У райцэнтры Быхаў, што на Магілёўшчыне, разбураецца замак. Гэта помнік архітэктуры сямнаццатага стагодзьдзя — адзінае ацалелае замкавае збудаваньне ва ўсходняй Беларусі. Улады спасылаюцца на тое, што на рэканструкцыю няма сродкаў.
Доўгі час у мурах замка разьмяшчаліся розныя вытворчасьці. Цяпер ён занепадае. Муры дзе-нідзе абрынуліся. Пажар зьнішчыў частку даху. Ацалелы дах не вытрымлівае непагадзі. Па сьценах сьцякае вада, вокнаў няма. Да таго ж сьцены разбурае і расьліннасьць. Аварыйны будынак не агароджаны. Трапіць у яго можа кожны ахвотны:
«Помнік архітэктуры сямнаццатага стагодзьдзя знаходзіцца ў жахлівым стане. У 2004 годзе мясцовыя ўлады невядома на якіх падставах здалі помнік у арэнду прыватнаму прадпрымальніку. У выніку згарэў дах, агаліліся апорныя муры, і разбурэньні сталі незваротнымі. Ад уладаў не патрабуецца ніякай рэстаўрацыі — патрабуецца кансэрвацыя. Агароджа й вартаўнік. Хаця б гэта», — кажа жыхар Быхава, мясцовы журналіст Сяргей Антонаў.
Першы паверх замка вымецены. На другім — вэрхал. Коміны разбураныя. Сяргей Антонаў кажа, што апошні карыстальнік будынка шукаў у дымаходах скарбы.
У Быхаўскім райвыканкаме не хаваюць, што замак разбураецца, але прызнаюць, што сродкаў на рэстаўрацыю трэба надта шмат:
«У нас Цэнтар па рэстаўрацыі на мінулым тыдні быў, дык супрацоўніца сказала, што для аднаўленьня гэтага помніка патрэбна на сёньняшні дзень блізу 100 мільярдаў, а гэта дужа вялікія грошы. Сказала, што сьцены й скляпеньні ў добрым стане, а па падмурку будуць выклікаць спэцыялістаў. Пытаньне цяпер стаіць, ці ёсьць наагул магчымасьць яго аднавіць», — патлумачыла сытуацыю супрацоўніца аддзелу архітэктуры й будаўніцтва райвыканкаму.
У райвыканкаме ўдалося высьветліць, што на кансэрвацыю замка нібыта выдзелена каля двух мільярдаў рублёў. Службоўцы прызнаюць, што гэтых грошай на ўвесь аб’ём працаў ня хопіць. Нават на рамонт даху.
Фотагалерэя:
Быхаўскі замак
Тое, што засталося ад замка, прыяжджаюць аглядаць турысты зь іншых мясьцін Беларусі. Гутару з двума студэнтамі зь Берасьця:
Юначка: «Я ў жаху ад самога стану будынка. Месца добрае, але вось беспарадак гэты палохае».
Юнак: «Мы наагул з заходняй Беларусі. У нас з гэтым справы выглядаюць нашмат лепей, чым тут. Тут наагул пра захаванасьць помніка гаварыць не выпадае. Тут нават дрэвы ня выкарчаваныя. Растуць проста ў замку. Такі турыстычны аб’ект, а ў Быхаве іх ня шмат, і ў такім стане. Жудасьць творыцца».
Жыхары самога Быхава важнасьць замка для гораду разумеюць, але прызнаюць, што спадзеву на яго ратаваньне няшмат. Вось характэрнае меркаваньне:
«Разбураецца, так. Зразумела, гэта ненармальна. Яго трэба рэстаўраваць, але, напэўна, сродкаў няма ў бюджэце на гэтыя мэты. Гэта гістарычны помнік знакавы — даўно ўжо стаіць. Мы яшчэ дзецьмі былі, па ім бегалі. Неяк ён ужо даўно ў такім заняпадзе».
Быхаўскі замак узьвялі як абарончае збудаваньне ў першай палове сямнаццатага стагодзьдзя. Належаў ён гетману Вялікага Княства Літоўскага Яну Хадкевічу. Потым ім завалодалі Сапегі. Цяпер заняпалая цытадэль узвышаецца па-над крутым схілам абарончага рова. З вакон відаць шырокі дняпроўскі поплаў. Акрамя самога замка, пакрысе разбураюцца і збудаваньні навокал яго. Напаўразбуранай стаіць замкавая вежа. Непадалёк ад замка закансэрваваны ўнікальны будынак сынагогі, узьведзены ў абарончым стылі.
