Юры Дракахруст, Прага Якую карасьць можа атрымаць Беларусь ад рэформы энэргетычнага рынку Эўразьвязу, прапанаванай нядаўна Эўракамісіяй? Як спалучаюцца заявы чыноўнікаў Эўразьвязу аб недапушчальнасьці дыялёгу зь Менскам і візыт у Беларусь генэральнага сакратара Энэргетычнай хартыі? Чым можна патлумачыць рэзкую крытыку на адрас “Газпрому”, якая прагучала з вуснаў Аляксандра Лукашэнкі на “Дажынках”? На пытаньні “Праскага акцэнту” адказвае кіраўнік аддзелу Расеі і СНД нямецкай Рады зьнешняй палітыкі Аляксандар Рар.
Дракахруст: “19 верасьня Эўракамісія выступіла з прапановамі аб рэфармаваньні энэргетычнага рынку Эўразьвязу, якія па праву можна назваць рэвалюцыйнымі. Сэнс прапановаў палягае, па-першае, у дэманапалізацыі нацыянальных рынкаў энэргіі ў краінах Зьвязу, а па-другое, у пераносе на ўзровень усяго Зьвязу пытаньняў аб продажы энэргетычнай інфраструктуры краінаў Зьвязу замежным манаполіям. Папросту кажучы, нацыянальныя газавыя і нафтавыя манаполіі , скажам, Францыі, Нямеччыны, Італіі павінны быць падзеленыя, а пытаньне, напрыклад, аб продажы «Газпрому» брытанскіх газаразьмеркавальных сетак павінна вырашаць Эўракамісія, прычым вырашаць хутчэй за ўсё адмоўна.
Варта адзначыць, што беларускія дзяржаўныя мэдыі, ідэалягічна не заўважаныя ў любові да эканамічнай лібэралізацыі, горача віталі гэтыя прапановы Брусэлю, накіраваныя на рэфармаваньне аб''яднанай Эўропы. Узьнікаюць два пытаньні: наколькі гэтая канцэпцыя можа быць рэалізаваная? І другое – якія выгоды ад яе рэалізацыі, ці нават спробаў рэалізацыі можа атрымаць Беларусь?”
Рар: “Вельмі цяжка пакуль сказаць, як Беларусь зможа ўпісацца ў новую энэргетычную дактрыну Эўразьвязу. Трэба сказаць, што ў самім Зьвязе новыя прапановы Эўракамісіі ўспрынятыя неадназначна. Барацьба наконт будучай эўрапейскай палітыкі ідзе ўнутры Эўрапейскага Зьвязу.
Тое, што прапаноўвае Эўракамісія, добра для малых дзяржаў і для тых дзяржаў, дзе газавыя і нафтавыя галіны цалкам прыватызаваныя. Ува Францыі гэта дакладна ня так, у Нямеччыне таксама ёсьць вялікія манаполіі ў газавай і нафтавай галінах, так што як мінімум гэтыя дзьве краіны будуць выступаць супраць гэтых прапановаў.
Расея, якая не ўваходзіць у Эўразьвяз, зразумела, таксама будзе супраць гэтых новых правілаў. Беларусь, якая зьяўляецца адным з галоўных транзытэраў расейскіх энэрганосьбітаў на Захад, зразумела, будзе “за” дзьвюма рукамі, бо яна выйграе ад дэцэнтралізацыі гэтых манаполій у Эўропе, у тым ліку і "Газпрому", калі ён і далей будзе зьяўляцца адным з галоўных пастаўнікоў на эўрапейскі рынак. Так што Беларусь у гэтай вялікай энэргетычнай гульні будзе шукаць свае нішы.
Але ня ўсё так проста. Па-першае, Беларусь вельмі моцна залежыць ад расейскіх энэрганосьбітаў. Я не магу сабе ўявіць, якім шляхам азэрбайджанская нафта можа сёньня патрапіць у Беларусь. А па-другое, Беларусь сама вельмі спазьняецца ў прыватызацыі сваіх энэргетычных транспартных сыстэм. І Эўразьвяз будзе бачыць пэўныя праблемы ў супрацоўніцтве з краінай, дзе дзяржава мае такі вялікі кантроль над эканомікай”.
Дракахруст: “Заявы, які гучаць з вуснаў эўрапейскіх прадстаўнікаў апошнімі днямі, выклікаюць пэўнае зьдзіўленьне. На мінулым тыдні вышэйшы прадстаўнік Эўразьвязу Хаўер Саляна ў інтэрвію ўкраінскаму штотыднёвіку заявіў, што Эўропа ня будзе размаўляць зь Менскам нават у пытаньні энэргетычнай бясьпекі, пакуль Беларусь ня зробіць значных крокаў на шляху дэмакратызацыі. А на гэтым тыдні ў Менск прыяжджае генэральны сакратар Энэргетычнай хартыі Андрэ Мэрнье і вядзе шчыльныя перамовы зь беларускімі ўрадоўцамі наконт таго, што някепска было б Беларусі ратыфікаваць гэты дакумэнт. Прадстаўнікі беларускай улады дэманструюць нібыта і гатоўнасьць, але ж ківаюць на Маскву.
Словам, нейкі дыялёг усё ж відавочна адбываецца, прычым з адным з важных інстытутаў аб’яднанай Эўропы, адказным якраз за энэргабясьпеку. А як жа тады наконт заявы спадара Саляны і іншых прадстаўнікоў Эўразьвязу, што “мы ня можам весьці дыялёг з апошняй дыктатурай Эўропы”? Спадар Рар, як Вы пракамэнтуеце гэтую супярэчлівасьць?”
Рар: “Мяне зьдзіўляюць заявы чыноўнікаў і палітыкаў з Эўрапейскай камісіі, якія любяць выступаць ад імя ўсёй Эўропы, ад імя эўрапейскіх прамысловых колаў, ад прыватнага бізнэсу. Я мяркую, што гэта несур’ёзна. Гэтыя спадары і спадарыні выкладаюць сваё бачаньне таго, як Эўразьвяз павінен весьці справы. Але насамрэч гэта адбываецца ня так.
Спадар Сарказі ў сваёй энэргетычнай палітыцы абсалютна не глядзіць на Брусэль, і робіць у Паўночнай Афрыцы, што хоча. Мяркую, што нямецкія кампаніі, калі яны атрымаюць для сябе выгаду ў Беларусі, таксама ня будуць абмяркоўваць іх камэрцыйныя пляны са спадарыняй Фэрэра-Вальднэр ці са спадаром Салянам.
Тым больш гэта справядліва адносна энэргетычнай палітыкі. Капітал ідзе не туды, куды яму кажа спадар Саляна, а туды, дзе ён можа плённа працаваць. Так што калі Беларусь адкрыецца і будзе прыватызаваць сваю эканоміку з удзелам заходніх інвэстараў, то справы пойдуць пасьпяхова.
Аднак калі Лукашэнка захоча ўсё захаваць у сваіх руках і спадзяецца, што нехта на Захадзе будзе дапамагаць яму кансэрваваць тую сыстэму, якая існуе ў Беларусі, я мяркую, што ён хутка пазбавіцца гэтых ілюзіяў.
Зразумела, у гэтым дыялёгу палітыка адыграе вялікую ролю. Але нельга забываць і агульнаэканамічны аспэкт. Трубаправоды будуюць не дзяржавы, а кампаніі, мы часта забываем пра гэта.
Але я паўтараю – усё залежыць ад таго, па якім эканамічным шляху пойдзе Беларусь. Я запэўніваю вас, што калі там пачнуцца рэформы, якіх Эўразьвяз чакае ўжо больш за 10 гадоў, то Захад захоча ў гэтым удзельнічаць. І будзе імкнуцца наладзіць эканамічны, палітычны і энэрга-палітычны дыялёг зь Менскам”.
Дракахруст: “Ну нарэшце – пра падзеі тыднёвай даўніны, выступ Аляксандра Лукашэнкі на сьвяткаваньні “Дажынак”. Апроч іншага, кіраўнік дзяржавы абрынуўся з рэзкай крытыкай на “Газпром”, заявіўшы, што цэны для Беларусі расейскі манапаліст усталёўвае такія ж, як для Нямеччыны, і выказаў спадзяваньне, што дамова наконт газу на наступны год будзе падпісаная “да бою навагодніх курантаў”.
Не хацелася б станавіцца ні на чый бок, але здаецца, што летась 31 сьнежня менавіта пад бой курантаў была падпісаная дамова аб пастаўках газу і транзыце ня толькі на гэты год, была вызначаная дакладная формула паступовага падвышэньня цэнаў з выхадам у 2011 годзе на сярэднеэўрапейскую цану. Калі гэта так, то тады ў чым прычына абвінавачваньняў і развагаў, ці атрымаецца сёлета своечасова падпісаць кантракт? А калі гэта ня так, то як?”
Рар: “Я мяркую, што пасьля першага, дастаткова драматычнага падвышэньня цэнаў на газ, калі прайшло паўгода, у Менску пачалі сутаргава лічыць і зразумелі, што ў Беларусі можа і ня быць такіх грошай, каб аплачваць нагэтулькі высокі кошт расейскага газу. І ў Менску шукаюць нейкія магчымасьці, каб дамовіцца з Расеяй па-іншаму. Але гэта вельмі складана.
Гэта тактыка, гэта дыпляматыя, якую Беларусь зараз вядзе адносна Расеі. Але я думаю, што ў рэшце рэшт "Газпром" здолее па-свойму дамовіцца і з транзытнымі дзяржавамі, і з Эўразьвязам. Бо вельмі адчувальная, асабліва ў нас у Нямеччыне, залежнасьць ад паступленьня расейскага газу”.
Варта адзначыць, што беларускія дзяржаўныя мэдыі, ідэалягічна не заўважаныя ў любові да эканамічнай лібэралізацыі, горача віталі гэтыя прапановы Брусэлю, накіраваныя на рэфармаваньне аб''яднанай Эўропы. Узьнікаюць два пытаньні: наколькі гэтая канцэпцыя можа быць рэалізаваная? І другое – якія выгоды ад яе рэалізацыі, ці нават спробаў рэалізацыі можа атрымаць Беларусь?”
Рар: “Вельмі цяжка пакуль сказаць, як Беларусь зможа ўпісацца ў новую энэргетычную дактрыну Эўразьвязу. Трэба сказаць, што ў самім Зьвязе новыя прапановы Эўракамісіі ўспрынятыя неадназначна. Барацьба наконт будучай эўрапейскай палітыкі ідзе ўнутры Эўрапейскага Зьвязу.
Тое, што прапаноўвае Эўракамісія, добра для малых дзяржаў і для тых дзяржаў, дзе газавыя і нафтавыя галіны цалкам прыватызаваныя. Ува Францыі гэта дакладна ня так, у Нямеччыне таксама ёсьць вялікія манаполіі ў газавай і нафтавай галінах, так што як мінімум гэтыя дзьве краіны будуць выступаць супраць гэтых прапановаў.
Расея, якая не ўваходзіць у Эўразьвяз, зразумела, таксама будзе супраць гэтых новых правілаў. Беларусь, якая зьяўляецца адным з галоўных транзытэраў расейскіх энэрганосьбітаў на Захад, зразумела, будзе “за” дзьвюма рукамі, бо яна выйграе ад дэцэнтралізацыі гэтых манаполій у Эўропе, у тым ліку і "Газпрому", калі ён і далей будзе зьяўляцца адным з галоўных пастаўнікоў на эўрапейскі рынак. Так што Беларусь у гэтай вялікай энэргетычнай гульні будзе шукаць свае нішы.
Але ня ўсё так проста. Па-першае, Беларусь вельмі моцна залежыць ад расейскіх энэрганосьбітаў. Я не магу сабе ўявіць, якім шляхам азэрбайджанская нафта можа сёньня патрапіць у Беларусь. А па-другое, Беларусь сама вельмі спазьняецца ў прыватызацыі сваіх энэргетычных транспартных сыстэм. І Эўразьвяз будзе бачыць пэўныя праблемы ў супрацоўніцтве з краінай, дзе дзяржава мае такі вялікі кантроль над эканомікай”.
Дракахруст: “Заявы, які гучаць з вуснаў эўрапейскіх прадстаўнікаў апошнімі днямі, выклікаюць пэўнае зьдзіўленьне. На мінулым тыдні вышэйшы прадстаўнік Эўразьвязу Хаўер Саляна ў інтэрвію ўкраінскаму штотыднёвіку заявіў, што Эўропа ня будзе размаўляць зь Менскам нават у пытаньні энэргетычнай бясьпекі, пакуль Беларусь ня зробіць значных крокаў на шляху дэмакратызацыі. А на гэтым тыдні ў Менск прыяжджае генэральны сакратар Энэргетычнай хартыі Андрэ Мэрнье і вядзе шчыльныя перамовы зь беларускімі ўрадоўцамі наконт таго, што някепска было б Беларусі ратыфікаваць гэты дакумэнт. Прадстаўнікі беларускай улады дэманструюць нібыта і гатоўнасьць, але ж ківаюць на Маскву.
Словам, нейкі дыялёг усё ж відавочна адбываецца, прычым з адным з важных інстытутаў аб’яднанай Эўропы, адказным якраз за энэргабясьпеку. А як жа тады наконт заявы спадара Саляны і іншых прадстаўнікоў Эўразьвязу, што “мы ня можам весьці дыялёг з апошняй дыктатурай Эўропы”? Спадар Рар, як Вы пракамэнтуеце гэтую супярэчлівасьць?”
Рар: “Мяне зьдзіўляюць заявы чыноўнікаў і палітыкаў з Эўрапейскай камісіі, якія любяць выступаць ад імя ўсёй Эўропы, ад імя эўрапейскіх прамысловых колаў, ад прыватнага бізнэсу. Я мяркую, што гэта несур’ёзна. Гэтыя спадары і спадарыні выкладаюць сваё бачаньне таго, як Эўразьвяз павінен весьці справы. Але насамрэч гэта адбываецца ня так.
Спадар Сарказі ў сваёй энэргетычнай палітыцы абсалютна не глядзіць на Брусэль, і робіць у Паўночнай Афрыцы, што хоча. Мяркую, што нямецкія кампаніі, калі яны атрымаюць для сябе выгаду ў Беларусі, таксама ня будуць абмяркоўваць іх камэрцыйныя пляны са спадарыняй Фэрэра-Вальднэр ці са спадаром Салянам.
Тым больш гэта справядліва адносна энэргетычнай палітыкі. Капітал ідзе не туды, куды яму кажа спадар Саляна, а туды, дзе ён можа плённа працаваць. Так што калі Беларусь адкрыецца і будзе прыватызаваць сваю эканоміку з удзелам заходніх інвэстараў, то справы пойдуць пасьпяхова.
Аднак калі Лукашэнка захоча ўсё захаваць у сваіх руках і спадзяецца, што нехта на Захадзе будзе дапамагаць яму кансэрваваць тую сыстэму, якая існуе ў Беларусі, я мяркую, што ён хутка пазбавіцца гэтых ілюзіяў.
“Калі Лукашэнка захоча ўсё захаваць у сваіх руках і спадзяецца, што нехта на Захадзе будзе дапамагаць яму кансэрваваць тую сыстэму, якая існуе ў Беларусі, ён хутка пазбавіцца гэтых ілюзіяў”.
Энэргетычная стратэгія распрацоўваецца разам з энэргетычнымі кампаніямі, а не ў кабінэтах спадарыні Фэрэра-Вальднэр ці спадара Саляны. Калі энэргетычны дыялёг вядзецца з Расеяй, то ў яго будуць уключацца транзытныя дзяржавы – Украіна, Польшча, Прыбалтыка, Беларусь, а як бяз гэтага? І плюс камэрцыйныя выгады ад тых трубаправодаў, якія будуць ці ня будуць пракладацца.Зразумела, у гэтым дыялёгу палітыка адыграе вялікую ролю. Але нельга забываць і агульнаэканамічны аспэкт. Трубаправоды будуюць не дзяржавы, а кампаніі, мы часта забываем пра гэта.
Але я паўтараю – усё залежыць ад таго, па якім эканамічным шляху пойдзе Беларусь. Я запэўніваю вас, што калі там пачнуцца рэформы, якіх Эўразьвяз чакае ўжо больш за 10 гадоў, то Захад захоча ў гэтым удзельнічаць. І будзе імкнуцца наладзіць эканамічны, палітычны і энэрга-палітычны дыялёг зь Менскам”.
Дракахруст: “Ну нарэшце – пра падзеі тыднёвай даўніны, выступ Аляксандра Лукашэнкі на сьвяткаваньні “Дажынак”. Апроч іншага, кіраўнік дзяржавы абрынуўся з рэзкай крытыкай на “Газпром”, заявіўшы, што цэны для Беларусі расейскі манапаліст усталёўвае такія ж, як для Нямеччыны, і выказаў спадзяваньне, што дамова наконт газу на наступны год будзе падпісаная “да бою навагодніх курантаў”.
Не хацелася б станавіцца ні на чый бок, але здаецца, што летась 31 сьнежня менавіта пад бой курантаў была падпісаная дамова аб пастаўках газу і транзыце ня толькі на гэты год, была вызначаная дакладная формула паступовага падвышэньня цэнаў з выхадам у 2011 годзе на сярэднеэўрапейскую цану. Калі гэта так, то тады ў чым прычына абвінавачваньняў і развагаў, ці атрымаецца сёлета своечасова падпісаць кантракт? А калі гэта ня так, то як?”
Рар: “Я мяркую, што пасьля першага, дастаткова драматычнага падвышэньня цэнаў на газ, калі прайшло паўгода, у Менску пачалі сутаргава лічыць і зразумелі, што ў Беларусі можа і ня быць такіх грошай, каб аплачваць нагэтулькі высокі кошт расейскага газу. І ў Менску шукаюць нейкія магчымасьці, каб дамовіцца з Расеяй па-іншаму. Але гэта вельмі складана.
“Беларусь знаходзіцца ў вырашальнай кропцы сваёй гісторыі, яна павінна дапускаць у сваю краіну інвэстараў, – расейскіх, якія і зараз працуюць у краіне, ці заходніх”.
Беларусь знаходзіцца ў вырашальнай кропцы сваёй гісторыі, яна павінна дапускаць у сваю краіну інвэстараў, – расейскіх, якія і зараз працуюць у краіне, ці заходніх. Гэта важнае палітычнае рашэньне, якое павінны прыняць у кіраўніцтве Беларусі. Гэта складана, таму зараз Лукашэнка і ягоныя паплечнікі зараз спрабуюць у апошні момант дамовіцца з пуцінскай Расеяй ці па-свойму ціснуць на Расею, якая ў эўрапейскім кантэксьце таксама знаходзіцца ў няпростым становішчы. Яна таксама павінна прыдумаць стратэгію, як далей працаваць з Захадам, калі і перад Расеяй многія дзьверы на Захадзе зачыняюцца.Гэта тактыка, гэта дыпляматыя, якую Беларусь зараз вядзе адносна Расеі. Але я думаю, што ў рэшце рэшт "Газпром" здолее па-свойму дамовіцца і з транзытнымі дзяржавамі, і з Эўразьвязам. Бо вельмі адчувальная, асабліва ў нас у Нямеччыне, залежнасьць ад паступленьня расейскага газу”.