У часе цяперашніх прэзыдэнцкіх выбараў баранавіцкі прадпрымальнік, сябра партыі БНФ Мікола Чарнавус спрабаваў трапіць у ініцыятыўную групу Аляксандра Лукашэнкі. Хацеў высьветліць, колькі насамрэч людзей будзе падпісвацца за яго. Чарнавуса ў гэтую групу не прынялі, і тады ён вывесіў на рынку плякат «Збор подпісаў за ўсіх кандыдатаў, акрамя аднаго».
65-гадовы прадпрымальнік вядомы сваімі шматлікімі акцыямі. За многія яго затрымлівалі ды судзілі. 1 ліпеня 2014 году Мікола Чарнавус арганізаваў страйк прадпрымальнікаў. Тады каля 300 гандляроў прыйшлі ў гарвыканкам, пратэстуючы супраць указу № 222. За той страйк яму прысудзілі 4,5 мільёна штрафу.
Часам Міколу Чарнавуса судзілі за бяскрыўдныя, здавалася б, непалітычныя акцыі. Гэтак, у 2012 годзе ён атрымаў 3 мільёны штрафу за дабрачынны абед.
Шмат якія акцыі Чарнавуса проста забаранялі. У канцы 2011 году ён падаваў заяўку на «акцыю глыбокага дыханьня каля помніка Леніну». Але «дыхаць» яму гарвыканкам забараніў. Забаранялі яму і «хадзьбу пратэсту» па вёсцы, велапрабег пратэсту ды іншыя акцыі.
Мікола Чарнавус мае ралет на Цэнтральным рынку Баранавічаў, дзе гандлюе цацкамі. Бізнэс, кажа, занепадае — часам за дзень угандлюеш пару соцень тысяч рублёў.
Да таго ж Чарнавус — лідэр суполкі баранавіцкіх украінцаў «Кабзар». Шмат год ён дабіваўся, каб суполку зарэгістравалі, але дагэтуль марна.
Што змушае прадпрымальніка пратэставаць? Ці зьмяніліся яго адносіны з украінцамі ў Крыме? Пра гэта ды іншае карэспандэнт Свабоды паслухаў расповед Міколы Чарнавуса.
Украінец, які ўцёк ад бацькоў з-пад Кіева ў Крым
Нарадзіўся я ў раённым цэнтры ў Кіеўскай вобласьці. У часе Карыбскага крызісу ў нас зьявілася сакрэтная ваенная часьць. Калі я быў школьнікам, мы вельмі сябравалі з вайскоўцамі. Мы ім прыносілі самагонку, якую выменьвалі на проса або на рыбу траску. Калі падрасьлі, то пераадзяваліся ў іхнюю форму і «служылі» за іх, пакуль яны хадзілі ў самаволку.
З бацькам у мяне былі дрэнныя адносіны. Майго дзеда застрэліў НКУС. А бацька ж ведаў, хто застрэліў, але нават не адпомсьціў... Узяў у кумы двух сяброў, якія здалі немцам яго брата за сувязь з партызанамі.
Мне гэта бабуля распавяла, былі скандалы. У выніку я ўцёк з дому ў 16 гадоў ды зьехаў у Севастопаль, у Крым. Крым тады быў украінскі, Севастопаль быў закрытым горадам, туды не маглі прапісацца замежнікі.
Зь цягам часу трапіў я там у тралавы флёт — рыбу ў Атлянтыцы лавілі. Маю нават «пасьведчаньне Нэптуна», што праходзіў экватар. Калі прыходзіў з мора, то працаваў інспэктарам аддзелу кадраў у тралавым флёце.
І ведаеце, я параўноўваю той і цяперашні час — ашуканства было і ў той час. Кожны бос з Масквы хацеў нешта зарабіць — грошай, валюты. А я працаваў у тым аддзеле, дзе займаліся прыняцьцем дакумэнтаў на замежныя пашпарты. То прыяжджалі з Масквы гэтыя босы, і ім «фількаву грамату» рабілі, каб атрымаць тую візу. А потым такі шулер ішоў дублёрам капітана, хоць у яго не было пасады такой.
Калі раскрылася афёра аб падробцы ікры, то многія чыноўнікі пастраляліся-павесіліся. Сёньня, пры Лукашэнку, яшчэ ніхто не застрэліўся. Лукашэнка ім зрабіў, што плаціце ды далей працягвайце...
З Крыму — у Баранавічы: быў кухарам, а зарабіў на вязаньні швэдраў, спадніц і сукенак
Калі па хваробе мяне зьнялі з флёту, то ў 1973 годзе пераехаў у Баранавічы, у мяне жонка адсюль. Уладкаваўся ў трэст сталовых і рэстарацыяў, быў кухарам, дайшоў да шэф-кухара. Потым камуністы вырашылі папіць гарэлкі за чужы рахунак. Выпісалі мне беставарную накладную на 200 рублёў — тады два мае заробкі. Я не згадзіўся, і пачалася вайна. Звольнілі мяне па артыкуле за прагул, якога не было. Дайшоў да міністра гандлю, які выклікаў нашага дырэктара трэсту сталовых і рэстарацыяў ды звольніў. Але потым першы сакратар гаркаму партыі ўзяў яго «на парукі». Міністар звольніў, а яны вярнулі...
З гэтага часу — Чарнавус ізгой. Куды б ні пайшоў на працу — за мной характарыстыкі. На любой працы не затрымліваўся...
Ужо потым, калі Гарбачоў даў дабро на адкрыцьцё кустарнай вытворчасьці, я пачаў вязаць. Тады ў горадзе сядзелі ўсяго чатыры падаткоўцы, гэта сёньня іх там дзясяткі. То яны тады нават ня верылі, што мужчына вяжа. Вязаў і швэдры, і спадніцы, і сукенкі. Сям’я дапамагала. Можна сказаць, сталі заможна жыць. Першы бізнэс такі быў, і ніхто ня мог мяне ўкусіць.
Потым прыватным прадпрымальнікам стаў, індывідуальным прадпрымальнікам. У горадзе я, можна сказаць, прадпрымальніцкі старажыл. Але каб сказаць, што абагаціўся пры гэтай уладзе... Гэта трэба было б і ўладу карміць. Тады б ты быў бы чалавекам. Уладу я не карміў — яны мяне баяліся, і я іх баяўся.
«Мёду» ў гэтым прадпрымальніцтве няма такога — дзень ды ноч працуеш. Думай ды думай — дзе тавар узяць, як прадаць, што ідзе, а што не ідзе ў гандлі.
Суполка баранавіцкіх украінцаў «Кабзар» страціла сувязі зь Севастопалем пасьля анэксіі Крыму
Яшчэ да анэксіі Крыму супрацоўнічалі зь Севастопалем, нам абяцалі нават бюст Шаўчэнкі перадаць у Баранавічы... Я паехаў, наладзіў сувязі... Калі нашу суполку «Кабзар» тут не хацелі рэгістраваць, то ўкраінцы далучылі яе да свайго аб’яднаньня «Просвіта».
Здавалася б, хочуць людзі грамадзкае аб’яднаньне — хай ствараюць. Але не, не рэгіструюць.
Цяпер, калі да Расеі Крым адышоў, сувязі абарваліся, але ня цалкам. Там засталіся такія асобы, якія нарадзіліся ўкраінцамі і памруць украінцамі. Гэтыя людзі не адступяцца ад свайго.
Я ўжо абеларусіўся, для мяне ўжо тут радзіма. Але калі здарылася анэксія Крыму ды вайна ва Ўкраіне, неяк стаў перажываць. Як быццам і ты ў нечым вінаваты... Крыўдна. Здаецца, і ўкраінцы няблага ставіліся да Крыму, а цяпер там — Расея.
Пратэстуюць прадпрымальнікі — штрафуюць Чарнавуса
На розныя грамадзкія мерапрыемствы (як нядаўні фэст «Баранавіцкая вышыванка»), што ладзіла Таварыства беларускай мовы) гатую нацыянальныя стравы, пяку пірагі. Дома маю печ, дзе ўдаюцца самыя смачныя стравы.
Ладзіў дабрачынны абед на рынку, але яго прызналі масавай акцыяй, далі штрафу.
Кожны пратэст абарочваўся мне штрафам, толькі аднойчы не аштрафавалі. А яно і нядрэнна, можа, гэтак раз у год мець той штраф, каб напамінаць пра сябе. Трэба, каб улады пабойваліся, а то ж нічога не баяцца.
Аднесьлі сэртыфікацыю да Новага году, таму ізноў прычына для пратэсту зьявіцца. Але з гэтым падзеньнем рубля, можа, і раней зьявіцца. Калі б ён за месяц да першага верасьня ўпаў, то, можа, і голыя дзеці ў школу пайшлі б. Пакупніцкая здольнасьць упала. Пару тыдняў таму народ яшчэ хадзіў па рынку — бо сэзон да школы быў. Але цяпер народу мала.
Як Брэжнеў памёр, то многія плакалі — «вой, вайна будзе»
Сёньня нейкі страх, апатыя. Мінулы раз за пяцёх кандыдатаў па 500 подпісаў сабраў. А цяпер — чуеш ад людзей, што сказалі ім толькі за аднаго падпісвацца... Народ ведае, што ўжо выбрана, палічана, і працэнтаў ведаюць колькі.
Проста «забіваюць» меркаваньні — «пэнсію плоціць» ды «абы вайны не было». Калі кіраўнік доўга бывае на пасадзе, то такое ў крыві ў людзей. Як Брэжнеў памёр, то многія плакалі ў школе — «вой, вайна будзе». Так і сёньня — «як Лукашэнкі ня стане, то вайна будзе». Ну вось стаў бы я заўтра прэзыдэнтам, то што, вайну таму Кітаю ці якой Нямеччыне б абвясьціў?
Хацеў зьбіраць подпісы зараз і за Лукашэнку, каб паглядзець, як за яго будуць падпісвацца і за апазыцыянэраў. Але не даверылі.
7 верасьня Міколу Чарнавусу споўнілася 65 гадоў. Але ён кажа, што пэнсія для яго не нагода, каб спыніць актыўную грамадзкую дзейнасьць. Спадар Чарнавус перакананы, што найцяжэйшыя часы для прадпрымальнікаў яшчэ наперадзе.
