Сытуацыя ў Беларусі можа радыкалізавацца імгненна. Дыскусія аналітыкаў

Гэтыя тэмы на канале Свабода Premium абмяркоўваюць палітычныя аглядальнікі Радыё Свабода Юры Дракахруст, Сяргей Навумчык і Віталь Цыганкоў.

Дракахруст

• Прыкметна, што беларусы, як і ў 2020-м, ізноў пратэстуюць мірна. Беларускія пратэсты ў нечым падобныя на антываенныя пратэсты ў Расеі.
• Варта падкрэсьліць, што людзі ў Беларусі выйшлі супраць вайны ня ў першы яе дзень, не ў другі, ня ў трэці — а выйшлі менавіта ў дзень галасаваньня на рэфэрэндуме.
• Лічба ў 78,6 % яўкі на рэфэрэндуме — ня самая вялікая ў беларускай гісторыі. Напрыклад, на рэфэрэндуме 1996-га, таксама канстытуцыйным, лічба была 84%. І самы рэкорд у 2004-м — 90%. Праўда, рэкордна вялікая лічба датэрміновага галасаваньня — 43%.
• Варта заўважыць, што людзі, якія выйшлі пратэставаць супраць вайны, рэфэрэндум нават не прыгадвалі.

Цыганкоў

• Людзі, якія выйшлі ў дзень рэфэрэндуму з пратэстам супраць вайны, калі ад украінцаў чуюцца дакоры, што беларусы сьпяць, і многія беларусы лічаць гэта несправядлівым, нагадваюць, што ў свой час рабілі ўкраінцы, калі беларусы паўставалі супраць таталітарнай улады. І на фоне гэтага людзі, якія выйшлі на вуліцы з украінскімі сьцягамі і з пратэстамі супраць вайны, — яны ўратавалі гонар Беларусі.
• Масавых акцыяў у дзень рэфэрэндуму ніхто не чакаў, многія аналітыкі закрылі тэму масавых акцыяў. Выявілася, што ня ўсё так проста.
• Людзі падчас вайны ня хочуць быць яе ахвярамі, яны робяцца больш рашучымі. І гэта тое, што даволі істотна мяняе сытуацыю.

Навумчык

• Трэба прызнаць рэальнасьць (як мы не аспрэчваем, што жывем на плянэце Зямля, а не на Марсе ці на Юпітэры): рэжым, усталяваны ў Беларусі Лукашэнкам, — гэта фашысцкі рэжым. І важна, што 27 лютага людзі выйшлі пратэставаць супраць вайны, разумеючы, што за гэта іх могуць ня толькі пазбавіць свабоды, пасадзіць, але — і катаваць. І гэтыя катаваньні могуць забраць некалькі гадоў жыцьця.
• Падаецца, што пасьля выхаду беларусаў з пратэстамі супраць вайны ва Ўкраіне ўкраінцы ня могуць папракаць беларусаў. Што яшчэ могуць зрабіць людзі? Пайсьці і паліць расейскія танкі? Але няма чым гэта рабіць. Людзі, што выйшлі з пратэстам, сапраўды выратавалі гонар нацыі.

Цыганкоў

• Для нямірнага пратэсту сапраўды трэба іншыя абставіны. Сапраўды, што рабіць — нападаць на сілавікоў? Гэта ўжо элемэнт грамадзянскай вайны. І мы ня можам гарантаваць, што гэтага ня здарыцца. Калі самае галоўнае, што зараз абмяркоўваецца —ці пашле заўтра Лукашэнка беларускіх вайскоўцаў ваяваць ва Ўкраіну — сытуацыя можа радыкалізавацца абсалютна імгненна.
• Тыя людзі, якія могуць стаць патэнцыйнымі ахвярамі (прызыўнікі, вайскоўцы, іх сем’і), яны бачаць, што тут стаўка не 15 сутак, а проста пагроза жыцьцю.
• Ніхто ў Беларусі ня хоча ехаць забіваць украінцаў за расейскія інтарэсы.
• Парадаксальна, але ці сілавікі, якія сёньня «вяжуць» пратэстоўцаў, разумеюць, што гэтыя людзі выступаюць супраць таго, каб іх жа пагналі на гэтую вайну? Бо адна рэч, калі туды адправяць дэсантнікаў (гэта людзі паднявольныя), а іншая рэч, калі пашлюць АМАП ці падразьдзяленьні спэцыяльных апэрацыяў. Тут у людзей можа быць свой выбар, яны могуць напісаць заяву пра звальненьне.

Навумчык

• Нават калі б на ўчасткі рэальна прыйшло 100% насельніцтва і зь іх 51% прагаласаваў „за“ — Лукашэнку гэта б не задаволіла. Я прагназаваў, што канчатковую лічбу напішуць у раёне 80%, плюс-мінус, але больш, чым 75%.
• Лукашэнку трэба, каб за зьмену Канстытуцыі прагаласавалі дзьве траціны насельніцтва (у парлямэнце зьмены Канстытуцыі прымаюцца дзьвюма трацінамі галасоў).
• Самы галоўны палітычны вынік — Беларусь пазбаўляецца канстытуцыйнага палажэньня аб імкненьні да нэўтральнага статусу. Гэта цалкам разьвязвае рукі Пуціну (хаця ўсе мы разумеем, што для Пуціна і Лукашэнкі Канстытуцыя ня значыць нічога). У цэлым зьмены ў Канстытуцыі больш прывязваюць Беларусі да Расеі і, адпаведна, замацоўваюць статус Лукашэнкі як васала Крамля.

Цыганкоў

• У новым варыянце Канстытуцыі ёсьць палажэньне, што з тэрыторыі Беларусі ня можа быць учынена агрэсія супраць іншых краін. І мне цікава — як гэта будзе стасавацца з тым, калі Лукашэнка пашле ва Ўкраіну беларускіх вайскоўцаў? Лукашэнку давядзецца прыдумляць падставы (кшталту «недзе рэжуць беларусаў»), падаваць гэта як абарону, хоць ніхто яму не паверыць.
• Вельмі верагодна, што Лукашэнка пашле вайскоўцаў ва Ўкраіну. Варта слухаць «прагаворкі» Лукашэнкі. Ён часам выдае пляны Пуціна. Ён сказаў, што ва Ўкраіне «кветачкі», а неўзабаве будзе «мясарубка». Лукашэнка сказаў, што калі Расеі спатрэбіцца, дык войскі пашле. А Расеі, як выглядае, спатрэбіцца.
• Лукашэнка робіць самагубчыя, як для палітыка, дзеяньні. Пэўна, яму сказалі — калі ня ты зробіш, будзе іншы кіраўнік, які зробіць. І ён ужо падпарадкоўваецца Пуціну.

Навумчык

• Калі б Кіеў быў ужо захоплены, неабходнасьці ў беларускіх вайскоўцаў не было б — Лукашэнка і без таго прадаставіў Маскве тэрыторыю Беларусі, замазаўшы Беларусь. Але бліцкрыг Пуціна праваліўся, расейскія войскі цярпяць паразу, прасоўваюцца вельмі павольна. І таму патрэбная дапамога жывой сілай — «беларускімі вайскоўцамі».
• Дэсантнікам звычайна даручаюць самыя «крывавыя» апэрацыі, і калі туды паляцяць беларускія дэсантнікі, можна ўявіць, якую ім адвядуць ролю.
• Што да цяперашніх перамоваў. Можна зразумець лёгіку Зяленскага. Можна паслаць дэлегацыю хаця б з той мэтай, каб лепей выявіць пляны Пуціна. У гэтым ёсьць сэнс. Хаця ёсьць і свой мінус: перамовы пры пасярэдніцтве каго? Лукашэнкі! Але ў тое, што гэтыя перамовы спыняць вайну, я абсалютна ня веру.
• Пагроза паразы ў вайне азначае палітычную паразу, і каб перадухіліць гэта, Пуцін можа ўжыць ва Ўкраіне ядзерную зброю. Ня тую, якая зьнішчае гарады-мільёньнікі, а тактычную, якая можа зьнішчыць адным ударам буйныя аб’екты інфраструктуры, нейкія стратэгічна важныя аб’екты ці кампактныя групоўкі войскаў. Але гэта ўсё роўна ядзерная зброя. І гэта азначае, што мы апынемся ў зусім іншым сьвеце.