Апошнім часам прадстаўнікоў незалежнага грамадзтва запрашаюць у адмыслова створаныя структуры пры дзяржаўных органах. Якія мэты і задачы, робячы гэта, ставяць перад сабою ўлады? Ці сьведчаць гэтыя крокі пра эвалюцыю беларускага рэжыму? Якія наступствы могуць мець такія захады ўладаў?
Удзельнікі: старшыня Таварыства беларускай мовы Алег Трусаў і мэтадоляг Уладзімер Мацкевіч.
Якія мэты і задачы ставяць перад сабою ўлады?
У чым прычына гэтай зьявы? Чаго раптам Адміністрацыю прэзыдэнта зацікавіла тэма правоў чалавека? Чаму ўлады вырашылі даведацца пункт гледжаньня прадстаўнікоў незалежнага грамадзтва? Якія мэты і задачы імкнуцца вырашыць улады?”
Алег Трусаў: “Тут ёсьць і аб’ектыўныя прычыны, і суб’ектыўныя. Калі казаць пра аб’ектыўныя прычыны, дык гэта рэзкае падзеньне рэйтынгу ўлады ў грамадзтве пасьля пазбаўленьня людзей ільготаў, прамінулых выбараў, дэвальвацыі рубля.
Карбалевіч: “Але ж рэальная ўлада належыць аднаму і таму ж чалавеку. А на што можа ўплываць абслуговы пэрсанал?”
Трусаў: “Ёсьць прымаўка, што караля робіць сьвіта. Нават у Сярэднявеччы вялікі князь літоўскі без “паноў-рады” нічога ня быў варты. Нейкі падобны орган ствараецца цяпер і ў Беларусі. Бо кіраваць аднаму ўжо немагчыма”.
Улады ня ведаюць, што рабіць
Дзьве прычыны ўплываюць на гэтыя зьмены. Па-першае, уладная групоўка, узяўшы ўсю поўніцу ўлады ў свае рукі, цяпер ня ведае, што рабіць. Ёй патрэбны новыя ідэі і новыя людзі. І ўлада імкнецца іх знайсьці вось такім шляхам.
Па-другое, гэтыя крокі ўлады трэба разглядаць у кантэксьце гульні з Эўропай. Эўрапейцы павінны ўбачыць, што грамадзянская супольнасьць прыцягваецца да прыняцьця дзяржаўных рашэньняў.
Але пакуль дзеяньні ўладаў сьведчаць, што зьмены будуць касмэтычнымі. Стварэньне ўсіх гэтых грамадзкіх радаў нагадвае гульні таталітарных рэжымаў. Такія дэкаратыўныя органы ствараў і Гарбачоў, і Ельцын, яны існуюць і цяпер у Расеі”.
Няма паўнамоцтваў
Карбалевіч: “Калі ўладам трэба атрымаць ад незалежнага грамадзтва новыя ідэі і новых людзей, то ў такім разе трэба было б пусьціць апазыцыю ў Палату прадстаўнікоў ці надаць гэтых новым структурам рэальныя паўнамоцтвы.
А ў рэальнасьці адбываецца нешта іншае. Зьвяртае на сябе ўвагу тое, што няма ніякіх юрыдычных дакумэнтаў, якія б рэглямэнтавалі парадак працы гэтых структур. І галоўнае, якую юрыдычную сілу будуць мець тыя рашэньні, якія прымуць згаданыя структуры?”
Трусаў: “Шмат будзе залежаць ад саміх структур, ад людзей, якія там будуць працаваць. Чаму б, напрыклад, прадстаўнікам незалежнага грамадзтва не агучваць свае прапановы ў дзяржаўных і недзяржаўных мэдыях?”
Кіроўнай групоўцы патрэбныя толькі новыя ідэі і, магчыма, некалькі новых людзей. Але да рэальнай улады яна нікога не дапускае. Няма ніякіх прыкметаў рэфармацыі дыктатарскага рэжыму
Ці адбываецца эвалюцыя рэжыму?
Карабалевіч: “Сп. Мацкевіч пачаў размову пра маштабы зьменаў. Сапраўды, не ідзе гаворка пра рэфармацыю рэжыму. Але ці адбываецца зьмена вонкавага аблічча, афарбоўкі, ідэалёгіі рэжыму? Бо дагэтуль ідэалягічная канцэпцыя ўладаў была такая: палітычны курс Лукашэнкі адзіна правільны і аднадушна падтрымліваецца ўсім грамадзтвам. Ёсьць купка “адмарозкаў”, якія купленыя Захадам за даляры, яны ня маюць падтрымкі ў грамадзтве. Як казаў Лукашэнка, і гэтая апазыцыя хутка зьнікне, дык з кім весьці дыялёг?
Эвалюцыя ўжо адбылася, і ня сёньня, а ў жніўні, калі адпусьцілі Казуліна і іншых палітвязьняў. А сусьветны крызіс паскорыў гэтыя працэсы. Думаю, гэтым годам мы яшчэ шмат цікавага даведаемся
Трусаў: “Эвалюцыя ўжо адбылася, і ня сёньня, а ў жніўні, калі адпусьцілі Казуліна і іншых палітвязьняў. А сусьветны крызіс паскорыў гэтыя працэсы. Думаю, гэтым годам мы яшчэ шмат цікавага даведаемся”.
Мацкевіч: “Я, як і Станіслаўскі, “ня веру” ў лібэралізацыю. Зьмены, якія адбываюцца, не зьяўляюцца незваротнымі. Як выпусьцілі палітвязьняў, так могуць зноў пасадзіць. Сыстэма захоўваецца.
Вядома, мы павінны вітаць кожны маленькі крок па гэтым шляху. Але ж ня трэба ілюзіяў. Улада нават не дэкляравала курсу на перамены. Наадварот, захоўваецца ранейшая рыторыка”.
Ці не паўторыцца гарбачоўская перабудова?
Карбалевіч: “Якія наступствы гэта можа мець? Калісьці і Гарбачоў дзеля выпусканьня пару ствараў падобныя органы, лічыў, што ўтрымае сытуацыю пад кантролем. А што атрымалася? Ці не паўторыцца нешта падобнае ў Беларусі?”
Трусаў: “І гарбачоўская перабудова ішла няроўна. Паралельна адны сілы прыйшлі да ГКЧП, а другія зьнішчылі СССР. Не выключаю, што і ў Беларусі падзеі будуць разьвівацца такім жа чынам. Але, як казаў Гарбачоў, “працэс пайшоў”. А вось куды ён выведзе, залежыць ад кожнага з нас”.
Я толькі тады паверу ў зрухі, калі праблемы, абмеркаваньне якіх ініцыююць незалежныя экспэрты, будуць асьвятляць дзяржаўныя мэдыі
Вось гэтыя новыя ідэі і павінны прынесьці незалежныя экспэрты, якіх запрасіла ўлада. Але для гэтага яны павінны мець узгодненую пазыцыю і зьвяртацца праз мэдыі да шырокай грамадзкасьці. Без падтрымкі грамадзкасьці яны нічога ня вартыя. Я толькі тады паверу ў зрухі, калі праблемы, абмеркаваньне якіх ініцыююць незалежныя экспэрты, будуць асьвятляць дзяржаўныя мэдыі”.
Я заўсёды быў за дыялёг з уладамі
Трусаў: “Усе мае ідэі агучаныя на апошнім зьезьдзе ТБМ. Улада атрымала іх і пагадзілася зь імі. Цяпер мая задача палягае ў тым, каб прасачыць іх выкананьне. Я заўсёды быў за дыялёг з уладамі”.
