Беларусь-Расея: канфлікт каньюнктурны ці сыстэмны?

Па гэтых тэмах у “Праскім акцэнце” вядуць спрэчку: зь Менску – кіраўнік аналітычных праектаў інфармацыйнай кампаніі “Белапан” Аляксандар Класкоўскі і галоўны рэдактар газэты “Советская Белоруссия – Беларусь сегодня» Павел Якубовіч, з Масквы – дырэктар Міжнароднага інстытуту палітычнай экспэртызы Яўген Мінчанка.

Дракахруст: Чаму беларуска-расейскія стасункі дасягнулі на тыдні ці ня піку вастрыні? У сем дзён уклаліся і прэс-канфэрэнцыя Аляксандра Лукашэнкі, і відэазварот Дзьмітрыя Мядзьведзева, і заявы парлямэнтаў, і, нарэшце, дэманстрацыя чацьвёртай сэрыі “Хроснага бацькі” на НТВ.

Вострыя моманты здараліся ў двухбаковых адносінах і раней, але цяперашні канфлікт азначае, здаецца, кардынальны перагляд усяго комплексу двухбаковых адносінаў. Чаму бакі, ці адзін з бакоў, пайшлі на гэта? Ці, як кажа расейская прымаўка, “милые бранятся, только тешатся”.

Якубовіч: Я мяркую, што гэта быў сапраўды пік і бакі зараз вернуцца да спакойнага тону і працягнуць шматгадовую дыскусію аб цэнах, кубамэтрах, барэлях і ўсёй такой прозе, якая значна важнейшая за ўсё астатняе. Аргумэнты выказаныя, тон быў максымальна высокі, і цяпер, я мяркую, пачнецца татальны адліў і зьявіцца магчымасьць таго, што называецца канструктыўным дыялёгам.

Дракахруст: На ранейшых этапах канфлікту здавалася, што расейскі бок дамагаецца пэўных канкрэтных мэтаў: крокаў Менску насустрач у пытаньнях мытнага саюзу, АДКБ, доступу да прыватызацыі беларускіх прадпрыемстваў. Але здаецца, што відэазварот прэзыдэнта Мядзьведзева, паўтор сэрыялу “Хросны бацька” – сьведчаньне таго, што Крэмль хоча не саступак па канкрэтных пытаньнях, а капітуляцыі. Адначасна гэтымі крокамі Масква бярэ на сябе і вялікую адказнасьць: калі празь некалькі месяцаў пасьля такіх абвінавачаньняў ізноў пачнуцца сустрэчы, пацісканьне рук, дружалюбныя ўсьмешкі, расейскае кіраўніцтва будзе выглядаць слабакамі. Дык якія мэты ставіць перад сабой расейскі бок, у пэўным сэнсе спальваючы масты?

Мінчанка: Я мяркую, што тое, што цяпер адбываецца з расейскага боку – гэта рэакцыя на спробу Аляксандра Лукашэнкі збудаваць сваю кампанію на антырасейскай рыторыцы, зрабіць вобраз ворага з Расеі. Я мяркую, што ў гэтай сытуацыі галоўныя вінаватыя – гэта тыя людзі ў адміністрацыі прэзыдэнта Беларусі, якія падштурхоўвалі Лукашэнку менавіта да такога разьвіцьця выбарчай кампаніі. Пачалося мэтанакіраванае выбудоўваньне вобразу ворага з Расеі, на што Расея дала жорсткі, можна спрачацца адэкватны ці не, адказ.

Дракахруст: Яўген, я вас перапыню. Але ў Беларусі гэта часам трактуецца інакш. Першыя стужкі “Хросны бацька” зьявіліся да выбарчай кампаніі. Кампаніі яшчэ не было, “хросныя бацькі” ўжо былі.

Мінчанка: Як гаварыў клясык паліттэхналёгіяў сучаснасьці Ўладзімер Пуцін, выбарчая кампанія пачынаецца на наступны дзень пасьля завяршэньня папярэдняй. Фактычна выбарчую кампанію Лукашэнка пачаў недзе ў траўні-чэрвені сёлета. Гэта не была афіцыйна абвешчаная кампанія, але ўжо тады па сутнасьці пачалася мабілізацыя электарату пад антырасейскімі лёзунгамі. Гэта размова на карысьць бедных, была там абвешчана выбарчая кампанія ці не. Быў усплёск антырасейскай рыторыкі. Таму і быў адказ з боку Расеі, бо было зразумела, што гэта робіцца пад выбары прэзыдэнта.

Дракахруст: Яўген, ці правільна я вас зразумеў, што вы, як і Павел Якубовіч, толькі з розных пазыцыяў мяркуеце, што гэта “хто каго любіць, той таго й чубіць”, што гэта ня ёсьць выбар новай канцэпцыі стасункаў зь Беларусьсю.

Мінчанка: Не, я так не лічу. У Расеі цяпер ёсьць новы падыход: мы за сяброўства, мы за супрацоўніцтва, але ўсё мае свае межы. Няма такога, што трэба плаціць яшчэ, і яшчэ, і яшчэ. Менавіта так успрымаюцца паводзіны Лукашэнкі: дамовіліся, а потым пачынаецца новы гандаль, ізноў дамовіліся – ізноў зьяўляюцца нейкія новыя ўмовы. У Расеі Лукашэнка ўспрымаецца як ненадзейны партнэр, як чалавек, які ўвесь час спрабуе шляхам балянсаваньня і шантажу выбіваць для сябе ўсё новыя і новыя, на думку расейскага кіраўніцтва, неабгрунтаваныя прэфэрэнцыі.

Зразумела, што на гэтых выбарах сур’ёзнай альтэрнатывы Лукашэнку няма, у адрозьненьне ад апошніх украінскіх прэзыдэнцкіх выбараў, дзе былі дзьве альтэрнатывы, якія задавальнялі Расею – Цімашэнка і Януковіч, а не задавальняў толькі Юшчанка.

У Беларусі гэтага няма, але тое, што цяпер адбываецца, гэта сыгнал і Лукашэнку, і беларускай бюракратыі, што трэба мяняць падыходы і стылістыку.

Я з вамі згодны, што пасьля таго, што адбылося, пацалункаў, абдымкаў, сяброўскіх паляпваньняў па плячы ўжо ня будзе. Але я лічу, што стасункі паміж нашымі краінамі можна вывесьці на пазытыўны, прагматычны ўзровень.

Дракахруст: Аляксандар, ці згодны вы, што гэта па сутнасьці каньюнктурны канфлікт: нечым быў незадаволены Менск, нечым Масква, і вось яны сваё незадавальненьне такім чынам і выплюхваюць. Ці прычына ў нечым іншым?

Класкоўскі: Прычына ў іншым. Я абсалютна ня згодны з тым, што гэта каньюнктурны канфлікт. Гэта канфлікт сыстэмны, гэта крызіс мадэлі “братэрскай інтэграцыі”. Я бяру гэты выраз у двукосьсе, бо гэтая мадэль ад пачатку была фальшывай, кожны бок імкнуўся нешта ўварваць, нешта “поиметь”, па-расейску кажучы. Але не атрымалася. Найшла каса на камень. Я катэгарычна ня згодны з тым, як гэта падавалася ў відэаблогу Мядзьведзева і ў заяве Думы, што Лукашэнка, маўляў, зрабіў “фішкай” сваёй выбарчай кампаніі антырасейскую рыторыку і мы вымушаныя адказваць.

Гэта абсалютна ня так і храналягічна, і па сутнасьці. Лукашэнка не настолькі авантурны палітык, каб “дражніць мядзьведзя” дзеля перадвыбарчага піяру. Нейкія “прад'явы” былі яшчэ раней. Усё пачалося пасьля 11 чэрвеня, калі Лукашэнка зьлятаў у Маскву, вярнуўся сумны, і пакацілася. Пачалася газавая вайна з нагоды мізэрнага рахунку, а ўрэшце аказалася, што Расея больш вінная, чым Беларусь. Пачалася інфармацыйная вайна, іншымі словамі, пачаўся “накат” з боку Масквы. Былі вылучаныя нейкія ўмовы, непрымальныя для Лукашэнкі. Услых гаварылася наконт прызнаньня незалежнасьці Абхазіі і Паўднёвай Асэтыі. За кулісамі размова, відаць, ішла аб продажы нейкіх буйных беларускіх актываў.

Да пэўнага часу беларускі бок хацеў, нічым асабліва не ахвяруючы, атрымліваць танныя энэргарэсурсы і іншыя выгады. Расея ж падпісала гэтыя фармальна раўнапраўныя адносіны, у душы разьлічваючы, што, маўляў, пару гадоў будзем даваць шчодрыя льготы, але потым усё будзе нашае. Але тут атрымаўся “аблом” для абодвух бакоў. Так што гэта крызіс сыстэмны. І правільна сказала спадарыня Цімакова, прэсавая сакратарка Мядзьведзева, што адносіны зайшлі ў тупік. Я толькі дадам – зайшла ў тупік фальшывая мадэль братэрскай інтэграцыі.

Дракахруст: Ранейшыя прэзыдэнцкія кампаніі ў Беларусі 2001 і 2006 гадоў мелі выразны геапалітычны сэнс: Лукашэнка ў іх асацыяваўся з Расеяй, ягоныя апанэнты – з Захадам. Ці можна сказаць, што цяпер з Расеяй асацыюецца хутчэй апазыцыя? Беларускі журналіст Зьміцер Панкавец сфармуляваў гэтую сытуацыю ў гранічна завостранай форме – Лукашэнка ці Расея. Гэта адэкватнае апісаньне перадвыбарчай сытуацыі?

Якубовіч: Я з пэўным зьдзіўленьнем пачуў інвэктывы Яўгена Мікалаевіча, таму што ён чалавек малады, і мне падалося, што будуць прыведзеныя больш-менш арыгінальныя аргумэнты. А тут размова абсалютна некампэтэнтная і нават, прашу прабачэньня, дылетанцкая.

“Лукашэнка выкарыстоўвае антырасейскую рыторыку”. Калі б Яўген быў у Менску, каб сур’ёзна цікавіўся пытаньнем, ён бы ўбачыў, што кастрычнік з ужываньнем на яго працягу словаў пра сяброўства з расейскім народам, пра братэрскія сувязі – гэта, мабыць рэкардсмэн усяго 2010 году. Таму калі гавораць, што Лукашэнка ўзяў на ўзбраеньне антырасейскую рыторыку, то, акрамя сьмеху і шкадаваньня, гэта ня можа выклікаць нічога. Гэта погляд людзей здалёку, хаця, здавалася б, і не настолькі здалёку. Але такія цьверджаньні бясконца далёкія ад сутнасьці.

Я павінен згадзіцца з Панкаўцом, што такія погляды існуюць у палітычнай клясе Беларусі, у дыскусіі, якая тут ідзе. Лукашэнка ці Расея? Я мяркую, што лепш Расея, чым некаторыя ўдзельнікі гэтай беларускай дыскусіі. Бо Расея паводле вызначэньня ня можа быць ворагам, і на гэтую тэму няма чаго казаць.

Аляксандар сказаў пра крызіс, спадарыня Цімакова казала пра тупік. На мой погляд, няма ні аднаго, ні другога, ёсьць звычайны палітычны працэс, у якім заўжды існуе пэўны градус напружанасьці, а таксама імітацыі крызісаў і тупікоў.

Насамрэч няма ні крызісу, ні тупіку, але, безумоўна, некаторыя словы, якія прагучалі з Масквы, прымусілі некаторых экспэртаў і проста цікаўных лічыць, што ці мы застанемся з Лукашэнкам, ці нас паглыне Расея. Мне здаецца, што гэтыя перасьцярогі крыху перабольшаныя.

Дракахруст: Яўген, вам слова для адказу.

Мінчанка: Я лічу абсалютна неэтычнымі паводзіны калегі Якубовіча: трэба казаць пра факты і абыходзіцца без асабістых выпадаў. Я лічу, што антырасейская рыторыка была на старце выбарчай кампаніі – у траўні-чэрвені. Далей Лукашэнка пачаў атрымліваць дастаткова цьвёрды адказ з боку Расеі. Кастрычніцкае абвастрэньне любові Лукашэнкі да Расеі тлумачыцца разрывам паміж элітай і беларускім насельніцтвам, якое ў масе сваёй настроенае на пазытыўныя стасункі з Расеяй.

Разумеючы, што губляюць гэты козыр сяброўства з Расеяй, пачынаюць казаць, што, маўляў, нас ня так зразумелі, што мы ж насамрэч...

Але гэтая антырасейская лінія нікуды не падзелася, што даказвае кантэнт-аналіз беларускіх СМІ. Так што ня трэба галаслоўных абвінавачаньняў на адрас сваіх калег, калі лічыце сябе калегам, а не прапагандыстам. Наконт таго, што далей – у Беларусі няма геапалітычнай альтэрнатывы Расеі. На гэтым тыдні быў выцек, я спадзяюся, што словы Лукашэнкі былі няправільна інтэрпрэтаваныя, што ён можа выйсьці са складу інтэграцыйных аб'яднаньняў, у тым ліку з АДКБ. Выходзіць Лукашэнка з АДКБ – застаецца сам-насам з НАТО.

Дракахруст: Яўген, а вы ўпэўнены, што крыніца гэтага зьліву, які быў зроблены праз агенцтва “Regnum”, знаходзіцца ў Менску, а не ў Маскве?

Мінчанка: Я спрабаваў высьветліць крыніцы, мне называлі канкрэтныя прозьвішчы, ад каго гэта прайшло. Я вельмі спадзяюся, што гэтая інфармацыя не адпавядае рэчаіснасьці, але тэма ўзьнікла.

Геапалітычнай альтэрнатывы ў Беларусі няма, і, калі яна будзе “класьціся” пад Захад, баюся, што Аляксандра Рыгоравіча чакае лёс Мілошавіча.

Дракахруст: Аляксандар, на ваш погляд, наколькі апазыцыя адэкватна рэагуе на гэтую дылему: Лукашэнка ці Расея? Некаторыя ў апазыцыі лічаць яе фальшывай, некаторыя робяць выбар на карысьць Расеі, некаторыя – на карысьць Лукашэнкі.

Класкоўскі: Мне здаецца, што словы "антырасейская рыторыка" і "антыбеларуская рыторыка", якія ўтрымлівалі і заявы двух парлямэнтаў – гэта прапагандысцкія штампы. Хаця сапраўды ідзе інфармацыйная вайна, але калі ўважліва пачытаць заявы і расейскага і беларускага кіраўніцтва, там ідзе дакладнае аддзяленьне. Лукашэнка ж ня кажа, што Расея кепская, ён кажа, што на чале Расеі стаяць людзі, якія дзейнічаюць няправільна.

Гэтак жа неразумна казаць, што Крэмль ненавідзіць беларусаў. Ідзе прыцэльны агонь, і мы бачым, супраць каго канкрэтна гэтыя ўсе “хросныя бацькі” заточаныя, гэта з самой назвы зразумела. Так што калі прыбраць дымавую заслону наконт “антырасейскай” і “антыбеларускай” рыторыкі, то відаць, што проста паны б'юцца.

Што да дылемы “Лукашэнка ці Расея”, то гэта пастка. І мне здаецца, што ў яе трапіла частка беларускай апазыцыі. Зразумела, беларускаму кіраўніцтву, афіцыйным СМІ выгадна прадставіць апазыцыю “пятай калёнай” Расеі. Але як гэта адбіваецца ў масавай сьвядомасьці, сказаць цяжка. Бо ў масе сваёй апазыцыя як была празаходняй, так і засталася.

Нават Калякін, які называе сябе прарасейскім, калі я ў яго пытаюся: “Дык будзеце здаваць Беларусь?” – адказвае: “Не, я прыхільнік незалежнасьці”. А тое, што Някляеў, Раманчук і Саньнікаў абяцаюць палепшыць адносіны з Расеяй, то ў народзе гэта можа ўспрымацца зусім не як мінус. Тут я згодны са спадаром Мінчанкам, бо маса ня хоча ваяваць з Расеяй, а хоча, каб былі нармальныя, суседзкія стасункі.

Трэба ацэньваць гэты трэнд у масавай сьвядомасьці. Адразу пачынаюцца заявы пра русафобію. Ды няма ніякай русофобіі. Проста паглядзелі: гэты праект “братэрскай інтэграцыі” не спрацаваў, значыць, будзем жыць у сваёй дзяржаве, будзем жыць па-суседзку. І гэта нармальны трэнд: сувэрэнізацыя масавай сьвядомасьці, умацаваньне праэўрапейскіх настрояў. Беларусы прыгадваюць сваю гісторыю, час Вялікага Княства Літоўскага. Пад Расеяй усё ж такі жылі толькі 200 гадоў, а да гэтага быў яшчэ вялікі кавалак гісторыі.

Калі на гэтыя працэсы глядзець нармальна, а не зь вялікадзяржаўнай званіцы, то ніякай трагедыі ў гэтым няма.

Што да апазыцыі, то яна часткова трапіла ў гэтую пастку, гэта відаць на прыкладзе партыі БНФ, якая абвясьціла змаганьне на два франты – супраць Лукашэнкі і супраць “кандыдата Крамля”. Стварылі вось такую хімэру. Тут і на адзін фронт пораху няма, а яны змагаюцца на два. Гэта выглядае прыкрыцьцём канцэптуальнай разгубленасьці гэтай часткі апазыцыі.

Дракахруст: Павел Якубовіч, хаця спадар Мінчанка і лічыць, што цяперашні канфлікт – нешта кшталту сужэнскай сваркі, але зь яго словаў вынікае, што бакі ці, прынамсі, адзін бок думае і пра магчымыя альтэрнатывы. Ён сказаў, што ў Беларусі няма геапалітычнай альтэрнатывы. А ці сапраўды гэта так?

Ці мае афіцыйны Менск плян Б на той выпадак, калі цяперашняя палітыка Расеі – гэта не каньюнктура, а кардынальная зьмена, што нічога ня вернецца на кругі свае нават пасьля выбараў? Лукашэнка падчас прыгаданай прэсавай канфэрэнцыі сказаў, што ў гэтым выпадку Беларусь не застанецца ў адзіноце. Але, здаецца, Захад назірае за гэтым “спором славян между собою” з алімпійскім спакоем, зусім не сьпяшаючыся абараняць Менск ад “імпэрскага” ціску Расеі? Ці мае Беларусь пры цяперашняй уладзе свабоду геапалітычнага манэўру?

Якубовіч: Безумоўна, мае. Як у кожнай дзяржавы, ёсьць альтэрнатыва. Іншая рэч, што ёсьць інтарэсы больш ці менш прыярытэтныя.

Я б папрасіў паважанага калегу не карыстацца выразамі “калі Беларусь ляжа пад Захад” – размова ідзе пра краіну, а не пра нешта непрыстойнае. Я хачу зьвярнуць увагу на два чыньнікі, якія цяпер ня надта ажыўлена камэнтуюцца, хаця і заслугоўваюць таго.

Першае – гэта даклад міністра абароны РФ Сердзюкова расейскаму палітычнаму кіраўніцтву аб пэрспэктывах разьвіцьця Ўзброеных сілаў. Там асаблівая ўвага была аддадзеная вайскова-тэхнічнаму супрацоўніцтву Расеі зь Беларусьсю, гаварылася пра тое, што размова ідзе ня толькі пра два вайсковыя аб'екты – у Вялейцы і ў Ганцавічах, але і пра тое, што “ракетны шчыт” сухаземных войскаў Расеі базуецца на цягачах, зробленых у Менску, а сыстэмы кіраваньня агнём – ад дывізійных да армейскіх – гэта таксама менскія распрацоўкі. І на сёньня расейская армія ня можа дазволіць сабе экстравагантных крокаў.

У дакладзе адзначаецца, што на гэтым галоўным стратэгічным кірунку, аб якім шмат думаюць “собиратели земель русских” і іншыя важныя палітыкі ў Расеі, ні ў якім выпадку нельга разыходзіцца зь Беларусьсю і нават дазваляць сабе думаць пра гэта.

Расейскае кіраўніцтва без ваганьняў ухваліла плян разьвіцьця Ўзброеных сілаў, які заснаваны на шчыльнейшым супрацоўніцтве зь Беларусьсю.

Другі момант – гэта візыт у Беларусі легата папы рымскага. Гэта таксама незвычайны жэст з боку Ватыкану.

Беларусь вуснамі прэзыдэнта ўвесь час падкрэсьлівае, што Расея зьяўляецца галоўным стратэгічным партнэрам і саюзьнікам Беларусі. І ніхто не рэвізуе гэтага асноўнага палажэньня, я маю на ўвазе афіцыйных асобаў.

Калі б Расея вельмі хацела кардынальнай зьмены цяперашняй сытуацыі ў Беларусі, канфігурацыі палітычных сілаў, першае, што яна зрабіла б, гэта выставіла б свайго кандыдата. Сытуацыя гэта дазваляла. Гэта больш гаворыць пра тое, якія пэрспэктывы і якія сапраўдныя погляды расейскага кіраўніцтва на пэрспэктывы разьвіцьця.

Дракахруст: Спадар Мінчанка, я хачу працягнуць гэтую гутарку – наконт геапалітычнай альтэрнатывы. У Расеі заўсёды існавалі асьцярогі: маўляў, які б ні быў Лукашэнка, але яго палітычная філязофія, яго палітычнае мінулае заўсёды будуць трымаць яго ў расейскай арбіце, а вось любы ягоны пераемнік – і ня толькі празаходнік-апазыцыянэр, але і прадстаўнік намэнклятуры, нават ягоны сын, будуць вольныя ад гэтага цяжару мінулага і пачнуць пераарыентоўвацца на Захад. Цяпер, у рамках новай палітыкі Масквы, калі гэта сапраўды новая палітыка, гэтыя асьцярогі не бяруцца пад увагу?

Мінчанка: Ну, я згодны, што геапалітычны выбар ёсьць заўсёды, пытаньне ў тым, ці зьяўляецца ён камфортным. Тая місія, якую рэалізаваў Лукашэнка і за што яму вялікі дзякуй – захаваньне высокатэхналягічнай прамысловасьці ў Беларусі, – у выпадку сыходу на Захад гэта памрэ. Гэта відавочна.

Па энэрганосьбітах што б нам ні распавядалі аб альтэрнатыве ў выглядзе вэнэсуэльскай нафты, разьлікі незалежных экспэртаў паказваюць, што яна ў паўтара-два разы даражэйшая за расейскую.

Я згодны з папраўкай калегі Аляксандра, што рыторыка не антырасейская і не антыбеларуская, а скіраваная супраць кіраўніцтва абедзьвюх краін.

Я выдатна разумею ўсе плюсы і мінусы Аляксандра Лукашэнкі. Відаць, Расеі яшчэ некалькі гадоў давядзецца мець дачыненьні з Лукашэнкам, бо ў апазыцыі моцных лідэраў я ня бачу сёньня, а беларуская бюракратыя калі б магла спарадзіць некага са свайго асяродзьдзя, ён быў бы хутка палітычна зьнішчаны Лукашэнкам. Таму мне здаецца, што ў такім стане дыскамфорту, але ў той жа час і пры захаваньні эканамічных сувязяў мы будзем яшчэ некалькі найбліжэйшых гадоў.

Дракахруст: Вы кажаце, што ўсё роўна давядзецца мець дачыненьні з Лукашэнкам. Наколькі я ведаю, гэта mainstream расейскай палітычнай думкі. Дык навошта тады ўжываць такую рыторыку, паказваць такія стужкі, якія ў любым выпадку ствараюць канфрантацыйную сытуацыю ва ўзаемных адносінах? Лукашэнка наўрад ці будзе гэта моўчкі глытаць...

Мінчанка: Я не магу сказаць, што гэта mainstream – што Лукашэнка абавязкова застанецца. Таму што ёсьць факт крызісу той мадэлі кіраваньня эканомікай, якая сёньня існуе ў Беларусі: ёсьць затаваранасьць складоў прамысловай прадукцыяй, адмоўнае сальда замежнагандлёвых апэрацыяў, ёсьць непазьбежныя наступствы падвышэньня мінімальнага заробку, якое ініцыяваў Аляксандар Рыгоравіч: зразумела, што гэта будзе скачок інфляцыі. Гэтая мадэль, якая на працягу 90-х гадоў, на мой погляд, была пасьпяховай, цяпер апынулася ў крызісе. І на жаль ці на шчасьце, але гэтыя праблемы немагчыма вырашыць у рамках той эканамічнай мадэлі, якая існуе ў Беларусі.

Тыя альтэрнатывы, якія ёсьць сёньня: захаваньне Аляксандра Лукашэнкі зь яго спэцыфічным стылем кіраваньня і замежнай палітыкі, з аднаго боку, і, з другога боку, прыход да ўлады безадказнай празаходняй апазыцыі, – абедзьве гэтыя альтэрнатывы ніякага энтузіязму ў Расеі не выклікаюць. Дакладнай альтэрнатывы Лукашэнку не праглядаецца. Застаецца толькі спадзявацца, што ўдасца выйсьці на нейкую камунікацыю зь беларускай бюракратыяй, можа, інстынкт выжываньня спрацуе і ў Аляксандра Лукашэнкі, які вельмі спрактыкаваны, інтуіцыйны палітык. Бо ўсё – “залаты век” беларускай мадэлі скончыўся. І палітычнымі гульнямі ня выйсьці з гэтай сытуацыі.

Я магу з сумам канстатаваць, што ў Расеі няма мадэлі для Беларусі і ў Беларусі альтэрнатыўнай мадэлі плаўнага рэфармаваньня існай мадэлі таксама не існуе.

Дракахруст: Спадар Якубовіч, наколькі Беларусь ідэалягічна падрыхтаваная да супрацьдзеяньня новай палітыцы Расеі?

Яшчэ летась Аляксандар Лукашэнка паўтарыў: “Адступленьне ад палітыкі збліжэньня з Расеяй – гэта мая палітычная сьмерць”. І сапраўды ўся беларуская ідэалягічная канструкцыя грунтуецца на інтэграцыі з Расеяй. Цяпер Лукашэнка ўжо кажа, што “незалежнасьць вельмі дорага каштуе”.

А чаму беларусы – “рускія са знакам якасьці” паводле выразу прэзыдэнта – павінны плаціць гэты дарагі кошт, плаціць за супрацьстаяньне з Расеяй. За знак якасьці хіба?

Якубовіч: Паміж гэтымі выказваньнямі прэзыдэнта няма супярэчнасьці. Разрыў з Расеяй азначае палітычную сьмерць Лукашэнкі – гэта безумоўна. І незалежнасьць дорага каштуе. Беларусь і незалежнай павінна быць, і ніхто ня ставіць пад сумнеў жыцьцёвую, лёсавызначальную важнасьць стасункаў з Расеяй як са стратэгічным саюзьнікам і партнэрам.

Разам з тым пошук геапалітычнай ідэнтычнасьці, імкненьне разьвіваць усе вэктары не павінны нікога зьдзіўляць і тым больш прыводзіць у экстаз абвінавачаньняў, што гэта здрада чамусьці ці сыход кудысьці.

Усё засталося, нічога не здарылася. Стужкі НТВ – гэта забава для інтэлектуалаў, якія гэтыя фільмы робяць. Гэта ўсё мітусьня, яны ня робяць ніякага электаральнага ўзьдзеяньня на Беларусь і нічога не даюць у Расеі. Беларусь не гатовая да ідэалягічнага супрацьстаяньня з расейскім істэблішмэнтам, бо патрэбы ў гэтым няма.

Шкада, калі расейскія прапагандысты выходзяць зь сябе. Шкада, і я павінен гэта прызнаць, што і менскія калегі не зусім прыстойна спрабуюць размаўляць з Масквой.

Вось у паважанага Яўгена Мікалаевіча прагучала: “безадказная празаходняя апазыцыя”. Апазыцыя розная, ёсьць празаходняя, а ёсьць настолькі праўсходняя, што і будысты маюць у Менску вялікую сымпатыю сярод палітычных партыяў.

Я б хацеў, каб мы сыходзілі ад штампаў і разумелі галоўнае. А яно – у тым, што я сказаў напачатку: што пік прайшоў. Гэта было перадвызначана – у той ці іншай ступені патлумачыцца. І ня трэба гэтае пралітае малако зьбіраць і разьліваць па шклянках.

Сказаў прэзыдэнт Мядзьведзеў – яго выслухалі. Сказаў прэзыдэнт Лукашэнка – яго таксама выслухалі. Пракацілася хваля камэнтароў, самых экстравагантных – таксама добра. Але Беларусі трэба жыць, трэба разьвівацца, трэба рушыць наперад у гэтым, як прынята казаць, супярэчлівым сьвеце. Гэтаксама і ў Расеі шмат праблем, і сярод іх Беларусь – далёка ня самая вялікая праблема. Беларусь не стварае ніякіх пагрозаў для Расеі. А калі Сямашка і расейскія міністры таргуюцца адносна цаны на нафту і пры гэтым стукаюць кулаком па стале і дбаюць пра інтарэсы краіны, якую прадстаўляюць, то гэта натуральна і нічога ў гэтым страшнага няма.

Класкоўскі: Па-першае, нельга двойчы ўвайсьці ў адну і тую ж раку. Я ня згодны з тэзісам, што зараз усё “ўстаканіцца” і зноў пачнуцца рутынныя перамовы пра цэны на энэрганосьбіты. Раней можна было выгандлеваць ільготы, а цяпер гэтыя цэны няўхільна выводзяцца на эўрапейскі ўзровень. Таму воляй-няволяй давядзецца шукаць гэтыя альтэрнатывы. Нават сёньня гэты пошук ідзе. Так, напачатку сьмяяліся з гэтай нафты ад Чавэса, а сёньня эканамісты палічылі, што яна выгадная. Бо Чавэс не бярэ мыта, а Масква бярэ. Ці, напрыклад, Масква ў свой час крэдыт на паўмільярда прытармазіла, а Кітай на 15 мільярдаў дае. Лукашэнка вось у Кітай паляцеў. Тут, зразумела, ёсьць падводныя камяні і рваць нельга: палова прадукцыі ідзе на расейскі рынак. Але тое, што будзе паступовае дыстанцыяваньне, што беларускае кіраўніцтва ўжо зразумела, што гэты праект памёр (я мяркую, што і ў Маскве гэта разумеюць), дык гэта пэўна. Непазьбежна трэба будзе дывэрсыфікавацца, адбудоўваць сваю незалежную дзяржаву і абавязкова трэба будаваць масты на Захад.