Сьцісла:
- З гледзішча міжнароднага права Беларусь набывае статус краіны-агрэсара.
- Заява Ціханоўскай на гэтым этапе набывае нават большы сэнс.
- Шэраг заходніх урадаў зь цягам часу могуць прызнаць і падтрымаць урад у выгнаньні Ціханоўскай.
- Рэзалюцыя Генэральнай Асамблеі ААН 3314 пералічвае сем канкрэтных дзеяньняў, якія кваліфікуюцца як акт агрэсіі, у тым ліку дазвол на выкарыстаньне сваёй тэрыторыі іншай краіне.
— Сьвятлана Ціханоўская заявіла, што бярэ на сябе абавязкі прадстаўніка беларускага народу і стварае пераходны кабінэт. Як гэтая заява мяняе палітычную сытуацыю ў Беларусі?
Андрэй Елісееў
— На маю думку, гэтая заява з практычнага гледзішча мае больш міжнародны складнік, а не ўнутрыпалітычны. Калі зьвесткі пра заход расейскіх войскаў і ўжываньне тэхнікі з тэрыторыі Беларусі супраць Украіны сапраўдныя, а фактычнае кіраўніцтва краіны адназначна не абвяшчае, што такія дзеяньні замежная краіна (Расея) зьдзейсьніла бязь ейнага ведама і згоды, то з гледзішча міжнароднага права Беларусь набывае статус краіны-агрэсара. Выглядае, што заява, перакладаючы адказнасьць за агрэсіўныя дзеі ў дачыненьні Ўкраіны асабіста на Лукашэнку і ставячы пад пытаньне ягоную легітымнасьць, імкнецца залагодзіць міжнародны статус краіны-агрэсара, які вымалёўваецца для Беларусі.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Ціханоўская заявіла, што бярэ на сябе абавязкі прадстаўніка беларускага народу і стварае пераходны кабінэт. Латушка падтрымаў— Некаторыя чакалі ад Сьвятланы Ціханоўскай прыблізна такую заяву нашмат раней і крытыкавалі яе за тое, што яна не рабіла яе. Ці выбраны для гэтага слушны час, калі на фоне вайны такая заява можа быць ня ўсімі заўважаная?
— Пастфактум выглядае, што падобная заява ад Ціханоўскай сапраўды выглядала б дачаснай на ранейшым этапе. Відавочна, што да яе падштурхнула эпахальная падзея з агрэсіяй супраць Украіны. Калі разглядаць такую заяву не праз унутрыпалітычную, а замежнапалітычную прызму, то яна на гэтым этапе набывае нейкі новы сэнс.
— З другога боку, натуральна, што час для такой заявы насьпеў. Ціханоўская заяўляе, што беларусы, якія ў большасьці прагаласавалі за яе, не зьяўляюцца саюзьнікамі агрэсара, які напаў на Ўкраіну. Ці можа гэтая заява спыніць украінцаў ад нэгатыўных выказваньняў у адрас беларусаў, ці будуць яны здольныя ў гарачыні падзеяў падзяляць беларускіх грамадзянаў і нелегітымны рэжым Лукашэнкі?
— Залежыць, як далей будзе разьвівацца сытуацыя, але большасьць украінцаў, пэўна, усьведамляе такую розьніцу. Гэтаксама і ўкраінскія ўлады яе падкрэсьлівалі, ставячы пад пытаньне легітымнасьць Лукашэнкі пасьля выбараў 2020 году.
— Міжнародны аспэкт. Ці будзе штаб Ціханоўскай прапаноўваць прызнаць менавіта яе пераходны кабінэт у якасьці легітымнага ўраду Беларусі ў выгнаньні? Ці пойдуць заходнія ўрады на такі крок?
— Калі штаб Ціханоўскай будзе выступаць з падобнай ініцыятывай, думаю, што шэраг заходніх урадаў (наўрад ці ўсе) з цягам часу могуць падтрымаць такое прызнаньне. Наколькі з таго будзе вялікі практычны ці сымбалічны сэнс, будзе вельмі залежаць ад разьвіцьця падзеяў.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Ціханоўская бярэ ўладу? Тлумачыць кіраўнік яе кабінэту Валер Кавалеўскі ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Ціханоўская бярэ ўладу? Тлумачыць кіраўнік яе кабінэту Валер Кавалеўскі-- Ці зьменіцца стаўленьне да Лукашэнкі з боку заходніх урадаў пасьля рашэньня Ціханоўскай? Яго і зараз не прызнаЮць легітымным, але для Украіны і Захаду важней было б, каб беларускае войска не ўступіла ў вайну на баку Расеі. Дзеля гэтага магчымыя нейкія часовыя сітуацыйныя кантакты з Лукашэнкам?
— Пры факталягічным пацьверджаньні скарыстаньня беларускай тэрыторыі для атакі расейскіх войскаў у вачах Захаду чырвоную лінію што да Ўкраіны Лукашэнка ўжо пераступіў. Рэзалюцыя 3314 Генэральнай Асамблеі ААН пералічвае сем канкрэтных дзеяньняў, якія кваліфікуюцца як акт агрэсіі, у тым ліку дазвол на скарыстаньне сваёй тэрыторыі іншай краіне для зьдзяйсьненьня агрэсіўных дзеяньняў гэтай самай краінай супраць другой краіны.
Наўрад ці можна гаварыць, што само сабой рашэньне Ціханоўскай выкліча нейкую зьмену стаўленьня да Лукашэнкі з боку заходніх краінаў. Яно, хутчэй, спрабуе падкрэсьліць для міжнароднай супольнасьці розьніцу паміж Лукашэнкам, з аднаго боку, і беларускім народам як носьбітам сувэрэнітэту Беларусі, з другога.
Напад Расеі на Ўкраіну
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.