Рэжысэрка Дар’я Жук — пра здымкі ў ЗША і Расеі, цэнзуру і кінаакадэмію, якую заснавалі беларусы

Трылер для Netflix паклалі на паліцу

— Мы папярэдне дамаўляліся пагутарыць яшчэ год таму, але Расея тады пачала маштабнае ўварваньне ва Ўкраіну. У той час вы меліся здымаць у Расеі сэрыял для Netflix — крымінальны трылер пра зьнікненьне дзіцяці ў закрытым горадзе. Які лёс таго праекту?

— Праект, на жаль, паклалі на паліцу. Было зьнята недзе палова матэрыялу. Мне дагэтуль здаецца, што гэта найлепшы матэрыял, які я зьняла ў сваім жыцьці.

Я працавала з цудоўным сцэнарыстам Мішам Шпрыцом — мы зь ім жылі разам у Нью-Ёрку, а потым у Маскве. Быў вельмі добры, цікавы матэрыял. Быў зроблены ўвесь кастынг, абраныя ўсе лякацыі.

На жаль, Netflix вырашыў сысьці з расейскамоўнай прасторы, і я разумею іх рашэньне. Спачатку яны хацелі паглядзець, што будзе далей, але праз два тыдні стала зразумела, што сытуацыя зацягнулася.

Мне цяпер здаецца, што гэты праект ужо ніколі ня выйдзе і ніхто яго ніколі не пабачыць. Але для мяне гэта быў выдатны творчы досьвед. Спадзяюся, што тыя навыкі, якія я атрымала як рэжысэр, змагу па-іншаму скарыстаць у будучыні.

Летась атрымалася так, што на пачатку лютага я зьехала ў Лос-Анджэлес здымаць яшчэ адзін праект — тады ў мяне быў шэраг цудоўных праектаў. У Лос-Анджэлесе я працавала з Apple Plus. Сэрыял называўся «Маленькая Амэрыка», і адзін з эпізодаў быў заснаваны на маёй аўтабіяграфічнай гісторыі першага каханьня.

Кадр з эпізоду Space Door у сэрыяле Little America, зьнятага для Apple Plus. Як можна зьняць менскае мэтро ў Лос-Анджэлесе

Вайна пачалася, калі я ўжо зьехала ў Лос-Анджэлес. Калі ўсё спынілася з сэрыялам у Расеі, я ўжо была па-за праектам, працавала зь людзьмі на адлегласьці, а яго часткова працягваў здымаць іншы рэжысэр.

Дар'я Жук перад здымкамі сэрыялу для Netflix

«Гэтая частка жыцьця засталася ў мінулым»

— Наколькі вайна памяняла ня толькі вашыя творчыя пляны, але і вашае жыцьцё агулам?

— Гэта быў кардынальны паварот. Мне пашанцавала, бо я працягвала працаваць над эўрапейскімі і амэрыканскімі гісторыямі цягам усёй сваёй карʼеры.

Я здымала праект у Расеі, бо мне вельмі падабаўся сцэнарыст — ён мой блізкі сябар. І ўсё адно гэта быў напалову эўрапейскі праект, які рабіла амэрыканская кампанія. Хоць праект быў і расейскамоўны, ён меў патэнцыял выхаду на шырокую аўдыторыю па ўсім сьвеце. Ён меўся выходзіць у адзін дзень ва ўсіх краінах, дзе ёсьць Netflix.

У мяне на той час было шмат патэнцыйных праектаў, ад якіх давялося адмовіцца. Я пра гэта не шкадую, бо я ня мела жаданьня рабіць нешта менавіта для гэтай публікі. Таму я вельмі хутка сфакусавалася на нейкіх іншых новых праектах.

Дар'я Жук на здымках у Лос-Анджэлесе

— Вы шмат працавалі з расейскімі акторамі і іншымі калегамі — да прыкладу, здымалі ў Расеі сэрыял «Утрыманкі». Як цяпер складаюцца вашы адносіны з тымі, з кім вы працавалі ў Расеі?

— Мы цяпер ня маем ніякіх працоўных адносін. Гэта была частка жыцьця, але яна засталася ў мінулым.

Некалькі разоў мне яшчэ тэлефанавалі і нешта прапаноўвалі, але гэта ўжо было праз трэціх асобаў, не наўпрост.

Шмат тых людзей, зь якімі я працавала, цяпер жывуць у Эўропе, нехта жыве ў Лос-Анджэлесе. Цудоўны апэратар, зь якім я здымала праект для Netflix, эміграваў у Нямеччыну. Я спадзяюся цяпер яго пабачыць на кінафэстывалі Berlinale.

У нас могуць быць у будучыні супольныя творчыя пляны, але гэта будуць ня здымкі на расейскай мове і не ў Расеі.

Дар'я Жук

«Усе першыя праекты кінаакадэміі зьвязаныя зь Беларусьсю»

— Ваш фільм «Крышталь» быў пра чалавечую гісторыю ў Беларусі 90-х. Ці ёсьць у вас задумы зьняць нешта зьвязанае зь Беларусьсю цяперашняй?

— Так, у мяне быў праект пра сучасную Беларусь, які быў вельмі блізкі да запуску. У Менску зьняць яго было немагчыма, таму мы плянавалі яго зьняць у Харкаве. Зразумела, што з пачаткам вайны гэтая лякацыя стала абсалютна недаступная.

Я цяпер спрабую неяк «перасабраць» гэты праект. Паўстае пытаньне: дзе здымаць, каб гэта не было небясьпечным для чальцоў здымачнай групы? Я і мае калегі спрабуем па-новаму вынайсьці, як рабіць гэтыя гісторыі. Ці можна іх здымаць у Польшчы? Ці можна іх здымаць недзе ў Славаччыне? Як шукаць беларускіх актораў у Эўропе?

Над усім гэтым задумвалася ня толькі я, але і цэлы шэраг маладых кінэматаграфістаў зь Беларусі, і так мы самаарганізаваліся ў Беларускую незалежную кінаакадэмію. Бо мы глядзім у адзін бок, разумеем, што нам трэба падтрымка і што разам мы — сіла, супольнасьць і можам шмат чаго дасягнуць.

Мы зьбіраемся прэзэнтаваць нашы праекты на Berlinale 17 лютага. Гэта будуць нашы першыя крокі як суполкі.

— Ці будзе Беларуская незалежная кінаакадэмія канцэнтравацца на матэрыяле, які зьвязаны зь Беларусьсю, ці яна будзе прасоўваць любыя праекты творцаў зь Беларусі, на любую тэму?

— Вядома ж, беларускія кінэматаграфісты могуць здымаць на любыя тэмы. Тут не абавязковая прывязка да Беларусі. Тое, што яны нарадзіліся ў Беларусі, для нас ужо дастаткова важкі аргумэнт.

Але калі я гляджу на каталёг праектаў, якія мы робім, зразумела, што наша сучасная гісторыя настолькі траўматычная, і многія праекты зьвязаныя з найноўшай гісторыяй Беларусі. Таму тут можна сказаць, што нас трымае сувязь «на ўзроўні ДНК». І тыя праекты, якія будуць прэзэнтавацца, усе зьвязаныя зь Беларусьсю.

«Новае пакаленьне кінэматаграфістаў гатовае брацца і рабіць»

— З вашага досьведу жыцьця і працы ў ЗША, наколькі амэрыканскай публіцы цяпер цікава тое, што адбываецца ў нашым рэгіёне — найперш вайна ва Ўкраіне, але таксама і Беларусь?

— Наконт амэрыканскай, вядома ж, цяжка. І ня толькі адносна Беларусі. Амэрыканцы ўвогуле ня надта любяць усё неамэрыканскае. Яны вельмі зацыкленыя на ўласных пытаньнях — на гендэрнай ідэнтыфікацыі, на тым, што ў іх цяпер адбываецца ў палітыцы.

Калі я кажу пра прэзэнтацыю на Berlinale, мы найперш разьлічваем на эўрапейскага гледача. Ім гэта бліжэйшае і цікавейшае. Хоць, вядома ж, амэрыканскіх калегаў я таксама запрашаю пачуць пра нашы праекты.

Рэжысэрскі вагончык Дар'і Жук на здымках у Лос-Анджэлесе

— Наколькі вы падтрымліваеце кантакты зь іншымі беларускімі творцамі? Ці ёсьць у вас нейкія супольныя праекты апошнім часам?

— Так, вядома ж. За апошні праект, зьвязаны зь Беларусьсю, я ўзялася з маладой пісьменьніцай. Ад таго часу мы шмат і шчыльна працуем разам. Але я лепш раскажу падрабязьней пра гэты праект пасьля прэзэнтацыі на Berlinale.

Што тычыцца Беларускай незалежнай кінаакадэміі, дык мы вельмі імкнёмся стаць празрыстай арганізацыяй, да якой могуць далучыцца ўсе, хто адпавядае крытэрам. Гэтая арганізацыя была цалкам створаная добраахвотнымі намаганьнямі некалькіх чалавек, і мы на пачатку нашага шляху.

Але мы маем цьвёрды намер вывешваць на вэб-сайце ўсе крытэры і ўсе нашы пляны. Мы хочам, каб да нас далучылася больш сябраў, якія таксама змогуць удзельнічаць у кіраваньні гэтай арганізацыяй.

Я яшчэ 6–7 гадоў таму марыла, каб такая арганізацыя зьявілася. Але тады здавалася, што гэта немагчыма. А цяпер мяне радуе, што зьявілася новае пакаленьне кінэматаграфістаў, якія гатовыя брацца і рабіць.

«Я зрабіла правільны выбар»

— Мы некалі размаўлялі пра ваш фільм «Крышталь». Тады ён меўся ісьці ў пракаце ў Беларусі, і вы казалі, што пагодзіцеся на тое, каб там адрэзалі «палітычную» канцоўку. Калі б вы цяпер трапілі ў мінулае, ці зрабілі б вы тое ж самае?

— Цікава, што мяне нядаўна запрасілі на паказ, і я абсалютна выпадкова дала ім ня тую копію. Гэта была якраз цэнзураваная ў Беларусі копія фільма. І я магу сказаць, што яна таксама цудоўна і завершана спрацавала і адгукнулася ў сэрцах гледачоў — усе ўсё зразумелі.

Таму, калі б зноў стаяў выбар — паказваць так ці не паказваць увогуле, — дык мне здаецца, што я зрабіла правільны выбар. Я вельмі рада, што фільм тады выпусьцілі ў Беларусі, было шмат цікавых размоваў, былі дыскусіі, спрэчкі. Гэта была невялікая адліга ў маёй сьвядомасьці.

Таго дыстрыбʼютара ўжо няма ў Беларусі. Але мне здаецца, што людзі, якія працавалі ў той кампаніі, калі б трапілі ў мінулае зь сёньняшняга часу, не прасілі б мяне адрэзаць гэтую сцэну, яны б мяне больш падтрымалі.