На гэтым тыдні Аляксандар Лукашэнка выказаўся за пашырэньне супрацы з НАТА. Ці гэта азначае нейкі паварот у зьнешняй палітыцы Беларусі? Як Беларусь цяпер супрацоўнічае з Паўночнаатлянтычным альянсам?
З такімі пытаньнямі мы зьвярнуліся да старэйшага аналітыка Беларускага інстытуту стратэгічных дасьледаваньняў Дзяніса Мельянцова. Зь ім гутарыў Юры Дракахруст.
Мельянцоў: Гэта ня новыя заявы. І міністар замежных справаў некалькі разоў пра гэта казаў, і Лукашэнка — што мы за пашырэньне і паглыбленьне адносінаў з НАТА. Зараз склалася спрыяльная сытуацыя, калі можна пра гэта нагадаць.
У нас пра НАТА і пра стасункі з гэтай арганізацыяй ведаюць вельмі мала, інфармацыі пра супрацу ў публічнай прасторы амаль няма. Гэта адмысловая палітыка дзяржаўных СМІ. Улады з аднаго боку ня хочуць раздражняць Расею, паказваючы, што ў нас добрыя адносіны з Альянсам, зь іншага боку, яны не хацелі б каламуціць грамадзтва, бо не сакрэт, што падтрымка НАТА ў беларускім грамадзтве досыць нізкая.
Дзяніс Мельянцоў
РС: Якія цяпер стасункі Беларусі з Паўночнаатлянтычным альянсам?
Мельянцоў: На тэхнічным узроўні адносіны з НАТА разьвіваюцца даўно і досыць пасьпяхова. Яны пачаліся яшчэ на пачатку 90-х, калі Беларусь далучылася да праграмы «Партнэрства дзеля міру», куды былі запрошаныя ўсе краіны былога сацыялістычнага лягеру і постсавецкія краіны. Потым Беларусь далучылася да наступнай праграмы супрацоўніцтва з НАТА — гэта так званая сыстэма PARP (працэс ацэнкі плянаваньня сілаў).
Галоўная мэта гэтай праграмы — дапамога з боку НАТА краінам-партнэрам у рэфармаваньні ўзброеных сілаў і ў падрыхтоўцы гэтых сілаў да магчымасьці праводзіць сумесныя апэрацыі з Альянсам. У Беларусі гэтая праца вялася на заканадаўчым узроўні, у 2005 годзе былі прынятыя ўсе патрэбныя законы, каб беларускія вайскоўцы маглі ўдзельнічаць у апэрацыях за мяжой. Згодна з гэтым заканадаўствам была створаная першая міратворчая рота, якая базуецца ў Віцебску. Пад эгідай НАТА яны ўжо некалькі разоў удзельнічалі ў вучэньнях.
У межах праграмы PART выдзелены кантынгэнт, які можа ўдзельнічаць у натаўскіх мерапрыемствах. У гэты кантынгэнт уваходзіць транспартны самалёт Іл-76, патрульны ўзвод, вайсковыя мэдыкі, штабныя афіцэры.
Некалькі гэтых штабных афіцэраў і ваенных мэдыкаў удзельнічаюць у міратворчай апэрацыі пад эгідай ААН у Лібане.
Ёсьць штогадовая праграма ўзаемадзеяньня з Альянсам, колькасьць сумесных мерапрыемстваў там штогод павялічваецца. Сёлета іх больш за сотню. Гэтая супраца ідзе па лініі міністэрстваў абароны і па надзвычайных сытуацыях. Сьпіс мерапрыемстваў: ад моўных курсаў для беларускіх афіцэраў на базах НАТА ў Бэльгіі да вучэньняў па радыяцыйнай і бактэрыялягічнай бясьпецы, адпрацоўцы мерапрыемстваў па транзыце небясьпечных грузаў і г. д. Таксама Беларусь пэўным чынам задзейнічаная ў натаўскай апэрацыі ў Аўганістане. Мы забясьпечваем транзыт вайсковых грузаў у Аўганістан і з Аўганістану.
РС: Вайсковых ці невайсковых?
Мельянцоў: Вайсковых. У 2011 годзе была заключаная дамова, што гэта будуць нелетальныя грузы — вопратка, прыборы і г. д., у 2013 годзе, наколькі мне вядома, было заключанае пагадненьне, што можа правозіцца і ўзбраеньне. І быў заключаны дадатковы пратакол, што можа быць рэвэрсіўны транзыт. Зараз адбываецца вывад войскаў НАТА з Аўганістану, гэта таксама часткова ідзе празь Беларусь. І дазапраўка натаўскіх самалётаў таксама адбываецца ўжо некалькі гадоў на беларускіх аэрадромах.
РС: Як гэтая практыка, пра якую вы распавялі, стасуецца зь ягонымі ж заявамі пра тое, што НАТА бразгае зброяй на межах Беларусі, умацоўвае сілы. Маецца на ўвазе, што гэта стварае нейкую пагрозу для Беларусі. І разам з тым гаворыцца, што Беларусь хоча пашыраць супрацоўніцтва з НАТА. Хоча супрацоўнічаць з тым, што ўяўляе для яе пагрозу?
Мельянцоў: Гэта палітычная заява. Любая канцэнтрацыя зброі на межах Беларусі — гэта пагроза, чыя б гэтая зброя ні была, нават бліжэйшага саюзьніка — Расеі. Зь іншага боку, трэба заўжды паказваць гэтаму нашаму галоўнаму саюзьніку, што ў нас на межах канцэнтрацыя сілаў, і што мы, як абяцалі, будзем класьціся пад натаўскія танкі ў выпадку чаго. Я б разглядаў бы гэтую заяву не ў вайскова-стратэгічным сэнсе, а ў чыста палітычным.
РС: Дзяніс, вы сказалі, што зараз «спрыяльная сытуацыя» для заявы Лукашэнкі пра пажаданасьць супрацы з НАТА. А наколькі яна спрыяльная? Расея і раней глядзела на НАТА, як на суперніка, а зараз успрымае Альянс, як ворага, расейскія і натаўскія баявыя самалёты ладзяць у паветры «двубоі нэрваў», як у гады «халоднай вайны». Усе кантакты паміж НАТА і РФ спыненыя. А тут саюзьнік Расеі займае такую пазыцыю.
Мельянцоў: Спрыяльная — можа і не зусім правільнае слова. Дакладней, ёсьць зачэпка, каб пра гэта гаварыць. З аднаго боку, паслаць мэсыдж Альянсу, што мы гатовыя з вамі гаварыць, з другога боку, паслаць мэсыдж і саюзьніку, што мы па-ранейшаму гатовыя класьціся пад натаўскія танкі. Тут і нашым, і вашым.
Я б больш успрымаў гэтую заяву як палітычную, бо вайсковай пагрозы ад мілітарызацыі краінаў НАТА няма. Там і ўзмацненьня вайсковай групоўкі рэальнага не адбываецца. Пакуль што ствараюцца штабы для разгортваньня сілаў хуткага рэагаваньня.
Нашы вайскоўцы і вайсковыя тэарэтыкі ня лічаць, што ад НАТА можа сыходзіць нейкая вайсковая пагроза. Пагрозу хутчэй можна чакаць ад паглыбленьня нестабільнасьці на паўднёвых межах.