Ягор Маёрчык, Дубраўкі, Лельчыцкі раён Гомельшчыны (эфір 25 кастрычніка). Новая перадача сэрыі “Палітычная геаграфія”.
Кожнаму чалавеку радыя, але незнаёмец тут — гэта небясьпека, бо ён выклікае недавер і насьцярожанасьць. Прыкладна такімі словамі можна апісаць стаўленьне да чужынцаў у вёсцы Дубраўкі, што вымірае.
Уладзімер і Вольга Флёркі доўга глядзелі на мяне празь фіранкі. Затым адсунулі іх — і наўпрост праз шкло вакна. Вочы ў вочы. Пасьля доўгіх ваганьняў 80-гадовы гаспадар наважыўся выйсьці з хаты. Нашая размова пачынаецца зь вітаньняў і маіх тлумачэньняў, як я апынуўся ў гэтым глухім куточку Лельчыцкага раёну Гомельшчыны.
(Карэспандэнт: ) “Добры дзень!”
(Уладзімер Флёрка: ) “Добры дзень! Хто вас сюды скіраваў?”
(Карэспандэнт: ) “Сам прыехаў”.
(Уладзімер Флёрка: ) “Чаго?”
(Карэспандэнт: ) “Камандзіроўка. Зьбіраем інфармацыю, робім праграму”.
(Уладзімер Флёрка: ) “Куды гэтая інфармацыя пойдзе?”
(Карэспандэнт: ) “На радыё”.
(Уладзімер Флёрка: ) “Няма вам іншай працы?!”
(Карэспандэнт: ) “Ну, у кожнага свая: хтосьці каровы доіць, а хтосьці вось так у камандзіроўкі езьдзіць”.
У гэты момант на ганак выскоквае гаспадыня — баба Вольга. У ейных руках зімовая вопратка, кажух. Нашая далейшая размова нагадвае нейкае сямейнае ток-шоў.
(Карэспандэнт: ) “Добры дзень!”
(Вольга Флёрка: ) “Добрага здароўя! На! А то выйшаў голы!”
(Карэспандэнт: ) “Бачыце, як пра вас клапоцяцца!”
(Уладзімер Флёрка: ) “Ня так, як вы! Прыедзеце да запішаце, а дапамогі — аніякае!”
(Карэспандэнт: ) “Тыя, хто вам мусціь дапамагаць, — сельсавет ды райвыканкам”.
(Уладзімер Флёрка: ) “Сельсавет таксама так дапамагае. Райвыканкам таксама так дапамагае. Толькі прышле паперку “Дзякуй, што ваявалі!” Каб ён мне тысяч сто прыслаў!”
(Вольга Флёрка: ) “У нас на вясьне хлопцы гной выкідалі. Прыехала адна зь Лельчыцаў і пытаецца: “Мо вам дапамога патрэбная?” Я кажу: “Во я наняла два чалавекі. Мне трэба ім даць па 10 тысяч. Хто клапоціцца пра тое, каб нам была дапамога, хай возьме і заплаціць гэтым людзям”.
(Карэспандэнт: ) “Адкуль гэтая спадарыня была?”
(Вольга Флёрка: ) “Зь нейкай камсамольскай арганізацыі”.
(Карэспандэнт: ) “Яна вам дапамагла?”
(Вольга Флёрка: ) “Болей яе ня бачылі й ня чулі. Няхай бы пабудавалі дзе якога дому, і нас бы туды ўсіх засадзілі, каб мы там былі”.
(Уладзімер Флёрка: ) “Перакажы там Лукашэнку, хай будуе дамы. Ты яму на гэты конт нічога не казаў? Нічога не атрымаецца?”
(Карэспандэнт: ) “Я зь ім не знаёмы”.
(Уладзімер Флёрка: ) “Да ты шо!”
(Вольга Флёрка: ) “Дзеці запрашаюць нас у Гомель, бяруць да сябе. Мяркуем, што нам там будзе яшчэ горш, чым тут”.
(Карэспандэнт: ) “Чаму горш?”
(Уладзімер Флёрка: ) “Трэба будзе падымацца зь зямлі ды жыць у космасе. На дзявятым паверсе!”
(Вольга Флёрка: ) “Там толькі неба можна будзе пабачыць. Больш нічога!”
(Уладзімер Флёрка: ) “А тут я выйшаў і пахадзіў па зямлі. Па роднай зямлі!”
У Дубраўках працягвае жыць блізу дзясятка старых. Пра колішнія памеры паселішча можна меркаваць паводле колькасьці пакінутых хатаў і крамы, якая зачынілася назаўсёды. У райцэнтры ці ў якім вялкім горадзе бадай што ў кожнага з пэнсіянэраў жывуць дзеці альбо сваякі. З выказваньняў Уладзімера і Вольгі Флёркаў я зрабіў выснову, што вяскоўцы зусім ня прагнуць гарадзкога камфорту і дагляду. Прыкладам, Аўгеньня Баравая жыве сваім агародам. Гэтая бабулька захавала жвавасьць маладосьці. Сёньня яна пакутуе ня столькі ад немачы, колькі да нашэсьця каларадзкіх жукоў.
(Баравая: ) “Жука багата! Ой, Божа мой Божа. Па дзесяць штук у адным месцы. Жукоў гэтых, маё дзіця, ніхто і не зьвядзе”.
(Карэспандэнт: ) “Гляньнце, жук паўзе!”
(Баравая: ) “Паўзуць жукі, паўзуць!”
(Карэспандэнт: ) “Давіце!”
(Баравая: ) “А мо ён сам прападзе”.
(Карэспандэнт: ) “Травілі ўжо чым-небудзь?”
(Баравая: ) “Грошы атрымаем ды пойдзем набываць атруту. А яшчэ трэба набыць тое, што прыскае”.
(Карэспандэнт: ) “Дорага гэта каштуе?”
(Баравая: ) “Дорага! На чатыры вядры — тры тысячы. Ды пабудзем ды папрыскаем — і будзе на які боршч, і тады наямося! Як жыцьцё? Глядзі, чалавеча, на нас ды пазычай здароўе. Божа-Божа! Ногі адбірае, не магу ісьці”.
(Карэспандэнт: ) “Можа, зьвярталіся да дактароў у шпіталь?”
(Баравая: ) “Зьвярталася да дактароў. А што тыя дактары? Як у мяне костка баліць, яна сваю паставіць?”
(Карэспандэнт: ) “Прапановаўвалі перабрацца ў горад?”
(Баравая: ) “Дзіцятка, прапаноўвалі. Але мы ўжо старыя і прызвычаіліся быць у гэтай зямлі. А тое пайдзі на гаўбец да пазірай адтуль, як людзі ходзяць і машыны езьдзяць. А тутака кругом лес. Я зайду… Багата не набяру, а на патэльню будзе. А на гаўбцы такога ня зробіш. Сельсавет да нас прыяжджае. Прыедзе, пабачыць — дый паехаў. Жывеце — дзякуй Богу. Падохлі — таксама. Клапоцяцца пра нас. Чаго не?”
Надзел Кацярыны Касінскай знаходзіцца пабач з загонам Аўгеньні Баравой. Тая зямля, тыя ж ураджаі й тая ж навала каларадаў. Толькі вось сама гаспадыня поўная супрацьлегласьць сваёй суседцы — нетаропкая і нешматслоўная. У кожным пытаньні яна шукае падкопу — размаўляць зь ёй цяжка, але прызнаюся, што вельмі цікава.
(Карэспандэнт: ) “Вам дзеці не прапаноўвалі перабрацца да іх?”
(Касінская: ) “Тады, як буду здыхаць, мо, дзеці забяруць. А зараз я сама ня хочу. Я тут парася гадую, кароўку на вяроўцы пасу, а там я буду сядзець ды толькі стагнаць. Адное робіць, а другое хоча выпіць — вось і скандал. А маці ўжо языка не ўтрымае і штосьці скажа. Яшчэ пакуль хаджу, нікуды ня трэба ісьці”.
(Карэспандэнт: ) “Пра кухню. Вы як гаспадыня раскажыце, што ў вас на стале бывае? Што звычайна рыхтуеце?”
(Касінская: ) “Я — як воўк. Ваўкі любяць мяса. Так і дзеравеншчына — мяса, сала, малачко. Налупілася, як воўк, жывата пачухала ды з капаніцаю пайшла ў агарод… Заб’еш кабана. Нарэжаш мяса ў такую вялікую міску. Пасоліш, прыправы дадаш. Каляндар перац ліст. Пастаіць суткі. Ложыш у жбанкі і крышкаю жалезнаю трэба закатваць. Сала, каб яно ня жоўкла, трэба класьці ў драўляную скрыню. Зьверху крыху пасаліць. А пасьля кладзеш анучку і цалкам на два пальцы засыпаюць солі на гэтую анучку. Як захочаш сабе кавалачак адрэзаць, адварочваеш гэту анучку. Колькі табе трэба адрэзаў. Назад залажыў. Туды нічога не залезе, і яно не жоўкне. У каго дзеці ёсьць, аддаюць ім. Яны там па гарадах таксама хочуць. А набываць ня вельмі ёсьць за што ёсьць. Яны яшчэ хочуць прыбрацца. Гэты ў мяне толькі калгасны хатал. Я і пакручваюся ў ім, як пудзіла. А дзеці хочуць, каб ім далі грошай, мяса і сала”.
Сабіна Гарбатоўская — бадай самая старая ў Дубраўках. Яна блытаецца ў адказе на пытаньне, колькі ёй год. Жыве бабуля самотна. З хаты амаль не выходзіць. А ўсю сваю гаспадарку — некалькі курак — корміць праз расчыненанае акно.
(Гарбатоўская: ) “Да мяне толькі суседка прыходзіць. Хлеба прынясе. Сама ня здолею я, сынок. Я не магу сабе вады прынесьці. Так я і жыву. Выпаўзу на кастылях у двор. Пастаю, а пасьля зноў у хату”.
(Карэспандэнт: ) “Можа, было б лепей жыць зь дзецьмі ў Лельчыцах?”
(Гарбатоўская: ) “Божа мой, сынок каханы! Сёньня скрозь культура. Хіба сёньня дзеці жывуць так, як мы? Я старая і нездаляшчая”.
(Карэспандэнт: ) “Няўжо было б дрэнна жыць зь імі?”
(Гарбатоўская: ) “Мо, было б лепей, але ня хочу надаядаць. Ой! Я ўжо памру і тут”.
(Карэспандэнт: ) “Той жа сельсавет і райвыканкам неяк клапоцяцца?”
(Гарбатоўская: ) “Старшыня сельсавету прыяжджала. Такая ладная жоначка! Прыйшла і засьпела мяне ў сьлязах. Яна, бедненька, выняла са свайго гаманца дзясятку ды аддала мне: “Што-небудзь сабе возьмеце”. Лекар прыяжджаў. Хацеў мяне забраць. “Вы сабе ня здольныя нічога зварыць. Жывеце за сухім кусом. А там бы вам і зварылі, і папралі”.
(Карэспандэнт: ) “А вы чаму адмовіліся паехаць?”
(Гарбатоўская: ) “Ой! Я і сама ня ведаю, у які бок мне ехаць. Хіба, можа, на зіму зьбяруся. А зараз буду сядзець ў сваёй хаце. А хто яго ведае, ці дажыву я да зімы? Маладзенькія гінуць, а то трэба мне, такой няшчаснай старой, мучацца на гэтым сьвеце. Яшчэ, каб сяло было ды людзі… А то нідзе нікога. Выйдзеш на двор — лес шуміць, і нідзе нікога няма. Дзякуй, што зайшлі”.
(Карэспандэнт: ) “Мне ж за што? Вам дзякуй!”
(Гарбатоўская: ) “Вам дзякуй за тое, што зайшлі. Я ўсім радая”.
Суседка Сабіны Гарбатоўскай — Вольга Казачэнка. У параўнаньні зь іншымі насельнікамі Дубраўкаў, яна ў самым зайздросным становішчы. Сыны й дочкі “сплаўляюць” ёй на летнія вакацыі сваіх дзяцей. І бабе весялей, і ўнукі на прыродзе адпачываюць. Калі я зайшоў хату Вольгі Казачэнкі, першае, што я пачуў, быў стук лыжкі аб жалезную талерку і характэране пасёрбваньне.
(Карэспандэнт: ) “Смачна вам есьці!”
(Казачэнка: ) “Дзякуй, але ляціць без апэтыту”.
(Карэспандэнт: ) “А чаму гэта без апэтыту?”
(Казачэнка: ) “Баба нарабілася, ды прыйшла з поля. Ногі баляць, рукі баляць — усе баліць. Я ня вельмі здаровая — патопаю крыху ля надзелу, дый усё”.
(Карэспандэнт: ) “Ужо ў такім салідным узросьце, ёсьць дзеці. Вам ніколі не прапаноўвалі перабрацца бліжэй да дзяцей? Каб не сядзець тут?”
(Казачэнка: ) “Да дзяцей ісьці няма як! Зь дзецьмі сёньня пражыць ня вельмі-та добра. А каб купіць хаціну ля іх — у нас няма за што. За што? У нас няма за што”.
(Карэспандэнт: ) “А каб была магчымасьць… Пераехалі куды-небудзь у іншае месца?”
(Казачэнка: ) “Натуральна. Нават і гаворкі няма. Хаця б туды, дзе больш людзей. О-то здохні ў хаце, як няма нікога сваіх, ніхто ў хату не загляне. Сядзімо, як тыя пні!”
(Карэспандэнт: ) “Вы бы ў госьці да каго схадзілі”.
(Казачэнка: ) “У нас тут ня горад”.
(Карэспандэнт: ) “А чаму людзі так не сябруюць паміж сабою?”
(Казачэнка: ) “У кожнага свае праблемы. Яны ўжо нікуды ня ходзяць. Яны ўжо не здаляшчыя”.
Ва ўсіх жыхароў Дубраўкі я запытваўся адное і тое ж: чаму яны чапляюцца за вёску, што памірае? Чаму не пераяжджаюць на запрашэньні сваіх дзяцей? Бальшыня адказаў была пра тое, што старыя прыкіпелі да роднага месца і ня хочуць нават уяўляць іншага жыцьця. Адна Вольга Казачэнка жадае пакінуць Дубраўкі й пераехаць бліжэй да дзяцей. Але ейнае жаданьне не супадае зь фінансавымі магчымасьцямі.
Уладзімер і Вольга Флёркі доўга глядзелі на мяне празь фіранкі. Затым адсунулі іх — і наўпрост праз шкло вакна. Вочы ў вочы. Пасьля доўгіх ваганьняў 80-гадовы гаспадар наважыўся выйсьці з хаты. Нашая размова пачынаецца зь вітаньняў і маіх тлумачэньняў, як я апынуўся ў гэтым глухім куточку Лельчыцкага раёну Гомельшчыны.
(Карэспандэнт: ) “Добры дзень!”
(Уладзімер Флёрка: ) “Добры дзень! Хто вас сюды скіраваў?”
(Карэспандэнт: ) “Сам прыехаў”.
(Уладзімер Флёрка: ) “Чаго?”
(Карэспандэнт: ) “Камандзіроўка. Зьбіраем інфармацыю, робім праграму”.
(Уладзімер Флёрка: ) “Куды гэтая інфармацыя пойдзе?”
(Карэспандэнт: ) “На радыё”.
(Уладзімер Флёрка: ) “Няма вам іншай працы?!”
(Карэспандэнт: ) “Ну, у кожнага свая: хтосьці каровы доіць, а хтосьці вось так у камандзіроўкі езьдзіць”.
У гэты момант на ганак выскоквае гаспадыня — баба Вольга. У ейных руках зімовая вопратка, кажух. Нашая далейшая размова нагадвае нейкае сямейнае ток-шоў.
(Карэспандэнт: ) “Добры дзень!”
(Вольга Флёрка: ) “Добрага здароўя! На! А то выйшаў голы!”
(Карэспандэнт: ) “Бачыце, як пра вас клапоцяцца!”
(Уладзімер Флёрка: ) “Ня так, як вы! Прыедзеце да запішаце, а дапамогі — аніякае!”
(Карэспандэнт: ) “Тыя, хто вам мусціь дапамагаць, — сельсавет ды райвыканкам”.
(Уладзімер Флёрка: ) “Сельсавет таксама так дапамагае. Райвыканкам таксама так дапамагае. Толькі прышле паперку “Дзякуй, што ваявалі!” Каб ён мне тысяч сто прыслаў!”
(Вольга Флёрка: ) “У нас на вясьне хлопцы гной выкідалі. Прыехала адна зь Лельчыцаў і пытаецца: “Мо вам дапамога патрэбная?” Я кажу: “Во я наняла два чалавекі. Мне трэба ім даць па 10 тысяч. Хто клапоціцца пра тое, каб нам была дапамога, хай возьме і заплаціць гэтым людзям”.
(Карэспандэнт: ) “Адкуль гэтая спадарыня была?”
(Вольга Флёрка: ) “Зь нейкай камсамольскай арганізацыі”.
(Карэспандэнт: ) “Яна вам дапамагла?”
(Вольга Флёрка: ) “Болей яе ня бачылі й ня чулі. Няхай бы пабудавалі дзе якога дому, і нас бы туды ўсіх засадзілі, каб мы там былі”.
(Уладзімер Флёрка: ) “Перакажы там Лукашэнку, хай будуе дамы. Ты яму на гэты конт нічога не казаў? Нічога не атрымаецца?”
(Карэспандэнт: ) “Я зь ім не знаёмы”.
(Уладзімер Флёрка: ) “Да ты шо!”
(Вольга Флёрка: ) “Дзеці запрашаюць нас у Гомель, бяруць да сябе. Мяркуем, што нам там будзе яшчэ горш, чым тут”.
(Карэспандэнт: ) “Чаму горш?”
(Уладзімер Флёрка: ) “Трэба будзе падымацца зь зямлі ды жыць у космасе. На дзявятым паверсе!”
(Вольга Флёрка: ) “Там толькі неба можна будзе пабачыць. Больш нічога!”
(Уладзімер Флёрка: ) “А тут я выйшаў і пахадзіў па зямлі. Па роднай зямлі!”
У Дубраўках працягвае жыць блізу дзясятка старых. Пра колішнія памеры паселішча можна меркаваць паводле колькасьці пакінутых хатаў і крамы, якая зачынілася назаўсёды. У райцэнтры ці ў якім вялкім горадзе бадай што ў кожнага з пэнсіянэраў жывуць дзеці альбо сваякі. З выказваньняў Уладзімера і Вольгі Флёркаў я зрабіў выснову, што вяскоўцы зусім ня прагнуць гарадзкога камфорту і дагляду. Прыкладам, Аўгеньня Баравая жыве сваім агародам. Гэтая бабулька захавала жвавасьць маладосьці. Сёньня яна пакутуе ня столькі ад немачы, колькі да нашэсьця каларадзкіх жукоў.
(Баравая: ) “Жука багата! Ой, Божа мой Божа. Па дзесяць штук у адным месцы. Жукоў гэтых, маё дзіця, ніхто і не зьвядзе”.
(Карэспандэнт: ) “Гляньнце, жук паўзе!”
(Баравая: ) “Паўзуць жукі, паўзуць!”
(Карэспандэнт: ) “Давіце!”
(Баравая: ) “А мо ён сам прападзе”.
(Карэспандэнт: ) “Травілі ўжо чым-небудзь?”
(Баравая: ) “Грошы атрымаем ды пойдзем набываць атруту. А яшчэ трэба набыць тое, што прыскае”.
(Карэспандэнт: ) “Дорага гэта каштуе?”
(Баравая: ) “Дорага! На чатыры вядры — тры тысячы. Ды пабудзем ды папрыскаем — і будзе на які боршч, і тады наямося! Як жыцьцё? Глядзі, чалавеча, на нас ды пазычай здароўе. Божа-Божа! Ногі адбірае, не магу ісьці”.
(Карэспандэнт: ) “Можа, зьвярталіся да дактароў у шпіталь?”
(Баравая: ) “Зьвярталася да дактароў. А што тыя дактары? Як у мяне костка баліць, яна сваю паставіць?”
(Карэспандэнт: ) “Прапановаўвалі перабрацца ў горад?”
(Баравая: ) “Дзіцятка, прапаноўвалі. Але мы ўжо старыя і прызвычаіліся быць у гэтай зямлі. А тое пайдзі на гаўбец да пазірай адтуль, як людзі ходзяць і машыны езьдзяць. А тутака кругом лес. Я зайду… Багата не набяру, а на патэльню будзе. А на гаўбцы такога ня зробіш. Сельсавет да нас прыяжджае. Прыедзе, пабачыць — дый паехаў. Жывеце — дзякуй Богу. Падохлі — таксама. Клапоцяцца пра нас. Чаго не?”
Надзел Кацярыны Касінскай знаходзіцца пабач з загонам Аўгеньні Баравой. Тая зямля, тыя ж ураджаі й тая ж навала каларадаў. Толькі вось сама гаспадыня поўная супрацьлегласьць сваёй суседцы — нетаропкая і нешматслоўная. У кожным пытаньні яна шукае падкопу — размаўляць зь ёй цяжка, але прызнаюся, што вельмі цікава.
(Карэспандэнт: ) “Вам дзеці не прапаноўвалі перабрацца да іх?”
(Касінская: ) “Тады, як буду здыхаць, мо, дзеці забяруць. А зараз я сама ня хочу. Я тут парася гадую, кароўку на вяроўцы пасу, а там я буду сядзець ды толькі стагнаць. Адное робіць, а другое хоча выпіць — вось і скандал. А маці ўжо языка не ўтрымае і штосьці скажа. Яшчэ пакуль хаджу, нікуды ня трэба ісьці”.
(Карэспандэнт: ) “Пра кухню. Вы як гаспадыня раскажыце, што ў вас на стале бывае? Што звычайна рыхтуеце?”
(Касінская: ) “Я — як воўк. Ваўкі любяць мяса. Так і дзеравеншчына — мяса, сала, малачко. Налупілася, як воўк, жывата пачухала ды з капаніцаю пайшла ў агарод… Заб’еш кабана. Нарэжаш мяса ў такую вялікую міску. Пасоліш, прыправы дадаш. Каляндар перац ліст. Пастаіць суткі. Ложыш у жбанкі і крышкаю жалезнаю трэба закатваць. Сала, каб яно ня жоўкла, трэба класьці ў драўляную скрыню. Зьверху крыху пасаліць. А пасьля кладзеш анучку і цалкам на два пальцы засыпаюць солі на гэтую анучку. Як захочаш сабе кавалачак адрэзаць, адварочваеш гэту анучку. Колькі табе трэба адрэзаў. Назад залажыў. Туды нічога не залезе, і яно не жоўкне. У каго дзеці ёсьць, аддаюць ім. Яны там па гарадах таксама хочуць. А набываць ня вельмі ёсьць за што ёсьць. Яны яшчэ хочуць прыбрацца. Гэты ў мяне толькі калгасны хатал. Я і пакручваюся ў ім, як пудзіла. А дзеці хочуць, каб ім далі грошай, мяса і сала”.
Сабіна Гарбатоўская — бадай самая старая ў Дубраўках. Яна блытаецца ў адказе на пытаньне, колькі ёй год. Жыве бабуля самотна. З хаты амаль не выходзіць. А ўсю сваю гаспадарку — некалькі курак — корміць праз расчыненанае акно.
(Гарбатоўская: ) “Да мяне толькі суседка прыходзіць. Хлеба прынясе. Сама ня здолею я, сынок. Я не магу сабе вады прынесьці. Так я і жыву. Выпаўзу на кастылях у двор. Пастаю, а пасьля зноў у хату”.
(Карэспандэнт: ) “Можа, было б лепей жыць зь дзецьмі ў Лельчыцах?”
(Гарбатоўская: ) “Божа мой, сынок каханы! Сёньня скрозь культура. Хіба сёньня дзеці жывуць так, як мы? Я старая і нездаляшчая”.
(Карэспандэнт: ) “Няўжо было б дрэнна жыць зь імі?”
(Гарбатоўская: ) “Мо, было б лепей, але ня хочу надаядаць. Ой! Я ўжо памру і тут”.
(Карэспандэнт: ) “Той жа сельсавет і райвыканкам неяк клапоцяцца?”
(Гарбатоўская: ) “Старшыня сельсавету прыяжджала. Такая ладная жоначка! Прыйшла і засьпела мяне ў сьлязах. Яна, бедненька, выняла са свайго гаманца дзясятку ды аддала мне: “Што-небудзь сабе возьмеце”. Лекар прыяжджаў. Хацеў мяне забраць. “Вы сабе ня здольныя нічога зварыць. Жывеце за сухім кусом. А там бы вам і зварылі, і папралі”.
(Карэспандэнт: ) “А вы чаму адмовіліся паехаць?”
(Гарбатоўская: ) “Ой! Я і сама ня ведаю, у які бок мне ехаць. Хіба, можа, на зіму зьбяруся. А зараз буду сядзець ў сваёй хаце. А хто яго ведае, ці дажыву я да зімы? Маладзенькія гінуць, а то трэба мне, такой няшчаснай старой, мучацца на гэтым сьвеце. Яшчэ, каб сяло было ды людзі… А то нідзе нікога. Выйдзеш на двор — лес шуміць, і нідзе нікога няма. Дзякуй, што зайшлі”.
(Карэспандэнт: ) “Мне ж за што? Вам дзякуй!”
(Гарбатоўская: ) “Вам дзякуй за тое, што зайшлі. Я ўсім радая”.
Суседка Сабіны Гарбатоўскай — Вольга Казачэнка. У параўнаньні зь іншымі насельнікамі Дубраўкаў, яна ў самым зайздросным становішчы. Сыны й дочкі “сплаўляюць” ёй на летнія вакацыі сваіх дзяцей. І бабе весялей, і ўнукі на прыродзе адпачываюць. Калі я зайшоў хату Вольгі Казачэнкі, першае, што я пачуў, быў стук лыжкі аб жалезную талерку і характэране пасёрбваньне.
(Карэспандэнт: ) “Смачна вам есьці!”
(Казачэнка: ) “Дзякуй, але ляціць без апэтыту”.
(Карэспандэнт: ) “А чаму гэта без апэтыту?”
(Казачэнка: ) “Баба нарабілася, ды прыйшла з поля. Ногі баляць, рукі баляць — усе баліць. Я ня вельмі здаровая — патопаю крыху ля надзелу, дый усё”.
(Карэспандэнт: ) “Ужо ў такім салідным узросьце, ёсьць дзеці. Вам ніколі не прапаноўвалі перабрацца бліжэй да дзяцей? Каб не сядзець тут?”
(Казачэнка: ) “Да дзяцей ісьці няма як! Зь дзецьмі сёньня пражыць ня вельмі-та добра. А каб купіць хаціну ля іх — у нас няма за што. За што? У нас няма за што”.
(Карэспандэнт: ) “А каб была магчымасьць… Пераехалі куды-небудзь у іншае месца?”
(Казачэнка: ) “Натуральна. Нават і гаворкі няма. Хаця б туды, дзе больш людзей. О-то здохні ў хаце, як няма нікога сваіх, ніхто ў хату не загляне. Сядзімо, як тыя пні!”
(Карэспандэнт: ) “Вы бы ў госьці да каго схадзілі”.
(Казачэнка: ) “У нас тут ня горад”.
(Карэспандэнт: ) “А чаму людзі так не сябруюць паміж сабою?”
(Казачэнка: ) “У кожнага свае праблемы. Яны ўжо нікуды ня ходзяць. Яны ўжо не здаляшчыя”.
Ва ўсіх жыхароў Дубраўкі я запытваўся адное і тое ж: чаму яны чапляюцца за вёску, што памірае? Чаму не пераяжджаюць на запрашэньні сваіх дзяцей? Бальшыня адказаў была пра тое, што старыя прыкіпелі да роднага месца і ня хочуць нават уяўляць іншага жыцьця. Адна Вольга Казачэнка жадае пакінуць Дубраўкі й пераехаць бліжэй да дзяцей. Але ейнае жаданьне не супадае зь фінансавымі магчымасьцямі.