Алеся Сёмуха, Нью-Ёрк Адвакат і праваабаронца Вера Страмкоўская прадстаўляла Беларусь у Нью-Ёрку на міжнародным саміце па жаночым лідэрстве “Vital Voices”. У саміце прымалі ўдзел вядомыя жанчыны-палітыкі, як напрыклад сэнатарка Гілары Клінтан, а таксама грамадзкія актывісты з усіх рэгіёнаў сьвету. Зь Верай Страмкоўскай сустрэлася і гутарыла нашая карэспандэнтка.
(Карэспандэнтка: ) “У параўнаньні зь іншымі краінамі, як выглядае сытуацыя з правамі жанчын у Беларусі?”
(Страмкоўская: ) “Я была вельмі зацікаўленая выступамі жанчын з былых савецкіх рэспублік, такіх як Таджыкістан, Украіна, Расея. Тыя праблемы, зь якімі мы зараз маем справу, у іх ужо адышлі на другі плян. Напрыклад, прадстаўніцы Таджыкістану больш былі зацікаўленыя вырашэньнем прафэсійных і лякальных праблем. А ў Беларусі трэба зараз бараніць правы чалавека і пераглядаць канстытуцыйныя правы, якія не адпавядаюць дэмакратычным нормам. Тут я перш за ўсё маю на ўвазе незалежнасьць судовай сыстэмы і балянс уладаў, магчымасьць бараніць правы чалавека ў судзе, магчымасьць свабоды асацыяцый, мітынгаў, шэсьцяў, карацей, усе глябальныя правы чалавека, якія ў нас парушаюцца. Гэтыя фундамэнтальныя праблемы мусяць быць вырашаныя, перш чым зьвяртацца да вырашэньня жаночых правоў ці гандлю людзьмі”.
(Карэспандэнтка: ) “Вы рэпрэзэнтуеце ў судзе правы людзей, чыя грамадзянская ці палітычная пазыцыя не падабаецца ўладзе. Вынікі такіх судовых працэсаў звычайна прадказальныя. У чым палягае Вашая прафэсійная сатысфакцыя брацца за справы, якім загадзя наканавана быць прайгранымі, бо Вы не кантралюеце правілы гульні?”
(Страмкоўская: ) “Я іх не кантралюю, але як абаронца, калі я страчу надзею на перамогу, дык я ня маю права бараніць кліента. Я павінна выкарыстоўваць і свой вопыт, і веданьне заканадаўства, каб абараніць правы майго кліента.
Па-першае, прафэсійнае валоданьне заканадаўствам падае надзею, што тыя промахі, якія былі зробленыя падчас разгляду крымінальнае справы сьледзтвам ці судом, будуць вырашаныя на карысьць кліента. Я б узгадала справу Марыніча, эпізод са зброяй, па якім ён быў апраўданы – гэта і ёсьць прафэсійная перамога. Калі б не было нашага прафэсійнага падыходу да гэтай справы, дык гэтае вельмі сур’ёзнае абвінавачваньне засталося б.
Па-другое, я лічу, што павінна быць дадзеная юрыдычная абгрунтаваная ацэнка ўсёй гэтай справе, ці ёсьць яна насамрэч крымінальным злачынствам. Гэта можна зрабіць толькі прафэсійна, ведаючы закон і матэрыялы справы. Я так і рабіла, падаючы ў сродкі масавай інфармацыі мае прафэсійныя камэнтары. Усё гэта мусіла быць зроблена вельмі тактоўна і прафэсійна, бо любы памылковы крок быў бы заўважаны ўладай ці Калегіяй адвакатаў, і да мяне былі б прынятыя адпаведныя меры. Такі падыход дае людзям магчымасьць валодаць інфармацыяй, а ацэнкі яны могуць рабіць самі.
Па-трэцяе, калі разам з абвінавачаным знаходзіцца прафэсіянал, які можа падказаць, накіраваць, нешта параіць, дык гэта чалавеку вялікая дапамога, бо ён ведае, што нехта на ягоным баку і маральна, і з пункту гледжаньня закону.
Нарэшце, Беларусь як краіна не падпісала і не ратыфікавала міжнародныя пагадненьні, якія тычацца судоў. Гэта і Рымскі статут, і магчымасьць абараняць правы чалавека ў Страсбурскім судзе. Але ўсё ж такія часы настануць. І калі гэта станецца, і мы як краіна зможам удзельнічаць у гэтых судовых сыстэмах, я лічу, мы вернемся да перагляду некаторых спраў, якія тычацца парушэньняў правоў чалавека. Гісторыя нам паказвае шмат доказаў таго, што раней ці пазьней людзі вяртаюцца да мінулага і пераацэньваюць яго. Напрыклад, Літва, а зараз і Ўкраіна”.
(Карэспандэнтка: ) “Пракуроры, судзьдзі – людзі ці не найбольш адукаваныя...”
(Страмкоўская: ) “Я б не сказала так пра ўсіх...”
(Карэспандэнтка: ) “Скажам, юрысты атрымліваюць шмат адукацыі. Існуе пабытовае меркаваньне, што яны паслужлівыя да ўладаў толькі каб захаваць працы і карміць свае сем’і. Як, на Вашу думку, гэта ўплывае на іх прафэсіяналізм, і ці ёсьць сярод гэтай катэгорыі прафэсіяналаў патэнцыял да грамадзкага непадпарадкаваньня?”
(Страмкоўская: ) “Патэнцыял у чалавеку заўсёды ёсьць. Я ў гэта веру. Таму я стаўлюся да сваіх калегаў, якія зараз ідуць насуперак свайму прафэсіяналізму, са шкадаваньнем. Мы маглі б прадстаўляць Беларусь як прафэсіяналы ў міжнародных арганізацыях і рухаць нашу краіну наперад да дэмакратыі і да таго, каб нашыя людзі жылі лепш. А яны, на жаль, цягнуць гэты рухавік, нашую дзяржаву, ня ў тым накірунку. Усё гэта, вядома, адаб’ецца на будучым пакаленьні і на пакаленьні маладых юрыстаў. Я ім не судзьдзя, але як прафэсіяналу, мне бывае сумна за тое, што ў нас адбываецца”.
(Карэспандэнтка: ) “Вы маеце багаты досьвед праваабаронцы. Ці заўважылі Вы за апошнія 5-6 гадоў розьніцу ў рэакцыі людзей на несправядлівыя прысуды? І калі так, дык якая тэндэнцыя?”
(Страмкоўская: ) “Я назіраю за рэакцыяй людзей, скажам, у транспарце, калі яны чытаюць Народную Волю, ці калі яшчэ была “Белорусская Деловая Газета”, разважаюць і спачуваюць. Такое бывае і ў судах. Судзьдзі, якія ня могуць адкрыта гэта выказаць, выходзяць за дзьверы, паціскаюць мне руку і кажуць: працягвай і надалей змагацца. У мяне гэта часам выклікае усьмешку, бо ж судзьдзі маюць такія ж самыя правы. Яны маюць права вырашаць, якое пакараньне даць, ці штраф у тысячу даляраў, ці папярэджаньне. Дык яны даюць штраф у тысячу даляраў. Чаму? У Польшчы такога не было пад час панаваньня рэжыму. У Польшчы судзьдзі якраз давалі меншы прысуд з магчымых, а нашыя наадварот”.
(Карэспандэнтка: ) “Што было б найбольш істотнай дапамогай краінаў Захаду Беларусі ў справе абароны правоў чалавека?
(Страмкоўская: ) “Найбольш істотнай я лічу дапамогу ў сфэры інфармацыі. У закрытым грамадзтве пэрспэктываў няма. Калі інфармацыя пра нашу сытуацыю становіцца набыткам іншых краін і арганізацый, дык тады яны могуць рэагаваць і памагаць. Мне вельмі шкада было, калі падчас маіх сустрэч з нават і адукаванымі амэрыканцамі, некаторыя ня мелі ўяўленьня пра тое, дзе знаходзіцца такая краіна, Беларусь. Важна, каб пра Беларусь не забываліся, каб ведалі пра нашу нацыю, пра нашы праблемы і, можа, суперажывалі”.
(Страмкоўская: ) “Я была вельмі зацікаўленая выступамі жанчын з былых савецкіх рэспублік, такіх як Таджыкістан, Украіна, Расея. Тыя праблемы, зь якімі мы зараз маем справу, у іх ужо адышлі на другі плян. Напрыклад, прадстаўніцы Таджыкістану больш былі зацікаўленыя вырашэньнем прафэсійных і лякальных праблем. А ў Беларусі трэба зараз бараніць правы чалавека і пераглядаць канстытуцыйныя правы, якія не адпавядаюць дэмакратычным нормам. Тут я перш за ўсё маю на ўвазе незалежнасьць судовай сыстэмы і балянс уладаў, магчымасьць бараніць правы чалавека ў судзе, магчымасьць свабоды асацыяцый, мітынгаў, шэсьцяў, карацей, усе глябальныя правы чалавека, якія ў нас парушаюцца. Гэтыя фундамэнтальныя праблемы мусяць быць вырашаныя, перш чым зьвяртацца да вырашэньня жаночых правоў ці гандлю людзьмі”.
(Карэспандэнтка: ) “Вы рэпрэзэнтуеце ў судзе правы людзей, чыя грамадзянская ці палітычная пазыцыя не падабаецца ўладзе. Вынікі такіх судовых працэсаў звычайна прадказальныя. У чым палягае Вашая прафэсійная сатысфакцыя брацца за справы, якім загадзя наканавана быць прайгранымі, бо Вы не кантралюеце правілы гульні?”
(Страмкоўская: ) “Я іх не кантралюю, але як абаронца, калі я страчу надзею на перамогу, дык я ня маю права бараніць кліента. Я павінна выкарыстоўваць і свой вопыт, і веданьне заканадаўства, каб абараніць правы майго кліента.
Па-першае, прафэсійнае валоданьне заканадаўствам падае надзею, што тыя промахі, якія былі зробленыя падчас разгляду крымінальнае справы сьледзтвам ці судом, будуць вырашаныя на карысьць кліента. Я б узгадала справу Марыніча, эпізод са зброяй, па якім ён быў апраўданы – гэта і ёсьць прафэсійная перамога. Калі б не было нашага прафэсійнага падыходу да гэтай справы, дык гэтае вельмі сур’ёзнае абвінавачваньне засталося б.
Па-другое, я лічу, што павінна быць дадзеная юрыдычная абгрунтаваная ацэнка ўсёй гэтай справе, ці ёсьць яна насамрэч крымінальным злачынствам. Гэта можна зрабіць толькі прафэсійна, ведаючы закон і матэрыялы справы. Я так і рабіла, падаючы ў сродкі масавай інфармацыі мае прафэсійныя камэнтары. Усё гэта мусіла быць зроблена вельмі тактоўна і прафэсійна, бо любы памылковы крок быў бы заўважаны ўладай ці Калегіяй адвакатаў, і да мяне былі б прынятыя адпаведныя меры. Такі падыход дае людзям магчымасьць валодаць інфармацыяй, а ацэнкі яны могуць рабіць самі.
Па-трэцяе, калі разам з абвінавачаным знаходзіцца прафэсіянал, які можа падказаць, накіраваць, нешта параіць, дык гэта чалавеку вялікая дапамога, бо ён ведае, што нехта на ягоным баку і маральна, і з пункту гледжаньня закону.
Нарэшце, Беларусь як краіна не падпісала і не ратыфікавала міжнародныя пагадненьні, якія тычацца судоў. Гэта і Рымскі статут, і магчымасьць абараняць правы чалавека ў Страсбурскім судзе. Але ўсё ж такія часы настануць. І калі гэта станецца, і мы як краіна зможам удзельнічаць у гэтых судовых сыстэмах, я лічу, мы вернемся да перагляду некаторых спраў, якія тычацца парушэньняў правоў чалавека. Гісторыя нам паказвае шмат доказаў таго, што раней ці пазьней людзі вяртаюцца да мінулага і пераацэньваюць яго. Напрыклад, Літва, а зараз і Ўкраіна”.
(Карэспандэнтка: ) “Пракуроры, судзьдзі – людзі ці не найбольш адукаваныя...”
(Страмкоўская: ) “Я б не сказала так пра ўсіх...”
(Карэспандэнтка: ) “Скажам, юрысты атрымліваюць шмат адукацыі. Існуе пабытовае меркаваньне, што яны паслужлівыя да ўладаў толькі каб захаваць працы і карміць свае сем’і. Як, на Вашу думку, гэта ўплывае на іх прафэсіяналізм, і ці ёсьць сярод гэтай катэгорыі прафэсіяналаў патэнцыял да грамадзкага непадпарадкаваньня?”
(Страмкоўская: ) “Патэнцыял у чалавеку заўсёды ёсьць. Я ў гэта веру. Таму я стаўлюся да сваіх калегаў, якія зараз ідуць насуперак свайму прафэсіяналізму, са шкадаваньнем. Мы маглі б прадстаўляць Беларусь як прафэсіяналы ў міжнародных арганізацыях і рухаць нашу краіну наперад да дэмакратыі і да таго, каб нашыя людзі жылі лепш. А яны, на жаль, цягнуць гэты рухавік, нашую дзяржаву, ня ў тым накірунку. Усё гэта, вядома, адаб’ецца на будучым пакаленьні і на пакаленьні маладых юрыстаў. Я ім не судзьдзя, але як прафэсіяналу, мне бывае сумна за тое, што ў нас адбываецца”.
(Карэспандэнтка: ) “Вы маеце багаты досьвед праваабаронцы. Ці заўважылі Вы за апошнія 5-6 гадоў розьніцу ў рэакцыі людзей на несправядлівыя прысуды? І калі так, дык якая тэндэнцыя?”
(Страмкоўская: ) “Я назіраю за рэакцыяй людзей, скажам, у транспарце, калі яны чытаюць Народную Волю, ці калі яшчэ была “Белорусская Деловая Газета”, разважаюць і спачуваюць. Такое бывае і ў судах. Судзьдзі, якія ня могуць адкрыта гэта выказаць, выходзяць за дзьверы, паціскаюць мне руку і кажуць: працягвай і надалей змагацца. У мяне гэта часам выклікае усьмешку, бо ж судзьдзі маюць такія ж самыя правы. Яны маюць права вырашаць, якое пакараньне даць, ці штраф у тысячу даляраў, ці папярэджаньне. Дык яны даюць штраф у тысячу даляраў. Чаму? У Польшчы такога не было пад час панаваньня рэжыму. У Польшчы судзьдзі якраз давалі меншы прысуд з магчымых, а нашыя наадварот”.
(Карэспандэнтка: ) “Што было б найбольш істотнай дапамогай краінаў Захаду Беларусі ў справе абароны правоў чалавека?
(Страмкоўская: ) “Найбольш істотнай я лічу дапамогу ў сфэры інфармацыі. У закрытым грамадзтве пэрспэктываў няма. Калі інфармацыя пра нашу сытуацыю становіцца набыткам іншых краін і арганізацый, дык тады яны могуць рэагаваць і памагаць. Мне вельмі шкада было, калі падчас маіх сустрэч з нават і адукаванымі амэрыканцамі, некаторыя ня мелі ўяўленьня пра тое, дзе знаходзіцца такая краіна, Беларусь. Важна, каб пра Беларусь не забываліся, каб ведалі пра нашу нацыю, пра нашы праблемы і, можа, суперажывалі”.