Эфір 31 жніўня 2008 году.
1 верасьня 2008 году споўнілася 80 гадоў зь дня народзінаў Расьціслава Лапіцкага – кіраўніка ды ідэоляга антыкамуністычнага падпольля на Мядзельшчыне й Смаргоншчыне (1948–1950). Засуджаны савецкім судом да найвышэйшай меры пакараньня, ён адмовіўся прыняць памілаваньне ад Вярхоўнага Савету БССР і быў расстраляны ва ўрочышчы Красны Беражок пад Вялейкай.
Міхась Чарняўскі: Гэта было вельмі даўно, яшчэ ў 1951 годзе, калі я пайшоў у пятую клясу Мядзельскай школы. Аднойчы нам на ўрок батанікі прынесьлі цудоўныя малюнкі, намаляваныя на тыльным баку шпалеры каляровымі алоўкамі. Я трошкі захапляўся маляваньнем, і мне гэтыя малюнкі спадабаліся. А хто маляваў? І тут старшаклясьнікі, людзі больш спрактыкаваныя, патлумачылі, што аўтар малюнкаў – “наш Славік Лапіцкі, якога расстралялі за тое, што ён быў за Беларусь”. Гэтае паведамленьне, што нашага вучня “расстралялі за Беларусь”, мяне вельмі ўразіла.
Арганізацыя Лапіцкага была створаная на Мядзельшчынеў, у Мядзельскай школе, дастваралася яна ў Смаргоньскай школе. Яе ўдзельнікаў аб’ядноўваў антыкамунізм. Падкрэсьлю, што арганізатарам, ідэолягам і натхняльнікам падпольля быў Расціслаў Лапіцкі – асоба надзвычай моцная, нават геніяльная. Вакол яго гуртавалася пераважна школьная моладзь. Калі арганізацыю выкрылі, было асуджана ўсяго дзевятнаццаць чалавек. Двое, Расьціслаў Лапіцкі і Факунда Несьцяровіч, былі прыгавораныя да расстрэлу. Зянон, Аўгусьцін і Ганна Ахрамовічы, Восіп Блізьнюк, Анатоль Карней, Юзаф Качэрга, Эдуард Сташкевіч, Тадэвуш Хацілоўскі, Леакадзія і Часлаў Цыбоўскія, Тамара Юшкевіч – да дваццаці пяці гадоў зьняволеньня. Тацьцяна Юшкевіч, Канстанцін Іваноўскі, Зьбігнеў Пашкевіч, Марыя Барташэвіч былі асуджаныя да дзесяці гадоў няволі, Часлава Ашукоўская – да васьмі. Адзін з падпольшчыкаў, Генадзь Нафрановіч, падчас затрыманьня застрэліўся.
Паўтор гэтай перадачы ў эфіры "Свабоды" 20 жніўня. Цалкам чытаць перадачу ТУТ.
