Што могуць зрабіць чэскія парлямэнтары для палітвязьняў у Беларусі? Гэтае пытаньне было галоўным на сустрэчы чэскай парлямэнцкай групы сяброў свабоднай Беларусі з былымі палітзьняволенымі, а таксама сваякамі несправядліва асуджаных. Група была ўтвораная ў чэскім парлямэнце ў 2022 годзе пасьля другога візыту Святланы Ціханоўскай у Чэхію.
Ініцыяваў сустрэчу Офіс дэмакратычных сіл Беларусі ў Чэхіі напярэдадні Дня палітвязьняў 21 траўня, які сёлета супаў з чэскай найбуйнейшай грамадзкай паніхідай па ахвярах нацызму ў Тэрэзіне. Да сустрэчы 19 траўня далучыліся старшыня парлямэнту Маркета Пэкарава Адамава і віцэ-старшыня Ольга Рыхтарава.
«Гэта сьведчыць пра неабыякавасьць палаты дэпутатаў да тэмы палітзьняволеных у Беларусі, — кажа Крысціна Шыянок, дырэктарка офісу. — Важны аспэкт, што чальцы групы сустрэліся зь беларускімі экс-палітвязьнямі разам, як прадстаўнікі кааліцыйных партый, бо, як падкрэсьліла спадарыня Рыхтарава, «падтрымка свабоднай Беларусі і людзей, якія хочуць свабодныя выбары, а не Лукашэнкаў урад страху, ясная справа для нас усіх».
«Мы не забыліся і працягваем падтрымліваць беларускую апазыцыю і грамадзянскую супольнасьць. Імкненьне да дэмакратыі нельга назаўжды заглушыць арыштамі», — напісала старшыня парлямэнту Маркета Пэкарава Адамава на сваёй старонцы ў Твітэры.
My jsme nezapomněli a nadále podporujeme běloruskou opozici a občanskou společnost. Touhu po demokracii nelze navždy umlčet zatýkáním.Věřím ve svobodné Bělorusko. pic.twitter.com/icqqY3r7P1
— Markéta Pekarová Adamová (@market_a) May 19, 2023
Як адзначае Крысьціна Шыянок, чэскія дэпутаты і дэпутаткі былі ўражаныя аповедам пра ўмовы ўтрыманьня ў беларускіх турмах, які прагучаў з вуснаў тых, хто праз гэтыя турмы прайшоў, а таксама апісаньнем сваякамі таго, як выглядае жыцьцё палітзьняволеных, якія былі прызнаныя схільнымі да экстрэмізму альбо ўнесеныя ў сьпіс тэрарыстаў, як дзядзька адной з удзельніц сустрэчы.
«Да нас прыйшлі маладыя дзяўчаты, якія на ўласным досьведзе адчулі жахі, што чыніць рэжым Лукашэнкі, — піша дэпутат Марэк Жэнішэк. — Мы не павінны быць абыякавымі да сытуацыі ў Беларусі. Дзеля ўсіх тых, хто змагаецца за свабоду і цяпер за гэта пакараны. Мы добра ведаем са свайго досьведу, на што здольная моцная замежная падтрымка».
Navštívily nás mladé dívky, které si na vlastní kůži zažily hrůzy páchané Lukašenkovým režimem.Nesmíme být k této situaci v Bělorusku lhostejní. Kvůli všem, kteří bojují za svobodu a teď jsou za to trestáni. Z naší zkušenosti dobře víme, co dovede silná zahraniční podpora. pic.twitter.com/GnSedt22gK
— Marek Ženíšek (@zenisek_m) May 19, 2023
Сярод пытаньняў, якія гучалі ад чэскага боку, было і тое, ці варта камунікаваць з прадстаўнікамі рэжыму Лукашэнкі наконт умоваў утрыманьня і магчымага вызваленьня палітычных вязьняў. Паводле Крысьціны Шыянок, удзельнікі сустрэчы казалі, што са злачыннай сыстэмай ня варта весьці клясычны палітычны дыялёг, але пры гэтым трэба гаварыць пра наступствы злачынных дзеяньняў: «Гэта можна рабіць і ў выглядзе публічных лістоў да кіраўніцтва канкрэтных турмаў і калёній, а таксама публічна дамагацца адказаў на пытаньні пра месцазнаходжаньне і стан здароўя палітвязьняў, пра якіх працяглы час няма ніякіх зьвестак. Пра ўсё гэта мы папрасілі нашых чэскіх сяброў».
Напрыканцы сустрэчы дэпутаты парлямэнцкай групы сяброў свабоднай Беларусі падпісала паштоўкі ў беларускія турмы, а некаторыя яе чальцы прынялі рашэньне стаць хроснымі канкрэтных палітвязьняў.
Маркета Пэкарава Адамава і дэпутат Хаято Окамура на сустрэчы
Вось што напісала віцэ-старшыня чэскага парлямэнту Ольга Рыхтарава: «Я сустракаюся з некалькімі былымі палітвязьнямі з Беларусі. Але многія іншыя застаюцца ў турме. На сёньняшні дзень у Беларусі больш за паўтары тысячы палітвязьняў. Масавыя арышты, зьняволеньні і катаваньні па абвінавачваньні ў „сур’ёзным парушэньні грамадзкага парадку“ пачаліся пасьля пратэстаў, якія стыхійна ўспыхнулі ў Беларусі ў адказ на сфальсыфікаваныя вынікі прэзыдэнцкіх выбараў 2020 года. Лукашэнкаўскі тэрор. Падтрымка палітвязьняў у таталітарных рэжымах дапамагае ім і практычна. Рэжым ведае, што нехта сочыць за лёсам чалавека, і такая падтрымка дапамагае. Таму я з імі сустракаюся, таму я іх падтрымліваю і хачу іх пачуць. І таму я вырашыла падтрымаць адну з несправядліва зьняволеных. Прадстаўлю вам яе гісторыю ў нядзелю, калі мы будзем узгадваць Дзень беларускіх палітвязьняў».
Setkávám se s několika bývalými politickými vězni z Běloruska. Mnoho dalších jich ale ve vězení zůstává. K dnešnímu dni je v Bělorusku přes 1 500 politických vězňů. Po protestech, které v Bělorusku vypukly spontánně v reakci na zmanipulované výsledky prezidentských voleb v… pic.twitter.com/ce0xCsyeew
— Olga Richterová - místopředsedkyně Sněmovny (@olgarichterova) May 19, 2023