Ужо сёньня: Дзень народзінаў Уладзімера Жылкі

Уладзімер Жылка

Падзеі 27 траўня ў беларускай і сусьветнай гісторыі.

Дзень у гісторыі

1634 — у вёсцы Палянава пачаліся перамовы між прадстаўнікамі Рэчы Паспалітай і Расеі аб заканчэньні вайны 1632–1634 гадоў.

1703 — закладзена Петрапаўлаўская крэпасьць. Гэтая падзея лічыцца днём нараджэньня Санкт-Пецярбургу.

1994 — Аляксандар Салжаніцын разам зь сям’ёй вярнуўся з ЗША ў Расею.

Аляксандар Салжаніцын

У гэты дзень нарадзіліся

1895 — Ігнат Дварчанін, беларускі грамадзка-палітычны дзяяч, скарыназнаўца.

1896 — Міхась Філіповіч, беларускі жывапісец, графік, этнограф, пэдагог.

1900 — Уладзімер Жылка, беларускі паэт.

На васямнаццатым годзе жыцьця Жылка прысутнічаў на Першым Усебеларускім зьезьдзе, стаўшы адным з самых маладых яго ўдзельнікаў. Незалежніцкія ідэі натхнялі яго музу, што вывела паэта на першую сустрэчу з чытачом у векапомным 1918-м і ў хуткім часе зрабіла яго прызнаным паэтам «чыстай красы».

У гістарычна-філязафічным этудзе «БеларусьКрыўя» Жылка пісаў: тэму Бацькаўшчыны можна вырашыць «толькі ў плоскасьці сэрца і волі». Беларусь для паэта была нечым матэрыяльным, а Крыўя — «творчасьцю і формай, чыёю сутнасьцю ёсьць нацыя». Зьмест Крыўі ён разглядаў як кожнае дасягненьне: новы верш, новы навуковы твор…

Пасьля Менску і Вільні, пасьля ўдзелу ў заходнебеларускім вызвольным руху ў ягоным жыцьці была Прага, заняткі ў Карлавым унівэрсытэце, гасьцінным для беларусаў яшчэ ад Сярэднявечча, супрацоўніцтва з эміграцыйнымі часопісамі «Перавясла» і «Прамень». Тым часам у «любай Вільні», якую Жылка, прысьвяціўшы ёй пранікнёныя вершы, назваў «крывіцкаю Мэкай», выходзілі яго паэтычныя кнігі — яскравы беларускі працяг традыцыяў эўрапейскага рамантызму. Дасланыя віленскімі сябрамі аўтарскія асобнікі рабіліся Ўладзімеру найлепшымі лекамі ў санаторыях для сухотнікаў, дзе паэт мусіў бавіць усё болей часу.

У 1926-м Жылка адгукнуўся на запрашэньне аргкамітэту міжнароднай Акадэмічнай канфэрэнцыі па беларускім правапісе і — у ўмовах тагачаснай палітыкі беларусізацыі — вырашыў прыняць савецкае грамадзянства ды застацца ў Менску.

Ілюзіі расталі ранішнім туманам над Сьвіслаччу. За тое, што «не набліжаецца да пралетарскай літаратуры», Жылку выключылі з аб’яднаньня «Маладняк». Паэт зь неймаверна высокім майстэрствам радка, які абсалютна вольна пачуваўся ўва ўсіх клясычных формах — ад пэнтамэтру да вэрлібру, інтэлектуал, перакладчык Адама Міцкевіча, Шарля Бадлера і Гэнрыка Ібсэна, ён мусіў зарабляць на хлеб, рэдагуючы траскучыя вершыкі-аднадзёнкі ў рэдакцыі газэты «Зьвязда», але й там зрабіўся непажаданым «элемэнтам».

Арышт у 1930-м у справе Саюзу вызваленьня Беларусі, высылка ў расейскі Ўржум і абвастрэньне сухотаў зрабілі запаветную думку, выказаную ў апошніх радках ягонай знакамітай паэмы «Тастамэнт», нязбытнаю марай:

На могілках зацішных Росы
Хачу спачыць ад каламут.
Сачыцьмуць мой спакой найпільней
Муры старой, каханай Вільні.

Ці здолеюць нашчадкі выканаць запавет?

Уладзімер Арлоў, Імёны Свабоды (4-е выданьне), с. 138–139.

1931 — Васіль Жураўлёў, беларускі літаратуразнаўца.

1932 — Анатоль Сабалеўскі, беларускі тэатразнаўца і пэдагог.

1937 — Міхась Біч, беларускі гісторык.

1943 — Валеры Панамароў, беларускі рэжысэр, сцэнарыст і прадусар тэатру і кіно.

У памяці

1564 — памёр Жан Кальвін, францускі рэфарматар каталіцкае царквы.

1840 — памёр Нікаля Паганіні, італьянскі скрыпач-віртуоз і кампазытар.

1871 — у Парыжы ва ўзросьце 34 гадоў быў расстраляны вэрсальцамі Кастусь Далеўскі.Падчас паўстаньня Кастуся Каліноўскага ён быў камандзірам атраду на Ковеншчыне. Пасьля паразы паўстанцаў Далеўскі здолеў перабрацца ў Францыю, дзе пасябраваў зь Яраславам Дамброўскім і далучыўся да парыскіх камунараў.

1964 — памёр Джавахарлал Нэру, індыйскі палітык.