«Я не люблю манную кашу, але менавіта як кашу. Асабліва яшчэ калі зьверху «калбасілі» варэньне. А яшчэ мяне падманвалі, казалі: «Вось калі ты даясі да канца, то там будзе сюрпрыз». А сюрпрыз — гэта малюнак на талерцы. Я дагэтуль не купляю талеркі з малюнкам, яны ў мяне ўсе аднатонныя. Адзін раз падманулі — ладна, другі, пасьля я ўжо кажу: «Дзе мой сюрпрыз?!!»
Арына Лісецкая
Арына Лісецкая — чалавек мультыфункцыяльны. Яна грае на скрыпцы, піша палітычную аналітыку ў блогу на сайце «Эхо Москвы», вядзе кулінарнае шоў «Эўрапейская кухня», дзе ўпрыкуску абмяркоўваюцца важныя палітычныя пытаньні. А яшчэ Арына — сярод самых вядомых кулінарных блогераў Беларусі. Каб паглядзець, як і што яна гатуе, у яе блог зьбіраюцца тысячы наведнікаў.
Арына Лісецкая: «Па беларускіх мерках гэта нармальна. Раней, калі я больш займалася сваім блогам, кожны дзень пісала па 3–4 пасты, гэта мела і вынік. Цяпер у мяне блог літаральна „для душы“. Я не ўкладаю ў яго грошай асабліва, не ганюся за рэйтынгамі, мне ўсё адно, колькі будзе камэнтароў. І калі робіш „для душы“, то, здаецца, і іншыя гэта адчуваюць. Галоўнае, каб табе самому падабалася. Тым больш што галоўны закон майго — гэта каб Эліна прачытала і ёй за мяне не было сорамна».
Арына Лісецкая
Эліна — Арыніна дачушка. Ёй пяць гадоў, і яна зьбіраецца ісьці ў школу. А пакуль ходзіць у інтэграваную групу ў дзіцячым садку: такую, дзе звычайныя дзеткі гадуюцца разам з тымі, хто пакуль ня можа пахваліцца выдатным здароўем. Гэта быў сьвядомы выбар Арыны. Хоць Эліна — зусім здаровае дзіця, Арына кажа, што для яе было вельмі важна, каб дачка бачыла іншых людзей і вучылася талерантнасьці.
Разам з мамай Арынай Эліна гатуе на кухні пірог з аўсянкай і апэльсінамі. І мы абмяркоўваем, як і чым лепш карміць дзяцей.
Арына: «Як макарону варыць — то нам чамусьці трэба іх пераварыць „у кашу“. Слова „al dente“ нам не зразумела. Калі робім грэчку, то яна ўжо проста мусіць выглядаць як грачанае пюрэ. Чамусьці любім усё пераварваць. Вось брокалі — цудоўны, смачны прадукт. Я яго абажаю, хоць у дзяцінстве мы яго не вырошчвалі і ніхто мяне ім не карміў. Але я яго палюбіла, і Эля палюбіла. Бо трэба правільна варыць — не пераварваць, каб яна заставалася зялёная, каб хрумсьцела...»
З мамай Арыны Оляй мы згадалі, што яшчэ зусім нядаўна былі часы, калі кнігі па дзіцячым харчаваньні замянялі кнігі па дзіцячым выхаваньні. Дзеці абавязкова мусілі добра прыбаўляць у вазе, нібыта парсючкі. А ці добрая ты мама, вымяралася тым, ці хапае ў цябе малака, каб выгульваць у вазочку тоўсценькае немаўля. Ці рана ты ўстаеш, каб купіць на рынку самыя сьвежыя прадукты, і ці шмат гадзін ты праводзіш на кухні, гатуючы правільнае дзіцячае харчаваньне.
Оля і Арына
Оля, мама Арыны: «Мне падарылі кнігу „Детское питание“. І я ўсё рабіла па гэтай кнізе — пячоначныя катлеткі, фрыкадэлькі... Да трох гадоў яна ўвогуле вельмі файна харчавалася. Я толькі памятаю, што ўсё нешта цёрла, круціла, парыла. Усё па кнігах. Можа, таму ў яе і смакавыя адчуваньні так сфармаваліся».
Так і ў Арыніным жыцьці жарсьць да кулінарыі зьявілася тады, калі нарадзілася Эліна. Як жартуе сама Лісецкая, да 20 гадоў яна не падыходзіла да пліты.
Арына: «Але калі ўжо Эліна нарадзілася, яна амаль нічога ня ела. Мне даводзілася па чатыры абеды ёй рабіць і чакаць, што яна выбера. І мне гэта настолькі спадабалася, што цяпер Эліне ўвогуле з гэтым шанцуе. Я не шкадую часу на гатаваньне. Чым больш мы будзем у маленстве за дзецьмі глядзець, клапаціцца пра іх арганізм, тым здаравейшымі яны будуць».
Арына шмат назірае за тым, як і што ядуць людзі навокал, якія харчовыя звычкі і ўпадабаньні маюць беларусы і як харчуюць дзяцей. «Раней у Беларусі быў які прынцып заможнасьці? У адну руку — агурок, у другую — шматок сала з хлебам, і сырадоем запіць. Так дзеці і гадаваліся. Зараз няма магчымасьці даць ёй сапраўдны гурок без хімікатаў. Даводзіцца абіраць іншую ежу. Але з Эўропы шмат прыйшло да нас нармальнай ежы, якую мы можам сабе дазваляць. Нам яшчэ шанцуе, што ў бацькоў мужа ёсьць дача. І мы замаўляем, што нам трэба вырасьціць, а пасьля мы шмат чаго замарожваем. І ў нас сапраўды на ўсю зіму ёсьць вельмі шмат добрых прадуктаў».
А што зь беларускай кухняй? Ці можна адаптаваць кулінарныя здабыткі нашых продкаў да сучасных патрэбаў і стандартаў? Арына Лісецкая ўвогуле задаецца пытаньнем, што такое «традыцыйная» беларуская кухня:
«Калі мы Белага будзем чытаць (Алесь Белы — аўтар кнігі «Наша страва». — РС), то там шмат ёсьць кшталту «зарыць курапатку ў зямлю, праз год яе адрыць»... і так далей. Зразумела, што гэтым мы займацца ня будзем. Але я не разумею,чаму ніхто з фэрмэраў беларускіх ня стаў вырошчваць шпарагі. Чаму мы іх завозім? Чаму ў Амэрыцы мне яны абыходзіліся ў тры даляры, а тут — у 10-15-20 даляраў? Гэта рэальна ненармальна.
Што тычыцца бульбы, то яе да нас на пачатку 18 стагодзьдзя завезьлі. Да гэтага мы каноплі елі. Мы зь іх і канаты рабілі, і малако варылі, і алей рабілі. Зразумела, што каноплі цяпер ніяк пад сучаснасьць не адаптуеш. А памідораў-гуркоў у нас увогуле не было.
Оля: «Памідоры зьявіліся ў 40-х гадах, мне яшчэ старыя распавядалі, што цураліся іх».
Арына: «Дык калі казаць пра старажытную кухню — то напэўна не. А кухня дваццатага стагодзьдзя — гэта Савецкі Саюз: сталоўка № 5, рыбны дзень — чацьвер. Ці гэта нармальна? Наўрад ці...
Мне здаецца, для Беларусі цяпер самае нармальнае — гэта fusion. Ляпіць з усяго, што табе хочацца. Галоўнае, каб гэта была здаровая ежа і каб табе падабалася.
Што ў нас заўжды застанецца — гэта бульба са скваркамі, дранікі, грыбны суп з груцай. Гэта наша кухня, я ёю ганаруся. І супы яшчэ — і капуста кіслая, і новая, са сьвежай капусты. Я лічу, што на супах беларуская кухня вельмі добра паднялася».
Арына кажа, што ў яе сям’і ўсе ядуць па-рознаму. Але ўсё адно галоўным кліентам і клопатам сямейнай кухні Лісецкай застаецца Эліна. Арына сьцьвярджае, што ёй ніколі не даводзіцца прымушаць дачку есьці:
Калі ёй быў годзік-два, нават тры, і то я яе не прымушала. Я ёй проста давала чатыры розныя абеды на выбар і глядзела, што яна будзе есьці.
Арына: «Калі ёй быў годзік-два, нават тры, і то я яе не прымушала. Я ёй проста давала чатыры розныя абеды на выбар і глядзела, што яна будзе есьці. Бо прымушаць, упіхваць — гэта ўжо ня тое пакаленьне. Яны як спружынкі — ціснуць ні ў якім разе нельга. Наадварот, трэба крышачку накіроўваць. Інакш нарвемся на праблемы. Бо гэта абсалютна вольныя дзеці, ім як у Савецкім Саюзе — „цыц“ па стале — ужо ня зробіш».
Увага і павага да харчовых упадабаньняў дзіцяці — бадай, галоўнае ў клопаце пра ягонае здароўе:
«Мы паціху вывучалі зь ёю, што менавіта яна любіць есьці, у які час. Падстройваліся пад яе. Глядзелі, калі яна сонная, калі ня сонная. А цяпер мы зь ёю дамаўляемся, распрацоўваем на тыдзень мэню. І калі раптам у яе кепскі настрой і яна кажа: „Не, я гэта зараз ня буду“, — то я тады бяру мэню: „Глядзі, мы ж дамаўляліся, сёньня мы ямо гэта“. Для нас ежа — гэта не прымус. Пайшла — і зьела».
Для большасьці дарослых глябальная праблема — як у эпоху чыпсаў, «Макдоналдса» і шакалядных батончыкаў накарміць дзяцей карыснымі прадуктамі. У Лісецкай свае рэцэпты:
«Калі шчыра сказаць, усё, што мы ямо, я лічу дарослай ежай, але Эліна ўсё гэта есьць. Зразумела, што мы ня робім рулеты з салам, смажаную бульбу са смажаным мясам. Я, напрыклад, лічу, што мяса трэба запякаць, гэта нашмат больш карысна і смачна. Маці мая ўвогуле ўсё на параварцы гатуе».
Парада Арыны Лісецкай — ставіцца да дзіцяці як да самастойнага і паўнавартаснага чалавека.
Я лічу, што дзеці — даволі разумныя істоты, ім не абавязкова кожны раз ператвараць ежу ў цырк.
«Зараз усясьветны трэнд — што зрабіць для дзяцей паесьці. Шмат хто кажа — „О, трэба, каб гэта была гульня, з кожнай каўбасы Мікі Маўса трэба рабіць!“ А я лічу, што дзеці — даволі разумныя істоты, ім не абавязкова кожны раз ператвараць ежу ў цырк. Яны спакойна могуць нешта абстрактнае ўспрымаць — і вонкава, і па паху, і на смак».
Дарослыя ж мусяць клапаціцца пра якасьць страваў, а не пра тое, як прымусіць дзяцей іх зьесьці: «Другая праблема — як прыгатаваць дзіцячую ежу. Бо калі мы сапраўды клапоцімся пра дзяцей, то ім трэба трэці, а не другі нават булён. І булён не павінен быць на супавым наборы. Ялавічыну ці сьвініну ў дзіцячым харчаваньні можна даваць толькі тую, што ўжо два тыдні адвіселася, а не адразу забілі, паклалі, і застаюцца ўнутры мяса згусткі крыві».
Мяркуючы па запісах у блогу, Арына апошнім часам гатавала салат з марынаванага бураку і запечаную сьвініну зь белымі шпарагамі; кіш зь белай рыбай, імбірам і грушамі і заечую сьвежыну з чырвоным рысам. Арына цікавіцца ўсім, што адбываецца ў сучаснай кулінарыі. Але з хатняй кухні кожны выносіць свае ўлюбёныя стравы, смак якіх з маленства запамінаецца на ўсё жыцьцё.
«У печы печаная бабка — з сальцам, зь мяскам. Гэта тое, што ад бабулі засталося, потым мая маці яе рабіла. Гэта сваё чамусьці».
Пірог з аўсянкай і апэльсінамі
Рэцэпт Арыны Лісецкай
Сок 3–4 апэльсінаў
Адзін цэлы апэльсін
Шклянка аўсянкі
Паўшклянкі мукі
Два яйкі
Цукар на смак
З апэльсінаў выціснуць сок. Яйкі ўзьбіць у пену, дадаць сок і муку. Усё перамяшаць. Цяпер дадаць аўсянку і ізноў перамяшаць. Апэльсін са скуркай нарэзаць кружкамі і пакласьці іх на дно сыліконавай формы. Зьверху выліць цеста. Паставіць форму ў духоўку на 200 °С. Пячы 35–40 хвілін. Форму з гатовым пірагом перагарнуць, апэльсіны будуць зьверху. Упрыгожыць пірог можна на свой густ.
