У 82-ю гадавіну ўварваньня Савецкага Саюзу ў Заходнюю Беларусь, якая тады ўваходзіла ў склад Польшчы, у Беластоку ўспомнілі тыя падзеі, якія закранулі больш за 300 тысяч чалавек, у тым ліку, палякаў, беларусаў і украінцаў, калі савецкія ўлады адпраўлялі людзей у Сібір, паведамляе «Радыё Рацыя».
У музэі, прысьвечаным дэпартацыі, расказваюцца таксама гісторыі людзей, якія апынуліся ў сібірскай ссылцы.
Сярод тых, хто выступіў на ўрачыстасьці, была першая амбасадарка Польшчы ў Беларусі Эльжбета Смулкова. Яна расказала пра свайго бацьку Казімежа Барана са Львова, які загінуў ад рук НКВД і верагодна пахаваны ў Быкаўні пад Кіевам, пра гісторыю ссылкі ў Нарымскі край іх сям'і: маці і дзьвюх малых дочак. Сярод экспанатаў музэю можна сустрэць хустку пані Эльжбеты, якую яна дзіцем насіла падчас сібірскай ссылкі.
Эльжбета Смулкова выступае на адкрыцьці Музэю памяці Сібіры. Беласток, 17 верасьня 2021 году.
Людзі на ўрачыстым адкрыцьці музэю
Стваральнікі музэю заклікаюць успамінаць дэпартацыю без узаемных абвінавачаньняў і просяць засяродзіцца на зламаных лёсах высланых людзей.
Галоўная ідэя стварэньня Музэю памяці Сібіру — асэнсаваньне таталітарызму і жыцьця ў вымушанай эміграцыі. У музэі, сярод іншых моў, ёсьць і аўдыёгід на беларускай мове.
Анджэй Дуда
Прэзыдэнт Анджэй Дуда ў час свайго выступу падкрэсьліў, што адкрыцьцё музэю важнае ня толькі для гораду Беластоку і ўсяго Падляшша, але і для ўсёй Польшчы. Горад быў выбраны ня проста так.
«Чаму гэты музэй быў заснаваны тут, у Беластоку? Падлічана, што кожны пяты жыхар гэтай зямлі належыць да такой важнай групы нашага грамадзтва, вядомай як „сібіракі“, да тых, хто быў гвалтоўна вывезены Саветамі на Ўсход. Усім, хто ваяваў, і асабліва тым, хто пацярпеў у Сібіры, выказваю глыбокую пашану. Гэта важнае месца для дакумэнтаваньня тых цяжкіх гадоў. Месца, якое паказвае трагедыі, пакуты, але й тое, як справіліся „сібіракі“, доказ таго, што палякі, як трава: празь іх могуць прайсьці вайна, пакуты, аднак кожны раз яны ўстаюць і працягваюць будаваць нашу Рэспубліку Польшча», — заявіў Дуда.
Урачыстасьці з нагоды адкрыцьця музэю будуць трываць тры дні — да 19 верасьня ўключна. Сярод імпрэзаў — паказ мундзіраў і зброі рэканструктарскімі групамі, сустрэча з нашчадкам заснавальнікаў сібірскай вёскі Беласток, частаваньне падляскімі стравамі, роварны рэйд. Будзе працаваць у гэтыя дні і сталая экспазыцыя музэю.
На ўрачыстым адкрыцьці Музэю памяці Сібіру
Падчас цырымоніі
Адкрыцьцё адбылося 17 верасьня, менавіта ў гэты дзень 82 гады таму савецкія войскі ўварваліся на тэрыторыю тагачаснай Польшчы, якой належала і Заходняя Беларусь па Рыскай дамове 1921 году. У Беларусі гэты дзень упершыню сёлета адзначаецца як дзяржаўнае сьвята.
Што такое «Дзень народнага адзінства»
Паміж СССР і Нямеччынай у жніўні 1939 году была падпісаная дамова аб новых межах і сфэрах уплыву ва Ўсходняй Эўропе («пакт Молатава — Рыбэнтропа»). 17 верасьня 1939 году савецкая Чырвоная армія, скарыстаўшыся нападам нацысцкай Нямеччыны на Польшчу, без абвяшчэньня вайны ўварвалася на тэрыторыю Заходняй Беларусі і Заходняй Украіны. Гэтыя землі ў міжваенны пэрыяд знаходзіліся ў складзе Польшчы.
Дзяржаўным сьвятам у СССР гэты дзень не лічыўся: пра «ўзьяднаньне БССР і Заходняй Беларусі» згадвалі, але стрымана і сьціпла. Ні ўрачыстых сходаў, ні мітынгаў ці парадаў у гэтыя дні не праводзілася.
7 чэрвеня 2021 году Аляксандар Лукашэнка, які ўтрымлівае ўладу ў Рэспубліцы Беларусь, заснаваў сьвята «Дзень народнага адзінства».
Рашэньне адзначаць падзеі 17 верасьня 1939 году як дзяржаўнае сьвята выклікала рэзка нэгатыўную рэакцыю ў суседзяў — у МЗС Літвы заявілі, што афіцыйны Менск «ігнаруе злачынствы, учыненыя двума самымі жорсткімі таталітарнымі рэжымамі ХХ стагодзьдзя».
У польскім МЗС заснаваньне сьвята назвалі «часткай дзеяньняў Расеі, накіраваных на пераасэнсаваньне надзвычай складанай гісторыі нашага рэгіёну». У Варшаве не сумняваюцца, што Лукашэнка выконвае тым самым расейскую палітыку перагляду складанай гісторыі рэгіёну.
Інстытут нацыянальнай памяці Польшчы назваў гэтую дату «Днём адзінства двух таталітарызмаў».