23 верасьня ў Беларусі прайшлі выбары ў Палату прадстаўнікоў. Паводле афіцыйнай інфармацыі яўка склала 74,3%. Старшыня ЦВК Лідзія Ярмошына паведаміла, што абрана 109 са 110-ці дэпутатаў.
Незалежныя назіральнікі завілі пра шматлікія парушэньні ў часе датэрміновага галасаваньня, а таксама пра тое, што падліковыя камісія праз розныя махінацыі падвышалі яўку на выбарчых участках.
15.33 Затрыманых назіральнікаў за выбарамі адпусцілі без складаньня пратаколоў. Ва ўсіх зьнялі адбіткі пальцаў. Пра гэта «Свабодзе» расказала адна з затрыманых, выкладчыца паліталогіі ў Эўрапейскім гуманітарным унівэрсытэце Тацьцяна Чуліцкая.
14.15 У Цэнтральным РУУС у назіральнікаў за выбарамі, якіх затрымалі раней, здымаюць адбіткі пальцаў. Міліцыянты не кажуць затрыманым, у чым іх абвінавачваюць
13.50 Прэсавую канфэрэнцыю праводзяць Матэа Мэкачы, каардынатар місіі кароткатэрміновых назіральнікаў, кіраўнік дэлегацыі Парлямэнцкай асамблеі АБСЭ, а таксама Антоніа Мілашоскі, старшыня назіральнай місіі БДПІЧ АБСЭ.
Матэа Мэкачы ў першую чаргу выказаў шкадаваньне, што шэрагу замежных журналістаў не дазволілі прыехаць на выбары ў Беларусь, а некаторых пабілі ў апошнія дні выбарчай кампаніі. Наконт саміх выбараў спадар Мэкачы выказаў перакананьне:
«Гэтыя выбары не былі спаборнымі ад самага пачатку. Вольныя выбары залежаць ад свабоды выказвацца, арганізоўвацца і балятавацца. Але мы ня бачылі гэтага ў гэтай краіне. Так, вырасла колькасьць кандыдатаў ад партыяў, але важныя палітычныя фігуры, якія маглі б граць ролю ў гэтай краіне, заставаліся ў турмах альбо ім адмовілі ў рэгістрацыі».
Спадар Мэкачы прызнаў, што не спрыяла дэмакратычнасьці выбараў і беларускае заканадаўства:
«Юрыдычная база Беларусі не гарантуе правядзеньня выбараў у адпаведнасьці з абавязкамі ў рамках АБСЭ».
Кіраўнік місіі Бюро дэмакратычных інстытутаў і правоў чалавека АБСЭ Антоніё Мілашоскі, які працаваў у Беларусі са жніўня, зрабіў сваю выснову:
«У Беларусі я стаў сьведкам спаборнага духу на хакейных і футбольных матчах, але, на жаль, не назіраў спаборнасьці на выбарах і палітычнай арэне. У Беларусі я пабачыў Мірскі замак, але ня ўбачыў, што выбары былі праведзеныя ў адпаведнасьці са стандартамі АБСЭ. На выбарах важная ня толькі літара закону, але і давер да працэсу».
Антоніё Мілашоскі згадаў, што апазыцыя ў выбарчых камісіях складала 0,1 працэнта, што кандыдатам адмаўлялі ў рэгістрацыі з-за тэхнічных памылак, ня быў стандартызаваны працэс праверкі подпісаў за вылучэньне кандыдатаў, не было шырокага і збалянсаванага асьвятленьня выбарчай кампаніі ў СМІ. Да пазытыву кампаніі было аднесенае выкарыстаньне дэбатаў. Пры гэтым спадар Мілашоскі крокам назад у параўнаньні з 2010 годам назваў тое, што выступы і дэбаты паказваліся ў запісе пасьля цэнзуры альбо не дапускаліся ў эфір.
Спадар Мілашоскі зазначыў, што на многіх выбарчых участках назіральнікам не давалі сачыць за падлікам галасоў:
«Я сам быў сьведкам, калі назіраў на выбарчым участку падлік галасоў і мяне папрасілі стаяць за 7–8 мэтраў ад стала зь бюлетэнямі. Падлік праходзіў у цішыні, ніхто нічога не казаў, не было асобных стосаў для асобных кандыдатаў, і ў канцы старшыня камісіі абвясьціў вынікі — безь ніякай магчымасьці для назіральнікаў спраўдзіць гэты вынік».
Матэа Мэкачы адносна пытаньня яўкі зазначыў, што ў іхнай місіі не было дастаткова рэсурсаў, каб адсачыць, наколькі рэальнай яна была, таму ацаніць лічбы, агучаныя ЦВК і апазыцыйнымі назіральнікамі, місія ня можа.
Антоніё Мілашоскі паведаміў, што місія БДІПЧ будзе ў Беларусі яшчэ 10 дзён і спадзяецца абмеркаваць свае назіраньні і праект заключэньня з уладамі.
«Гэтыя выбары не былі першымі, ня стануць і апошнімі ў Беларусі. Таму мы спадзяемся, і гэта нашая мэта, што нашае назіраньне і рэкамэндацыі будуць карыснымі для ўладаў краіны дзеля паляпшэньня і ўдасканаленьня Выбарчага кодэксу».
Матэа Мэкачы таксама выказаў спадзеў, што гэтае назіраньне паспрыяе вяртаньню ў Беларусь офісу АБСЭ, які выдалілі з краіны ў 2010 годзе. Антоніё Мілашоскі нагадаў, што ў ягонай роднай краіне, Македоніі, намесьнік кіраўніка місіі АБСЭ — дыплямат зь Беларусі.
Мілашоскі прызнаў, што выбарчая кампанія была малапрыкметнай, асьвятленьне выбараў у СМІ было аднародным і ня мела патрэбнага асьвятленьня, кандыдатам якія агітавалі за байкот беспадстаўна адмовілі ў доступе да СМІ.
12.48 Каля 20 маладых людзей дастаўлены ў РУУС Цэнтральнага раёну Менска. Усе яны прымалі ўдзел у назіраньні на выбарчых участках у межах праекта «Назіраньне за выбарамі: тэорыя і практыка». Пра гэта «Свабодзе» расказалі сябры некаторых з затрыманых. Алесь Герасіменка і Алесь Заяц напісалі смс-паведамленьне. Цяпер сувязь з імі адсутнічае. Адна з затрыманых Марыя Сляпцова паведаміла праваабаронцам, што назіральнікаў затрымалі ля гатэля “Хостэл Джаз” па вуліцы Шчадрына ў Менску, піша сайт праваабарончага цэнтра «Вясна».
12.05 У Горадні на розных выбарчых участках камісіі дапісвалі ў выніковы пратакол ад 100 да 500 да рэальнай колькасьці тых, хто прыйшоў і прагаласаваў, — паведамляе сайт праваабарончага цэнтру «Вясна». Гэта зафіксавалі незалежныя назіральнікі на ўчастках № 31 і 32 Гарадзенскай-Паўночнай акругі, участках №№ 5, 10 і 19 Гарадзенскай-Цэнтральнай акругі, участку № 30 Гарадзенскай-Занёманскай акругі.
«У рэальнасьці ж на некаторых участках прыход выбарцаў па падліках назіральнікаў складаў 45–47 адсоткаў», — дадаюць праваабаронцы.
11.40 Сяргей Калякін, кіраўнік кампаніі «Справядлівыя выбары»: «Яўкі не было. Яўку проста зрабілі, зрабілі брутальны спосабам».
«Людзі не вераць у гэтую выбарчую сыстэму — яна сябе цалкам дыскрэдытавала. Таму людзі на выбары не ходзяць», — патлумачыў Калякін.
«Гэтыя выбары не адпавядаюць ніякім стандартам (...) Іх нельга назваць ні свабоднымі, ні дэмакратычнымі, ні адкрытымі», — заявіў ён.
«На ўсіх этапах кампаніі актыўна працавалі спэцслужбы... Амаль усе незалежныя кандыдаты сутыкнуліся з праблемай, калі да іх або да іх сваякам прыходзілі і настойліва казалі: нікуды не лезь, ці будуць праблемы », - заявіў Калякін журналістам.
10.00 Пачалася прэсавая канфэрэнцыя старшыні ЦВК Лідзіі Ярмошынай
У Палаце прадстаўнікоў ня будзе апазыцыі
Гэта вынікае з паведамленьня старшыні Цэнтральнай выбарчай камісіі Лідзіі Ярмошынай, якая правяла сёньня раніцай прэс-канфэрэнцыю. Ярмошына пацьвердзіла, што абрана 109 са 110 дэпутатаў.
Што тычыцца партыйнай прыналежнасьці новаабраных дэпутатаў, дык, паводле інфармацыі Мікалая Лазавіка, у новым складзе парлямэнту будуць 5 партыйных дэпутатаў. Яны падстаўляюць Камуністычную партыю Беларусі, Аграрную партыю, а таксама Рэспубліканскую партыю працы і справядлівасьці.
Паводле тых жа дадзеных Мікалая Лазавіка, у новым складзе парлямэнту будзе працаваць 21 дзейны дэпутат, у ім будзе 29 жанчынаў.
Лідзія Ярмошына сказала, што падчас галасаваньня на адрас Цэнтральнай выбарчай камісіі прыйшло 110 скаргаў, 11 зь якіх не зьвязаныя з галасаваньнем. «Сёньня ўначы па электроннай пошце паступіла яшчэ 20 скаргаў, але гэта яшчэ не мяжа. Гэты тыдзень для ЦВК будзе апэляцыйным: мы будзем разглядаць гэтыя скаргі», — дадала Лідзія Ярмошына.
Уладзімер Чураў
9.30 Старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Расейскай Фэдэрацыі Ўладзімер Чураў падзяліўся сваімі ўражаньнямі аб правядзеньні выбараў у Палату прадстаўнікоў Беларусі. Ён, у прыватнасьці, адзначыў: найбольш, што яму кінулася ў вочы, дык гэта адрозьненьне выбарчай атмасфэры ў Менску і рэгіёнах.
Напрыклад, калі ў сталіцы было шмат назіральнікаў, то на Берасьцейшчыне, дзе Чураў знаходзіўся асабіста, ён сам пераканаўся, што на ўчастках было ня болей за адзін-два назіральнікі. У рэдкім выпадку, з улікам таго, што на адзін з участкаў у Баранавічах завіталі два прадстаўнікі ад АБСЭ, ён убачыў чатырох назіральнікаў адразу.
Што тычыцца агульных уражаньняў ад парлямэнцкіх выбараў у Беларусі, то спадар Чураў падкрэсьліў спакойную атмасфэру, у якой яны праходзілі, і дадаў, што за выбарамі, з улікам прадстаўнікоў Грамадзкай палаты пры ЦВК Расеі, назірала каля 80 чалавек. Канчатковыя высновы будуць зробленыя пазьней, пасьля абагульненьня інфармацыі, што паступае дагэтуль.
9.30 Партыя БХД: яўка на выбараў — 44,7%
Ствараная Партыя БХД ў сваёй выніковай справаздачы па выбарах у Палату прадстаўнікоў, піша, што яўка склала 44,7%. У Менску — 39,4%.
«Такім чынам, у цэлым „выбары“ па краіне не адбыліся. Да таго ж факт, што амаль 18% выбаршчыкаў, па дадзеных незалежных назіральнікаў, былі загнаныя на ўчасткі прымусова падчас датэрміновага галасаваньня, і самі б у выбарах, хутчэй за ўсё, не ўдзельнічалі», — адзначае БХД.
