вёскі Вуглы. Ад яе рукой падаць да Чарнобыльскай атамнай станцыі. Пасьля катастрофы на чацьвёртым энэргаблёку Вуглы выселілі ў Жлобінскі раён — адных у Верхнюю Албу, іншых — у Рэкту.
Рагавец у Рэкце не прыжыўся. Дый у жонкі са здароўем ня ладзілася. Было крыўдна перасяленцу: жыў ён і працаваў у лесе, а завезьлі яго ледзь ня ў чыстае поле:
«Высялялі мяне, ляснога чалавека, у Жлобінскі раён. Там палеткі, а больш няма нічога. Дык я там толькі перазімаваў. Яшчэ я ня быў на пэнсіі, дык толькі перазімаваў і паехаў на коніку сваім ходам сюды».
Два дні дабіраўся фурманкай Адам Рагавец да родных мясьцінаў. Асеў з жонкай напачатку ў вёсцы Хільчыха, бо родныя Вуглы засталіся ў 30-кілямэтровай зоне.
Тут Адам Нікіфаравіч і заўдавеў. Жонцы спачатку з-за хваробы ампутавалі ногі, а неўзабаве яна назаўсёды пакінула гэты сьвет.
Чарнобыль параскідаў па Беларусі двух Адамавых сыноў і дачку:
«Дачка ў мяне ёсьць у горадзе Лідзе. Яна мяне туды забірала. Я кажу: «Не хачу! Калі я паеду, то там зануджуся й без пары памру. Я хачу жыць сярод сваёй роднай прыроды — на сваёй роднай прыродзе мне весялей».
Адам Нікіфаравіч тлумачыць, што ўсё ягонае жыцьцё зьвязанае зь лесам. Паўвека працаваў на смаляных заводзіках — вырабляў шкіпінар, драўнінны вугаль, зьбіраў жывіцу.
І цяпер жыве пераважна зь лесу й гароду:
«Я магу жыць і бяз пэнсіі. Я тут сею сабе. Тут у мяне й яблыкаў у вёсцы хапае, і далей вёска ёсьць — Рудня Белабярэская. А колькі ў лесе грыбоў, чарніц, малінаў! Каб яшчэ стрэльба была, то я меў бы тоны мяса. У нас тут дзікоў разьвялося, ласёў, козаў! Але я шкадую зьвяроў, бо я ў лесе працаваў ледзь ня шэсьцьдзесят гадоў. Працаваў я на смаляных заводзіках багата гадоў. Калі ж заводзікі зачыніліся, пайшоў на падсочку — здабываў жывіцу».
Каля хаты
Спажываць з-за радыяцыі вырашчаную на гародзе бульбу ці цыбулю, гэтаксама як грыбы й ягады, Адам Нікіфаравіч не баіцца:
«Сюды прыяжджалі пазамінулы год і летась зь Менску. Правяралі — чыстая зямля й чыстая вада. Пытаюцца: „Навошта выселілі чыстую вёску?“ Я кажу: „Раён наш Нараўлянскі так кіраваў — павысялялі“. Было 65 двароў ці крыху болей. Калі б не павысялялі, то, можа, столькі і не памерла б — больш як сто чалавек памерлі з гэтай вёскі».
У Другую ўсясьветную вайну Адам Рагавец дапамагаў партызанам, але кажа, што патрэбных дакумэнтаў не займеў. З тае прычыны й ня мае ніякіх ільготаў і прывілеяў.
Прыработак шукае сабе найперш у лесе — возіць у Мазыр на продаж грыбы, ягады. Альбо бярэ гармонік, выходзіць на трасу Кіеў — Мазыр і едзе ў горад, дзе й выступае як вулічны музыка.
Праз гэтыя падарожжы пра Рагаўца даведаліся маладыя мазырчукі Леанід Апалонін і Яўген Пракапчук. Яны зь сябрамі пачалі дапамагаць самотнаму пэнсіянэру — прывозілі вопратку, абутак, харчы, уцяплялі на зіму вокны. Даставілі нават балён з газам.
Спадар Пракапчук апавядаў узімку, што калі ён зь іншымі валянтэрамі першы раз прыехаў у Белы Бераг, то ўбачыў, што стары сілкаваўся кіпенем і сухарамі.
У Белым Беразе мазырскіх валянтэраў засьпела нараўлянская міліцыя. На хлапцоў склалі пратакол і праз суд аштрафавалі на мільён рублёў кожнага.
Рагавец: «Прывезьлі мне прадуктаў багата, вядро жоўтае, тэрмас, а таксама абутку дзьве пары, куртку добрую. Я ім тлумачыў у Мазыры, што быў выселены. Яны, відаць, падумалі, што ў мяне няма вопраткі — вопратку вазілі. Тры разы прыяжджалі. А як іх міліцыя аштрафавала, то яны больш і ня едуць да мяне».
Суседні зь Белым Берагам радыяцыйна-экалягічны запаведнік, заснаваны на забруджаных радыяцыяй землях, таксама дадае клопатаў Адаму Нікіфаравічу:
«Сьвіней многа лясных. Яны тут статкамі ходзяць па 8–10 асобін — такія, як цяляты. Козы, ласі ходзяць. Ваўкоў ня бачыў. Зайцы бегаюць, лісіцы. Я трымаў тут інкубатарскіх курэй, вялікіх такіх, і не ўсьцярог. Лісіцы прыбягалі й душылі іх, шулякі лёталі й пабілі. Дык курэй ужо я не трымаю».
Самотны чарнобылец кажа, што калі б мясцовыя электрасеткі вярнулі яму ў хату электрычнасьць, то жыцьцё магло б зьмяніцца ў лепшы бок:
«Каб сьвятло не адрэзалі, то я б і кабету знайшоў добрую. Яна хоць калі пасьпявала б, сьняданак згатавала — папраўляла б сябе й мяне. Адзеньне памыла б. Самому жыць складана — жаночую й мужчынскую працу рабіць вельмі важка».
