Рэабілітацыйны цэнтар «Вяртаньне» працуе ў складзе дабрачыннай рэлігійнай місіі Teen Chalenge, якая існуе з 1950-х гадоў і дзейнічае цяпер у 98 краінах сьвету. У Беларусі місія працуе з 1995 году і мае 13 такіх цэнтраў. Рэабілітацыйны цэнтар «Вяртаньне» каля Смалявічаў — адзін з двух, што на Меншчыне.
Змаглі навучыцца наркотыкі зварыць, змогуць навучыцца і суп
Жажэлка — невялікая вёска паміж Смалявічамі і Жодзінам, дзе ў асноўным дажываюць свой век старыя. У адным з падворкаў старой сялянскай хаты кіпіць праца: дзясятак дужых мужчын шуфлююць пясок, габлююць і кладуць дошкі, парадкуюць у двары.
Жыхары «Вяртаньня» робяць прыбудову
«Гэта наш дом, зь якога ўсё пачыналася. Цяпер робім прыбудову да яго», — паказвае на хату кіраўнік цэнтру Аляксандар Ліпін і распачынае «экскурсію».
«Мы набылі гэты дом у дзеда, які выяжджаў да дзяцей у Менск. Напачатку тут і былі навучальныя клясы, кухня і спальныя пакоі. Але не было іншых важных рэчаў, таму перадусім збудавалі лазьню», — Аляксандар паказвае на дыхтоўны «гарадзкі» будынак з чырвонай цэглы.
Былыя «выпускнікі» «Вяртаньня» прыехалі дапамагчы
Былыя «выпускнікі» «Вяртаньня» прыехалі дапамагчы
Былыя «выпускнікі» «Вяртаньня» прыехалі дапамагчы
Былыя «выпускнікі» «Вяртаньня» прыехалі дапамагчы
Абсталяваньне ўсярэдзіне не саступае вонкавай аздобе: пральная машына, душ, парыльня і іншыя выгоды цывілізацыі. Побач з лазьняй — драўляны двухпавярховік.
«У гэтым дамку нашы спальні, і яго нам падарыў адзін бізнэсовец. Гэты дом стаяў у яго на лецішчы, ён думаў усю ноч, а пасьля патэлефанаваў і сказаў: „Забірайце“. Мы яго разабралі на бярвеньні, перавезьлі і склалі тут наноў».
Так выглядаюць спальныя пакоі
Так выглядаюць спальныя пакоі
На першым паверсе — заля для адпачынку: тут тэлевізар, дыхтоўныя крэслы, часопісны стол. На другім — спальныя пакоі: чыста, утульна, цёпла.
«Усё гэта — дабрачынная дапамога ахвярадаўцаў нашых і з-за мяжы. А на харчаваньне працуем і зарабляем самі».
Пакой для адпачынку і размоў
Далей Аляксандар паказвае хлявы зь бясконцымі шэрагамі клетак — тут гадуюцца трусы. Камбікорм для трусінай фэрмы жыхары цэнтру вырабляюць самі, а бульбу вырошчваюць на ўласным прысядзібным участку, там жа косяць трусам сена. Частка мяса ідзе сабе на харчаваньне, а частка на продаж.
«А гэта гадавальнік для сабак», — кажа дырэктар «Вяртаньня» Аляксандар Ліпін
У іншым гадавальніку — чатыры аўчаркі:
«Напачатку мы займелі сабаку сабе на падворак, а пасьля набылі яму „сяброўку“. Калі зьявіліся сабачаняты і парачку прадалі, пабачылі, што мае сэнс разводзіць сабак», — распавядае Аляксандар гісторыю сабакаводзтва.
«Рэабілітант» Аляксей каля сваіх гадаванцаў-трусоў
Тут вырабляюць камбікорм для трусоў
На прысядзібным участку, акрамя бульбы, — малады яблыневы сад. «Саджанцы нам ахвяравалі нашы палескія браты ў веры — фэрмэры зь Піншчыны», — працягвае гаспадар і запрашае на абед.
Яблыневы сад пасаджаны рукамі выхаванцаў
Сталоўка (яна ж навучальная кляса) разам з кухняй па-ранейшаму месьцяцца ў старой хаце. На сьценах — прыгожыя пано з вытрымкамі зь Бібліі, школьная дошка.
Перад абедам — абавязковая кароткая малітва. Кухар — 38-гадовы «рэабілітант» Аляксей — прапаноўвае мэню. Страва першая — суп з трусіным мясам, другая — макарона з каўбасой, далей — кампот, гарбата, квас.
Сталоўка працуе паводле прынцыпу самаабслугоўваньня
На пытаньне, як «рэабілітанты» вучацца гатаваць, Аляксандар адказвае так:
«У нас прынцып просты: змаглі навучыцца наркотыкі зварыць, змогуць навучыцца зварыць і суп».
Сталовая. На другое — макарона з каўбасой
Пасьля абеду таксама кароткая малітва, але ўжо за Алега і кухара Аляксея, якія выпраўляюцца ў адпачынак.
Малітва перад дарогай
«Я важыў 48 кіляграмаў і хацеў толькі аднаго — памерці»
Алег — 36-гадовы «выхадзец з цыганскага народу», як ён сам сябе называе. Кажа, што праз залежнасьць ад алькаголю страціў працу, жонка сышла, сваякі адвярнуліся, называючы «закончаным алкашом».
«Рэабілітант» Алег ужо атрымаў права адпачынку
«Я зразумеў, што іншага выйсьця няма — нешта трэба мяняць у жыцьці. Сам я нічога зьмяніць ня мог, і таму прыйшоў да Бога». Алег кажа, што праз паўтара года ягонай рэабілітацыі ў сям'і стала ўсё наладжвацца. Сваю гісторыю Алег расказвае ўперамежку з частымі падзякамі Богу.
Гісторыя 36-гадовага «рэабілітанта» Аляксея і выключная, і тыповая адначасна. Мянчук паходзіць з зусім прыстойнай сям'і. Нават больш за тое — блізкія сваякі займалі і займаюць высокія дзяржаўныя пасады, таму Аляксей просіць не называць ягонага прозьвішча. Але сам ён — былы наркаман з дваццацігадовым стажам, мае шэсьць судзімасьцяў.
Аляксей на падворку перад выездам на адпачынак
«У маім жыцьці было разбурана ўсё: ад мяне адвярнуліся сябры, сваякі, бо лічылі, што я ўжо прапаў. Я быў недагледжаны, я дзесяць гадоў не ўсьміхаўся, хоць вельмі люблю гэта рабіць: я забыўся, што такое ўсьмешка. Я ня бачыў будучыні, ня бачыў ніякіх пэрспэктыў і хацеў толькі аднаго — памерці», — прыгадвае гісторыю свайго навяртаньня Аляксей.
«Аднойчы ў тралейбусе мяне спаткала маці маёй сяброўкі і кажа: „Аляксей, зайдзі да нас, паеш, пагаліся, пераадзенься“. Я пайшоў, а яна мне кажа: „Ідзі на рэабілітацыю ў цэнтар, мая дачка прайшла, і ў яе ўсё ўжо добра“. Затым мы разам упершыню пайшлі ў царкву, і вось я тут».
Аляксей падцягвае рукавы сваёй курткі, паказваючы рукі, і расказвае далей: «Вось такія, як цяпер мае рукі, такія былі ногі, калі прыйшоў на праграму. Як з канцлягеру — я меў 48 кіляграмаў. Сёньня я ня тлусты, але маю ўдвая большую вагу. Вось ужо паўтара года я не ўжываю наркотыкаў, ня п'ю, не куру, не брыдкаслоўлю, не падманваю. Жыву паводле біблейскіх прынцыпаў — гэта тое, што дапамагло мне зьмяніцца».
Аляксей плянуе па завяршэньні курсу рэабілітацыі паступіць у тэалягічны каледж пры царкве, каб працаваць потым у такім жа рэабілітацыйным цэнтры і дапамагаць іншым залежным людзям.
«У 90-х было модна „калоцца“, а цяпер — трымацца здаровага ладу жыцьця, у тым ліку духоўнага»
Праграма Цэнтру рэабілітацыі складаецца зь дзьвюх частак: праца і навучаньне. Гэта значыць вучоба, душпастарскія размовы альбо работа з псыхолягам, а таксама працатэрапія. Жыхары цэнтру, якія самі сябе называюць «рэабілітантамі», разам з тэолягамі чытаюць Біблію, слухаюць казані і выяжджаюць у Менск на супольныя службы. Супрацоўнікі Цэнтру рэабілітацыі — у мінулым таксама людзі залежныя і калісьці праходзілі курс рэабілітацыі.
Мой «экскурсавод» і дырэктар цэнтру Аляксандар Ліпін — зь іх ліку. Адзінаццаць гадоў таму праходзіў гэткі ж курс у Воршы.
«Я мог памерці, я паміраў, я быў мёртвы. Я ў маладосьці займаўся спортам, здавалася, моцны, усё магу перамагчы, а аказалася, што слабы», — апавядае сваю гісторыю Аляксандар.
«Але Госпад прыйшоў і дакрануўся: у адзін момант зразумеў, што не хачу і не магу красьці. Раней я ганарыўся, што ні дня не працаваў. А цяпер, калі жонка распытвае, як я жыў, як я разважаў, мне сорамна згадваць».
Пано зь біблейскімі цытатамі вырабляюць уласнаручна
Цяпер Аляксандар — ня толькі дырэктар «Вяртаньня» ў Смалявічах і адказны за праграму Teen Chalenge у Менскай вобласьці, але і студэнт тэалягічнага каледжу. Таму разважае як чалавек і з жыцьцёвым, і з навуковым досьведам.
На дошцы абвестак — расклад дня
«Чалавек прыходзіць сюды навучыцца жыць па-новаму, а таксама вызваліцца ад звычак, якія кантралююць ягонае жыцьцё, — кажа Аляксандар. — Я заўсёды папярэджваю тых, хто да нас прыходзіць: гэты цэнтар — для залежных людзей. Калі вы лічыце сябе чалавекам вольным ад залежнасьці, то гэтая праграма не для вас. Бог сказаў, што прыйшоў, каб змучаных вызваліць, а вы і так на свабодзе. Пакуль вы не прызнаеце сваёй залежнасьці і няздольнасьці яе перамагчы, вам цяжка будзе зразумець важнасьць і патрэбнасьць праграмы „Вяртаньне“. Перадусім чалавек павінен усьвядоміць, што ўсё, да чаго ён дайшоў — да наркотыкаў, алькаголю — гэта наступствы ягонага бязладнага жыцьця. Інакш выніку ня будзе — рана ці позна ён пакіне цэнтар і вернецца да ранейшага жыцьця».
На дошцы абвестак — расклад дня
Дзень у рэабілітацыйным цэнтры пачынаецца разборам Бібліі, малітвай і духоўнымі разважаньнямі. Двойчы на тыдзень — супольная малітва ў менскай царкве. За навучальную частку адказвае настаўнік Дзьмітры, які таксама навучаецца ў тэалягічным каледжы. У свой час Дзьмітры разам з жонкай былі першай сямейнай парай, якая прайшла праграму рэабілітацыі ад нарказалежнасьці.
«Людзі аздараўляюцца ня цудам, а праз тое, што вучацца жыць паводле біблейскіх прынцыпаў, — працягвае Аляксандар. — Калі мы молімся малітвай „Прабач нам грахі, як і мы прабачаем“ — мы што, чараўніцтвам займаемся? Не, гэтая „тэорыя“ ўкладаецца ў практыку: ідзі і папрасі прабачэньня за грубасьць. Адзін раз пайшоў, другі, трэці — і ў чалавека выпрацоўваецца звычка паводзіцца па-боску. А тое, што наркаманы і алькаголікі ня ляскаюць дзьвярыма і не зьяжджаюць, выпрацоўваюць гэтую звычку — вось гэта сапраўдны цуд.
Вось Максім: 17 гадоў хлопцу, а ў яго за плячыма ўжо шэсьць гадоў „клею“ і тры гады спайсу. Мог бы зьехаць, назваўшы ўсё клаўнадай і не жадаючы адпрацоўваць лішнія гадзіны ў якасьці „штрафных санкцыяў“. А ён застаецца і адпрацоўвае, і гэта сапраўдны цуд».
На пытаньне, ці ўсё ж бываюць канфлікты і непаразуменьні, Аляксандар адказвае так:
«Здараецца, што некаторыя патрабаваньні даводзіцца выстаўляць вельмі цьвёрда. Здараецца, кажу: даю ўсім ноч на развагі, а ранкам ці жывём далей, ці ўсіх разганяем і пачынаем усё спачатку. Мы — пэрсанал — будзем самі трусоў карміць, сабак даглядаць. А раніцай усе застаюцца... У 90-х гадах было модна „калоцца“, а цяпер — трымацца здаровага ладу жыцьця, у тым ліку духоўнага».
На разьвітаньне Аляксандар просіць асабліва падкрэсьліць, што Цэнтар рэабілітацыі заснаваны царквой. І прычына аздараўленьня хворых — ня «сіла волі», як кажуць некаторыя журналісты, а сіла Божая: малітва, слова Божае і жыцьцё паводле Эвангельля. «На чале ўсяго — адкрыцьцё Бога, што кожны чалавек — стварэньне Божае, якое мае сваё асабістае прызначэньне на зямлі».
Місія «Вяртаньне» ў Смалявічах працуе шэсьць гадоў. За гэты час рэабілітацыю прайшлі 80 чалавек. Зь іх 70% вызваліліся ад сваіх хвароб і залежнасьцяў, вярнуліся ў сем'і і грамадзкае жыцьцё.