“Гісторыя паўтараецца як фарс”. Даўно ўжо гэтая фраза выклікае ў мяне недавер. Куды ні кінь вокам – паўсюль дэжавю, але назваць гэта фарсам, то бок вадэвілем, язык не паварочваецца. Як што тады паўтараецца гісторыя?
Выпадкова вока сасьлізнула з экрана так званага Беларускага Тэлебачаньня на старонку гістарычнае кнігі – пра сталінскага ачольніка НКВД Яжова.
«Пасьля арышту Яжова абвінавацілі ў змове супраць партыйнага кіраўніцтва. Ён сам паказаў, што, калі пачаліся арышты ў апараце НКВД, ён разам з Фрыноўскім, Дагіным і Еўдакімавым рыхтаваўся ўчыніць «путч» 7 лістапада, у гадавіну Вялікай Кастрычніцкай сацыялістычнай рэвалюцыі, у часе дэманстрацыі на Краснай плошчы. Яны хацелі справакаваць беспарадкі, а потым у часе панікі і замяшальніцтва «раскідаць бомбы і забіць каго-небудзь з членаў ураду». Дагін, які быў у НКВД начальнікам аховы, павінен быў ажыцьцявіць тэракт, але 5 лістапада яго арыштавалі».
Маё вока вярнулася назад, на экран БТ. Але я не адчуў ніякага збою. Быццам вока нікуды й не сасьлізгвала – тая ж лексіка, тая ж тэматыка з праблематыкай, той жа настрой і глыбокае перакананьне, што гэтага ўсяго ў маім жыцьці не павінна быць.
Гегель ці то састарэў, ці то ня мае рацыі, ці то ягоная формула не спрацоўвае ў Беларусі. Гісторыя не паўтараецца ні як трагедыя, ні як фарс. Яна проста вяртаецца, калі мы да яе, такой, гатовыя, калі мы стварылі ўмовы, каб ёй вяртацца было куды.
