Я ўспамінаю глыбокую восень 44-га году, дарогу з Вялейкі ў Іжу. Мама мая,
Ксеня Грышкевіч, сядзела за нацыяналізм у турме, а мною апекаваліся яе
сёстры, Настуля і Ніна. Я вучылася ў Вялейцы ў сёмай клясе, а вакацыі праводзіла
то ў адной, то ў другой цёткі.
На кастрычніцкія сьвяты да мяне на сваім кані прыехала Ніна. Восеньскі
дзень кароткі, і каля маёнтку Любань нас засьпела ноч. Павярнулі нацянькі,
на лясную дарогу. Ляскочуць колы па карэньнях, месяц ледзь сьвеціць праз
галіны дрэў – страшна, вусьцішна. Даехалі да броду праз раку Вузьлянку,
і конь стаў як укапаны – ваду зацягнула ільдом. Ні просьбы, ні грозьбы
не дапамагалі. Тады цётачка скінула з сябе кажух ды боты ды пайшла ў раку.
Ступіць крок, наляжа на лёд, паламае, разгорне рукамі – і так да даругога
берагу. А я сяджу на возе, моцна трымаю лейцы ды плачу.
Перавяла яна каня з калёсамі праз брод, укулілася ў воз, нацягнула кажух,
боты… Як мы даімчалі да іжанскіх хутароў – ня памятаю. Калі цётку Ніну
распранулі, ўсё яе цела было ў сіняках і шнарах. Доўга яна хварэла, ды
ўсё роўна мусіла сама гадаваць дачку, даглядаць гаспадарку, бо дзядзька
Аляксей з верасьня 39-га году быў у нямецкім палоне.
І вось праз дзясяткі гадоў, успамінаючы гэты выпадак, я задумалася:
што ж гэта было – гераізм ці проста жыцьцё беларускай жанчыны?
Рагнеда Аляхновіч, Менск
