Зьміцер Бартосік Новая перадача сэрыі “Палітычная геаграфія”
Вёска Плябань разьлеглася абапал Старавіленскага тракту, паміж Радашкавічамі і Красным. Увагу падарожнікаў, якія едуць па старым гасьцінцы, Плябань прыцягвае сваім касьцёлам.
Па дарозе ад станцыі я разгаварыўся з маладой жанчынай. Вольга — апошняя маладзіца, якая назаўжды пакінула Плябань. У вёсцы цяпер дажывае свой век пара дзясяткаў старых. Размова ў нас зайшла пра касьцёл.
Карэспандэнт: “Чалавечыя косткі?”
Вольга: “Канечне. Яны ж калі раскопвалі, усё тут пакідалі”.
Карэспандэнт: “Якое ў Вас было цікавае, вясёлае дзяцінства”.
Вольга: “Дастаткова цікавае”.
Карэспандэнт: “Так. Беларускія народныя забаўкі”.
Вольга: “Вясёла, калі шмат моладзі. Гульні. Мы ведалі, што там ёсьць скарб. Усё дзяцінства шукалі, не знайшлі”.
Карэспандэнт: “У касьцёле ёсьць скарб?”
Вольга: “Так. Усё дзяцінства шукалі, не знайшлі. Аблазілі ўсё”.
Карэспандэнт: “Ня страшна было?”
Вольга: “У той час не. Хлопцы рыдлёўкамі рылі. Як такой, падлогі там ужо не было. Рылі. Наколькі я ведаю, там ёсьць падвал, ён зьвязаны са школай. З музэем цяперашнім. А Вы размаўляеце на беларускай мове?”
Карэспандэнт: “Заўжды. А Вы знаходзіце ў гэтым крымінал?”
Вольга: “Гэта вельмі добра. Вельмі прыемна. Калі людзі яшчэ не забыліся нашу родную мову”.
Маленькія плябанцы шукалі ў храме скарб. Яны не ведалі, што ў 1863-м годзе ў касьцёльных сутарэньнях паўстанцы хавалі зброю, што самім паўстанцам было ня больш за 25 гадоў, што ксяндза саслалі ў Сыбір, а касьцёл аддалі праваслаўнай царкве. У міжваенны час храм ізноў стаў касьцёлам. Узгадвае 80-гадовая жыхарка Плябані, Соф’я Машко.
Пэнсіянэрка Ала Лемантовіч, кабета галасістая і дабрадушная, жыве ля самых касьцёльных муроў.
Карэспандэнт: “А хто гэта?”
Ала: “Вось гэтыя, хто камандаваў. Начальства”.
Пра дзіцячыя гульні на былых касьцёльных пахаваньнях спадарыня Ала таксама мае што ўзгадаць.
Ала: “Мы самі, памятаю, знаходзілі чарапы, капалі”.
Карэспандэнт: “Навошта?”
Ала: “А вось гуляліся малыя. І ў хованкі гулялі тутака. Рэчка вялікая была, разьлівалася. Адкуль мы ведалі, што там такое ёсьць. Ніхто ніколі не казаў, што тут былі могілкі. Сама помню гэтыя косткі. Хай Бог сьцеражэ. А што, мне тады было гадоў дзесяць. Усе бегалі, і я таксама бегала каля гэтага касьцёла”.
“Взойдите с нами, покорите шпиль — И память предков воспарит химерой. Ведь ваш костёл для нас лишь только пыль, Плацдарм для восхожденья в Кордильерах”.
Гэтыя радкі Сокалаў-Воюш напісаў пра касьцёл у Плябані. Як высьветлілася, для некаторых спартоўцаў гэтая вяршыня стала апошняй.
Карэспандэнт: “А альпіністаў памятаеце, якія тут трэніраваліся?”
Ала: “Помню. Зваліўся адзін. Ці два зваліліся. Ня ведаю, ці засталіся яны жывыя, ці не. Сама помню. Пад самы вугал падлезьлі. Пад дах. Яны ж убівалі такія ў сьцяну штыры. І з самай вярхушкі адзін зваліўся. Прайшоў час — і другі зваліўся. Пасьля яны ня сталі езьдзіць”.
Карэспандэнт: “А што людзі казалі?”
Ала: “А што людзі казалі? Дурныя лазяць па касьцёле”.
Карэспандэнт: “Не асуджалі?”
Ала: “Праганялі. Дзядзька Іван хадзіў, праганяў. “Чаго вы лазіце, псуяце. Можа, гэтая царква рабіць будзе?” — “Нам нада”. Адзін зваліўся, другі. Пасьля таго яны ўжо ня сталі езьдзіць”.
Вера Сільвестраўна Броўка — найстарэйшая жыхарка Плябані. На маё нясьціплае пытаньне пра ўзрост спадарыня Вера адказала не бяз гумару. 86 гадоў і пяць месяцаў. Калі сюды прыйшлі бальшавікі, Веры было 18.
Карэспандэнт: “А былі людзі, якія радаваліся прыходу бальшавікоў?”
Вера: “Усе дурныя былі. Думалі, што свае. Ляціць брат зь вёскі — “нашы ідуць, нашы”. Мы кажам — ну, дадуць табе нашы па жопе, будзеш знаць”.
Карэспандэнт: “Гаспадаркі раскідалі паміж сем’ямі, каб быць бяднейшымі?”
Вера: “Ну канечне. Па карове кожнаму. Не адымуць апошняй”.
Вера: “Мой прапрадзед быў француз. Як француская вайна была, дык застаўся. Тата ганарыўся, што ён францускага роду”.
Карэспандэнт: “А якое прозьвішча было?”
Вера: “Лавор. Пры немцах мы рабілі, пісалася. Дык немец адразу зразумеў. “Што, ты французка?” Немцы — неблагі народ. Прыйдуць, пальцам патрасуць: “Помніце, не сядзіце на двух крэслах. Бо прападзіцё”.
Карэспандэнт: “А што яны мелі на ўвазе?”
Вера: “Каб ні бальшавіком не служылі, ні немцам. Жывеце, як жылі. І ўсё тут”.
Будучыню музэю спадарыня Пінчук зьвязвае з хуткай перадачай яго Маладэчанскаму аддзелу культуры. Музэй мае стаць краязнаўчым, і ў экспазыцыі нарэшце зойме належнае месца старонка пра паўстаньне. Спадарыні Тамары хочацца верыць. А пакуль мы можам толькі пастаяць каля брацкай магілы зусім маладых людзей, якія загінулі і за нашу свабоду.
Па дарозе ад станцыі я разгаварыўся з маладой жанчынай. Вольга — апошняя маладзіца, якая назаўжды пакінула Плябань. У вёсцы цяпер дажывае свой век пара дзясяткаў старых. Размова ў нас зайшла пра касьцёл.
Карэспандэнт: “Чалавечыя косткі?”
Вольга: “Канечне. Яны ж калі раскопвалі, усё тут пакідалі”.
Карэспандэнт: “Якое ў Вас было цікавае, вясёлае дзяцінства”.
Вольга: “Дастаткова цікавае”.
Карэспандэнт: “Так. Беларускія народныя забаўкі”.
Вольга: “Вясёла, калі шмат моладзі. Гульні. Мы ведалі, што там ёсьць скарб. Усё дзяцінства шукалі, не знайшлі”.
Карэспандэнт: “У касьцёле ёсьць скарб?”
Вольга: “Так. Усё дзяцінства шукалі, не знайшлі. Аблазілі ўсё”.
Карэспандэнт: “Ня страшна было?”
Вольга: “У той час не. Хлопцы рыдлёўкамі рылі. Як такой, падлогі там ужо не было. Рылі. Наколькі я ведаю, там ёсьць падвал, ён зьвязаны са школай. З музэем цяперашнім. А Вы размаўляеце на беларускай мове?”
Карэспандэнт: “Заўжды. А Вы знаходзіце ў гэтым крымінал?”
Вольга: “Гэта вельмі добра. Вельмі прыемна. Калі людзі яшчэ не забыліся нашу родную мову”.
Маленькія плябанцы шукалі ў храме скарб. Яны не ведалі, што ў 1863-м годзе ў касьцёльных сутарэньнях паўстанцы хавалі зброю, што самім паўстанцам было ня больш за 25 гадоў, што ксяндза саслалі ў Сыбір, а касьцёл аддалі праваслаўнай царкве. У міжваенны час храм ізноў стаў касьцёлам. Узгадвае 80-гадовая жыхарка Плябані, Соф’я Машко.
Пэнсіянэрка Ала Лемантовіч, кабета галасістая і дабрадушная, жыве ля самых касьцёльных муроў.
Карэспандэнт: “А хто гэта?”
Ала: “Вось гэтыя, хто камандаваў. Начальства”.
Пра дзіцячыя гульні на былых касьцёльных пахаваньнях спадарыня Ала таксама мае што ўзгадаць.
Ала: “Мы самі, памятаю, знаходзілі чарапы, капалі”.
Карэспандэнт: “Навошта?”
Ала: “А вось гуляліся малыя. І ў хованкі гулялі тутака. Рэчка вялікая была, разьлівалася. Адкуль мы ведалі, што там такое ёсьць. Ніхто ніколі не казаў, што тут былі могілкі. Сама помню гэтыя косткі. Хай Бог сьцеражэ. А што, мне тады было гадоў дзесяць. Усе бегалі, і я таксама бегала каля гэтага касьцёла”.
“Взойдите с нами, покорите шпиль — И память предков воспарит химерой. Ведь ваш костёл для нас лишь только пыль, Плацдарм для восхожденья в Кордильерах”.
Гэтыя радкі Сокалаў-Воюш напісаў пра касьцёл у Плябані. Як высьветлілася, для некаторых спартоўцаў гэтая вяршыня стала апошняй.
Карэспандэнт: “А альпіністаў памятаеце, якія тут трэніраваліся?”
Ала: “Помню. Зваліўся адзін. Ці два зваліліся. Ня ведаю, ці засталіся яны жывыя, ці не. Сама помню. Пад самы вугал падлезьлі. Пад дах. Яны ж убівалі такія ў сьцяну штыры. І з самай вярхушкі адзін зваліўся. Прайшоў час — і другі зваліўся. Пасьля яны ня сталі езьдзіць”.
Карэспандэнт: “А што людзі казалі?”
Ала: “А што людзі казалі? Дурныя лазяць па касьцёле”.
Карэспандэнт: “Не асуджалі?”
Ала: “Праганялі. Дзядзька Іван хадзіў, праганяў. “Чаго вы лазіце, псуяце. Можа, гэтая царква рабіць будзе?” — “Нам нада”. Адзін зваліўся, другі. Пасьля таго яны ўжо ня сталі езьдзіць”.
Вера Сільвестраўна Броўка — найстарэйшая жыхарка Плябані. На маё нясьціплае пытаньне пра ўзрост спадарыня Вера адказала не бяз гумару. 86 гадоў і пяць месяцаў. Калі сюды прыйшлі бальшавікі, Веры было 18.
Карэспандэнт: “А былі людзі, якія радаваліся прыходу бальшавікоў?”
Вера: “Усе дурныя былі. Думалі, што свае. Ляціць брат зь вёскі — “нашы ідуць, нашы”. Мы кажам — ну, дадуць табе нашы па жопе, будзеш знаць”.
Карэспандэнт: “Гаспадаркі раскідалі паміж сем’ямі, каб быць бяднейшымі?”
Вера: “Ну канечне. Па карове кожнаму. Не адымуць апошняй”.
Вера: “Мой прапрадзед быў француз. Як француская вайна была, дык застаўся. Тата ганарыўся, што ён францускага роду”.
Карэспандэнт: “А якое прозьвішча было?”
Вера: “Лавор. Пры немцах мы рабілі, пісалася. Дык немец адразу зразумеў. “Што, ты французка?” Немцы — неблагі народ. Прыйдуць, пальцам патрасуць: “Помніце, не сядзіце на двух крэслах. Бо прападзіцё”.
Карэспандэнт: “А што яны мелі на ўвазе?”
Вера: “Каб ні бальшавіком не служылі, ні немцам. Жывеце, як жылі. І ўсё тут”.
Будучыню музэю спадарыня Пінчук зьвязвае з хуткай перадачай яго Маладэчанскаму аддзелу культуры. Музэй мае стаць краязнаўчым, і ў экспазыцыі нарэшце зойме належнае месца старонка пра паўстаньне. Спадарыні Тамары хочацца верыць. А пакуль мы можам толькі пастаяць каля брацкай магілы зусім маладых людзей, якія загінулі і за нашу свабоду.