SIPRI: Рызыка прымяненьня ядзернай зброі ў сьвеце дасягнула самага высокага ўзроўню з часоў халоднай вайны

Экспэрты стакгольмскага міжнароднага інстытута дасьледаваньня праблем сьвету SIPRI сьцьвярджаюць, што усе дзяржавы «ядзернага клюбу» — Расея, ЗША, Вялікая Брытанія, Францыя, Кітай, Індыя, Пакістан, Ізраіль і КНДР — зьбіраюцца павялічыць колькасьць боегаловак у наступныя гады.

«Нягледзячы на тое, што летась былі дасягнуты значныя посьпехі як у галіне кантролю над ядзернымі ўзбраеньнямі, так і ў галіне ядзернага раззбраеньня, рызыка прымяненьня ядзернай зброі цяпер здаецца вышэйшай, чым калі-небудзь з разгару халоднай вайны», — гаворыцца ў камэнтарыі да дакладу SIPRI дырэктара інстытута Дэна Сміта.

Па дадзеных SIPRI, у 2021 годзе адбылося нязначнае скарачэньне ядзерных арсэналаў — з больш за 13 тысяч да 12,7 тысячы, зь іх 9,4 тысячы — актыўныя і патэнцыйна гатовыя да выкарыстаньня. Як адзначае інстытут, скарачэньне запасаў зьвязана з тым, што Расея і ЗША зьнялі з узбраеньня састарэлыя сыстэмы, а колькасьць боезарадаў, прыдатных для выкарыстаньня, застаецца на тым жа ўзроўні. Аднак у SIPRI чакаюць, што ў найбліжэйшае дзесяцігодзьдзе арсэналы будуць расьці.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Расея можа ўвесьці ядзерную зброю ў Беларусь і пагражаць Украіне. Удар у адказ будзе па Беларусі», — прагноз палітоляга Сівіцкага

Па словах экспэрта SIPRI Ханса Крыстэнсэна, «ёсьць відавочныя прыкметы» таго, што працэс скарачэньня ядзерных узбраеньняў, які доўжыўся з часоў заканчэньня халоднай вайны, завершаны.

Лідэры ў колькасьці разгорнутых ядзерных боегаловак па стане на студзень 2022 году:

ЗША — 1744 (разам з запасам — 3708);
Расея — 1588 (4477);
Кітай — 350;
Францыя — 280 (290);
Вялікая Брытанія (у 2021 годзе краіна адмовілася ад публікацыі дадзеных па ядзерных боегалоўках) — 120 (180).

Ядзерным запасам валодае таксама Пакістан — 165 боегаловак, Індыя — 160, Ізраіль — 90 і КНДР — 20.

Па дадзеных SIPRI, ЗША і Расея ў сукупнасьці валодаюць больш за 90% ядзернай зброі, якая ёсьць у сьвеце. Іншыя сем ядзерных дзяржаў распрацоўваюць і разгортваюць новыя сыстэмы ўзбраеньняў або аб’явілі аб намеры зрабіць гэта.

У SIPRI заяўляюць, што праз вайну ва Ўкраіне абвастраецца рыторыка з боку краін «ядзернага клюбу». Як гаворыцца ў дакладзе, з-за пачатку вайны Расеі ва Ўкраіне дыялёг Расеі і ЗША аб стратэгічнай стабільнасьці зайшоў у тупік, і ніводная зь іншых ядзерных дзяржаў не вядзе перамоваў аб кантролі над узбраеньнямі.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Расейскія афіцыйныя СМІ са спасылкай на «кампэтэнтную крыніцу» загаварылі, што Ўкраіна неўзабаве магла стаць ядзернай дзяржавай

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Як на амэрыканскай «ваеннай гульні» ўхвалілі ядзерны ўдар па Беларусі і ці блізкія такія гульні да рэальнасьці

Вайна Расеі супраць Украіны

А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.