Ці далучыцца калі-небудзь Беларусь да Балёнскага працэсу?

З канца 1990-х у Эўропе пачаўся працэс стварэньня адзінае прасторы вышэйшае адукацыі. Менавіта ў 1999 годзе ў Балёні была зацьверджаная 29 міністрамі адукацыі і прадстаўнікамі ўнівэрсытэтаў дэклярацыя, у якой прапісаная мэта — да 2010 году стварыць агульнаэўрапейскую прастору вышэйшае адукацыі. Да працэсу рэфармаваньня адукацыі згодна з стандартамі балёнскага працэсу Беларусь пакуль не далучылася. Хаця спробы былі гадоў 10 таму, калі намесьнікам міністра адукацыі, а потым рэктарам БДУ быў Аляксандар Казулін. У 2004 годзе была прынятая нават адпаведная пастанова Савета Міністраў. Але працэс затармазіўся.

Былы прарэктар Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту, прафэсар Уладзімер Дунаеў лічыць, што з кожным годам ад Балёнскага працэсу Беларусь аддаляецца:

«Думаю вельмі далёкая, далей, чым яна была 5 гадоў таму. Па архітэктуры, па зьмесьце, па асноўных акадэмічных імпэратывах — такім жыцьці ўнівэрсытэцкім. Па ўсіх гэтых парамэтрах далёкая. Больш за тое — усё далей і далей...»

Старшыня камісіі па адукацыі, культуры, навуцы Палаты прадстаўнікоў Ўладзімер Здановіч прытрымліваецца іншага меркаваньня:

«Калі паглядзець фармальна, то даўно знаходзімся ў гэтым самым Балёнскім працэсе, толькі некалькі па-свойму. Дзьве ступені вышэйшай адукацыі ў нас даўно ёсьць: гэта спэцыяліст і магістратура. Што тычыцца мабільнасьці студэнтаў і выкладчыкаў — такая мабільнасьць таксама існуе. Але яна існуе ў рамках міжнародных пагадненьняў, у прыватнасьці, абмену студэнтамі і выкладчыкамі. Адзіная ўмова і адзінае адрозьненьне (гэта патрабаваньне да ўсіх) — абавязак вярнуцца назад. Што тычыцца акадэмічных свабодаў ды іншага — дык яны таксама ў нас ёсьць».

Прафэсар Уладзімер Дунаеў наконт двухузроўневай сыстэмы падрыхтоўкі спэцыялістаў цалкам ня згодны з Уладзімерам Здановічам:

«Па-першае, ніякіх бакаляўраў няма, ёсьць спэцыялісты. Другая ступень — магістар — таксама ня мае ніякага дачыненьня да таго, што зьяўляецца гэтай другой акадэмічнай ступенью ў Балёнскім працэсе. Таму што наш магістар — гэта прамежкавая ступень у падрыхтоўцы навуковых кадраў, то бок асьпірантура».

У лютым 2010 года міністар адукацыі Беларусі Аляксандар Радзькоў паведаміў на калегіі міністэрства, што яно прадставіла ў Адміністрацыю прэзыдэнта афіцыйны дакумэнт па ўваходжаньні ў Балёнскі працэс і будзе актыўна працаваць, каб да яго далучыцца.

Выкладчык Беларускага ўнівэрсытэту культуры дацэнт Алег Трусаў перакананы, што ўсё залежыць ад волі вышэйшага кіраўніцтва краіны:

«Я лічу, што ўсё залежыць ад Адміністрацыі прэзыдэнта, перш-наперш ад самога кіраўніка дзяржавы. І мне здаецца, што зараз у мэтах паляпшэньня адносінаў з Захадам трэба тэрмінова прыняць дакумэнт, у якім расьпісаць усе стадыі далучэньня да Балёнскага працэсу. Калі мы хочам быць дзяржавай, спэцыялісты якой цэняцца ва ўсім сьвеце».

Балёнскі працэс складаецца з 10 асобных кірункаў. І двухузроўневая сыстэма навучаньня (бакаляўр/магістар) — не самае галоўнае.

Найбольш важныя сярод складнікаў:

• Стварэньне сыстэмы ацэнкі ведаў студэнтаў, якая была б зручнай для ўсіх ВНУ з розных краін. Гэта так званыя «крэдыты»;
• Мабільнасьць. Студэнты, выкладчыкі й маладыя спэцыялісты могуць бесьперашкодна перамяшчацца з адной краіны ў іншую. Так, можна вучыцца ў любой краіне і потым самому выбіраць месца працы ў любой краіне Эўропы;
• Кантроль якасьці адукацыі. Распрацоўваюцца пэўныя стандарты й структуры, якія б рэглямэнтавалі і кантралявалі высокую якасьць эўрапейскай адукацыі;
• Акадэмічныя свабоды.

Студэнтка-другакурсьніца Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту Кацярына Сьцяпанава лічыць, што беларуская мадэль істотна адрозьніваецца ад эўрапейскай адукацыйнай сыстэмы:

«На маю думку, Балёнскі працэс аказаў значна больш уплыву на эўрапейскія ВНУ, бо ў нас навучаньне праходзіць больш самастойна, у нас роля выкладчыка ня столь значная, бо ён адыгрывае ролю проста мэдыюму, які проста суправаджае ў працэсе пошуку ведаў, і ня столькі пытаецца, кантралюе, як у беларускіх ВНУ, дзе вельмі шмат залежыць ад волі настаўніка, ад яго нават настрою. Больш таго, мы нашмат больш часу прысьвячаем самастойнай працы, чытаем розныя тэксты. Я ўжо нават не кажу пра ўзровень гэтых сур’ёзных тэкстаў, больш акадэмічных, усясьветна вядомых аўтараў чытаем. Пра такое ў беларускай сыстэме навучаньня ня можа быць нават і размовы».

Прафэсар Уладзімер Дунаеў перакананы:

«Самае галоўнае — гэта імпэратывы акадэмічнага жыцьця. Прынцыпы ўнівэрсытэцкай аўтаноміі і акадэмічныя свабоды. Бяз гэтага Балёнскай мадэлі быць ня можа. У нас у 2009 годзе з Закону аб адукацыі прыбраны 34 артыкул, які якраз і прысьвечаны акадэмічным свабодам і ўнівэрсытэцкай аўтаноміі. У Адукацыйным кодэксе, які рыхтуецца, яшчэ горш: там нават намёку няма на ўсё гэта».

Старшыня парлямэнцкай камісіі па адукацыі, культуры, навуцы Ўладзімер Здановіч выказаў асабістае меркаваньне, што паколькі ў самой Балёнскай дэклярацыі прапісаная мэта — да 2010 году стварыць агульнаэўрапейскую прастору вышэйшае адукацыі, то, магчыма, Беларусі ўжо няма куды сьпяшацца:

«Фармальна мы туды не ўступілі і, мабыць, ужо ня будзем уступаць па той прычыне, што, наколькі мне вядома, у найбліжэйшы час гэты Балёнскі працэс у тым выглядзе, і тыя задачы, якія ён перад сабой ставіў, ужо будуць выкананыя, і пачнецца нейкі іншы этап у яднаньні адукацыйных сыстэм на тэрыторыі Эўропы».

У Беларусі бясконца ідуць спробы рэфармаваньня сыстэмы адукацыі. Рэформу па пераводзе школы на дванаццацігодку да канца так і не давялі, абвясьціўшы яе правальнай. Зноў вярнуліся да 11-гадовага навучаньня ў школе. Зараз вырашылі, што зноў неабходна рэфармаваньне адукацыі, і Беларусь будзе працаваць над уключэньнем у Балёнскі працэс. У прыняты ў 2007 годзе Закон аб адукацыі ўносяцца папраўкі, а зараз у парлямэнце рыхтуецца да прыняцьця ў другім чытаньне Адукацыйны кодэкс. Няма канца рэформам...