Беларусы пакаленьня незалежнасьці — Галіна Яшчанка і Сяргей Наўродзкі. Маладыя людзі з выдатнай заходняй адукацыяй і бліскучай прафэсійнай кар’ерай. Абсалютна рацыянальна і бязь лішняга патасу вярнуліся ў Беларусь. Пабудавалі дом у Валожынскім раёне і нарадзілі сына. Цяпер Настасю два з паловай гады.
Вашы Дзеці
Мы шмат думаем, якой будзе Беларусь у будучым.
Мы шмат гаворым, як было б добра, калі б усё памянялася.
Але большасьць з нас дбае толькі пра тое, як перажыць сёньняшні дзень.
А будучыня ёсьць цяпер.
Яна будзе дакладна такой, якой будуць вашы дзеці.
Вашы дзеці — адмысловая праграма штотыдзень у эфіры і на сайце Радыё Свабода.
Галіна працуе ў буйной кансалтынгавай кампаніі. Раней у дацкім офісе, пасьля перавялася ў Маскву. Сяргей кіруе беларускім аддзяленьнем польскага дасьледчага інстытуту.
Галіна Яшчанка: «Усе пытаюцца, чаго вы вярнуліся. Жылі сабе столькі год спакойна за мяжою, вучыліся, працавалі, усё мелі. Але, па-першае, нам тут лепш за ўсё, мы тут добра сябе адчуваем. Тут ты дома, сярод блізкіх і родных табе людзей».
Сяргей распавядае, што калі не было дзіцяці, яны маглі за тыдзень зьмяніць тры эўрапейскія краіны. «Таму нараджэньне дзіцяці для нас, наадварот, быў такі момант — прызямліцца. Падумаць, дзе мы хочам жыць нарэшце. Выбраць адно гэтае месца, вось гэты канкрэтны дом».
У доме Галіны і Сяргея пачуваесься як унутры рэалізаванай мары. Іхнай мары. Напоўніцу выкарыстоўваючы знакаміты валожынскі ляндшафт, дом пабудавалі на ўзгорку. Вокны ў ім такія вялікія, што навакольныя краявіды — палі, дрэвы, вузкая гравійка ўнізе, — здаецца, праходзяць скрозь яго. У вёсцы, дзе яны нагледзелі гэты вялізны кавалак зямлі, усяго дванаццаць хат. Але стала жывуць толькі яны і яшчэ сям’я старых. Астатнія наяжджаюць з гарадоў.
Сяргей і Галіна перакананыя, што мець уласны дом і вялікі кавалак зямлі за 40 хвілін ад Менску — нашмат лепш для дзіцяці, чым жыць у сталічнай кватэры. Для маладой сям’і ў большасьці эўрапейскіх краінаў гэта амаль немагчыма. А ў Беларусі яны яшчэ могуць дазволіць сабе гадаваць дзяцей так, як лічаць правільным.
Галіна: «Нам важна выхаваць дзіця ў максымальна натуральных умовах — на прыродзе, у спакоі. Даць яму магчымасьць разьвівацца, спасьцігаць гэты сьвет самому. І вось тут для гэтага найлепшыя варункі. А па-другое — выхаваць яго добрым чалавекам, беларусам. Каб ён любіў сваю краіну, сваю радзіму».
На пытаньне, ці так ужо адрозьніваецца беларускі краявід ад таго, што бачаць у сябе за вокнамі жыхары дацкай вёскі, Галіна і Сяргей адказваюць узрушана: «Усім адрозьніваецца!» Тым, што яно ў Беларусі, тым, што яно тут, яно тваё, сваё. Беларусь мае вельмі своеасаблівы клімат, навакольле, дамы, палі, нават трактары, дарогі — усё сваё. «Пабудзі мяне сярод ночы, скажу — я ў Беларусі, усё нармальна, усё спакойна», — працягвае Сяргей.
Ён упэўнена кажа, што Беларусь — гэта ня толькі горад. «Гэта ня Менск і не абласныя гарады. Гэта вёска. Беларускамоўныя школы, садкі, падручнікі — тут усё ёсьць».
Выглядае, што для іх няма пытаньня, якое хвалюе большасьць беларускамоўных сем’яў зь дзецьмі, — дзе шукаць беларускае ў Беларусі.
Галіна: «Схадзіце да нашых суседзяў — яны размаўляюць на чыстай беларускай мове. Пайдзіце ў наш садок — там беларуская мова. І ён знаходзіцца ў культурным асяродку. Ён бачыць людзей, якія размаўляюць па-беларуску. І гэта не рэзэрвацыя. Проста людзі так жывуць. У нашым раёне мова — ня дзіва. Дый садкі, школы, тэатры, музэі, уся інфраструктура — яна ёсьць у Беларусі».
Сяргей больш катэгарычны: кажа, што трэба было зьехаць «адтуль», каб зразумець, што такое Беларусь.
Досьвед іх замежнага жыцьця шмат у чым нагадвае намаганьні тых беларускамоўных бацькоў, якія б’юцца за тое, каб стварыць для сваіх дзяцей беларускую Беларусь. Галіна ўпэўнена кажа: жывучы тут, ты пэўна адчуваеш сябе ў Беларусі, у беларускай культуры. «Калі жывеш за мяжою, гэтага няма. Бо калі ўжо дзеці ў тым веку, калі яны могуць выбіраць, то яны выбіраюць тое, што яны чуюць вакол, што ім бліжэй». Яна пэўная, што ўжо першае пакаленьне эмігрантаў можа страціць повязь з радзімай.
Яны нашмат спакайней ставяцца да стэрыльнасьці беларускамоўнага асяродзьдзя, якога так прагнуць шмат якія сем’і ў Беларусі. «У нас няма праблем, каб дзіця расло па-беларуску. Мы беларускамоўная сям’я — і гэта нармальна, — кажа Галіна. — Але мы думаем пра англамоўны садок, а не пра беларускі. Мы адчуваем сябе эўрапейцамі, таму дзіця павінна ведаць ангельскую мову як родную. Гэта проста аксіёма. Гэта неабходна, каб адчуваць сябе свабодна ў сучасным сьвеце і мець магчымасьць выбраць сабе і любую адукацыю, і любую будучыню».
Галіна кажа, што найлепшы спосаб — аддаць дзіця ў англамоўны садок як мага раней. У Менску такі садок ёсьць. Зразумела, гэта вельмі нятанна каштуе. Але яны гатовыя да такіх выдаткаў. Кажуць, што даць дзецям адукацыю найвышэйшай якасьці — гэта абавязак бацькоў. «Гэта проста база для кожнага чалавека ў сёньняшнім сьвеце. Калі ў Савецкім Саюзе адукацыя была пастолькі-паколькі, бо патрэбныя былі сувязі, каб мець добрую працу, то зараз адукацыя — гэта інвэстыцыя бацькоў дзецям на ўсё жыцьцё. Я, напрыклад, сваім бацькам вельмі ўдзячная за тое, што ў мяне былі магчымасьці і мяне так выхавалі, што было жаданьне вучыцца».
І Галіна, і Сяргей скончылі зусім не сталічныя сярэднія школы. Кажуць, што якраз школьная адукацыя ў Беларусі нармальная. А вось вышэйшая адукацыя фактычна нічога ня вартая. Таму яны нават ня думаюць, што іхныя дзеці скончаць беларускія ўнівэрсытэты. Дакладна будуць вучыцца за мяжой. На бакаляўрскую ступень кожнага зь дзяцей у найлепшым унівэрсытэце сьвету ім трэба па сто тысяч даляраў. І гэта грошы, пра якія яны думаюць ужо цяпер. Але выбіраць, кім быць, дзіця мусіць самастойна. І, пэўна ж, яны ня будуць уладкоўваць сваіх дзяцей на працу ці шукаць ім цяплейшых месцаў у жыцьці.
Галіна: «Я магу аддаць дзіця ў сад з ангельскай мовай. Магчыма, гэта яму будзе няпроста і будзе ня вельмі падабацца. Але я лічу, што гэта правільна — і так будзе. І ўсё! А што рабіць?! Гэта адкрывае яму сьвет. Вось у Сержука дзьве вышэйшыя адукацыі ў замежных унівэрсытэтах. Па чатыры замежныя мовы ў нас абаіх. Гэта проста аксіёма: шмат вучыцца ў маладосьці за мяжой, працаваць, набірацца вопыту. А пасьля ўжо вырашаць, дзе яму жыць, бо для яго ўжо ўсе дзьверы будуць адчыненыя. Мы за яго ня будзем выбіраць, што яму вучыць. Але тое, што табе падабаецца, ты мусіш вучыць. Днямі, начамі — але будзь там проста зоркай. І мы даем табе ўсе магчымасьці», — так тлумачыць Галіна свае падыходы да навучаньня дзяцей.
Але ў гэтым месцы размовы Галіна раптам спахапілася, каб патлумачыць, якімі высілкамі даецца людзям добрая адукацыя, добрая праца і добры заробак. На тле няхітрых гісторый пра «лёгкі эмігранцкі хлеб», што так грэюць душы простых беларусаў, гэтае амаль апраўданьне выглядае зразумелым:
Галіна: «Я ў суме вучылася восем гадоў у пяці ўнівэрсытэтах. Маю тры вышэйшыя адукацыі. Калі ўзгадваць, то гэта былі цяжкія гады. Зараз я б ужо не паўтарыла. Я была ў Амэрыцы — адна, у дваццаць гадоў, два ўнівэрсытэты і тры працы… Гэта было вельмі цяжка».
Настась малы, і ў Галіны няма магчымасьці працаваць напоўніцу. Амаль два гады зарабляў адзін Сяргей. Цяпер Галіна час ад часу езьдзіць на працу ў маскоўскі офіс. У Беларусі яна адкрыла невялічкае прадпрыемства «Шляхетныя вырабы». Гэта там вырабляецца мыла «Каралі» ў дыхтоўных скрыначках пад назвамі, вытанчанасьць якіх хавае ўпэўнены камэрцыйна-ідэалягічны разьлік: «Віленскае барока», «Панна Нясьвіжа», «Цуд на Каляды»…
Галіна кажа, што мыла — гэта толькі форма. «Вось „Віленскае барока“ — для мяне была важная сама назва, а ня тое, што гэта мыла. Каб можна было самому вырабляць прадукт, які можна пазыцыянаваць як уласна беларускі, шукаць цікавыя назвы, якія б адукоўвалі дастаткова вялікае кола людзей. І абавязкова каб гэта быў прадукт высокай якасьці — прэміюм-сэгмэнту. Каб яго куплялі за якасьць тыя, каму ўсё адно, як ён называецца, і разам з тым яшчэ і адукоўваліся, адкладалі ў галаве знакавыя для беларусаў культурна-гістарычныя фэномэны».
Так Галіна і Сяргей звыкла адказваюць на пытаньне «Чаму вы вярнуліся?» Ня толькі словамі.
«Каб любіць Беларусь нашу мілую, трэба ў розных краях пабываць» — хто б думаў, што гэтая мэтафара з творчага набору выпускніка беларускага журфаку як найлепш ляжа на складаны сучасны сьвет. У якім ужо немагчыма адным словам адказаць на пытаньне — якой ты нацыянальнасьці, якая твая родная мова і дзе твая радзіма.
Галіна: «Мы хочам, каб нашыя дзеці вырасьлі тут, каб яны любілі сваю краіну, гісторыю, мову, каб для іх гэта было сваё, роднае. А ўжо яны тады маюць права выбіраць, дзе яны хочуць жыць. Але мы як бацькі хочам, каб яны вырасьлі тут».
Сяргей: «Я ведаю, што ня факт, што мой сын будзе размаўляць па-беларуску. Ён можа размаўляць па-француску ці па-гішпанску. І жонка ў яго, магчыма, будзе не беларуска. Але галоўнае, каб яго цягнула сюды. Каб ён мог сказаць: «Вось мае бацькі адсюль, я тут жыў».
