Эканоміка

Расея пайшла на саступкі: адтэрмінавала выплату крэдыту на будаўніцтва БелАЭС

Беларуская АЭС

Урад Расеі ўхваліў праект пратаколу аб унясеньні зьменаў у беларуска-расейскае міжурадавае пагадненьне 2011 году аб выдзяленьні Беларусі крэдыту для будаўніцтва АЭС.

Адпаведнае распараджэньне расейскага ўраду апублікавалі 22 чэрвеня на расейскім афіцыйным інтэрнэт-партале прававой інфармацыі.

Згодна з дакумэнтам, Беларусі плянуюць:

  • падоўжыць пэрыяд выкарыстаньня крэдыту да канца 2022 году,
  • замяніць дзейную «зьмяшаную» працэнтную стаўку па крэдыце на фіксаваную ў памеры 3,3% гадавых,
  • перанесьці дату пачатку пагашэньня асноўнай запазычанасьці па крэдыце з 1 красавіка 2021 на 1 красавіка 2023 году.

Калі ў Беларусі ўзьнікне запазычанасьць па крэдыце, то на суму пратэрмінаванай запазычанасьці будуць налічвацца працэнты па стаўцы 3,3%, павялічанай на маржу 2% гадавых.

Дакумэнт быў прадстаўлены Міністэрствам фінансаў Расеі і ўзгоднены з расейскімі МЗС, Мінэканамразьвіцьця і карпарацыяй «Росатом». Папярэдне яго прапрацавалі зь беларускім бокам. Урад Расеі даручыў Мінфіну сумесна з МЗС і іншымі ведамствамі правесьці зь Беларусьсю перамовы і па дасягненьні дамоўленасьці падпісаць пратакол.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Лукашэнка заявіў, што ўгаварыў Пуціна адтэрмінаваць выплату крэдыту па БелАЭС, у Расеі кажуць іншае

Пагадненьне аб выдзяленьні Беларусі экспартнага крэдыту для будаўніцтва атамнай электрастанцыі на суму да 10 млрд даляраў было падпісанае 25 лістапада 2011 году. Сродкі выдзеленыя для фінансаваньня 90% кошту работ дзеля будаўніцтва АЭС. Яшчэ 10% аплачвае беларускі бок.

На 1 красавіка 2020 году выкарыстана 4,33 млрд даляраў. Прагнозны кошт праекту будаўніцтва АЭС, згодна з ацэнкай «Росатома», не перавысіць 6 млрд даляраў.

14 лютага Лукашэнка заявіў, што ўгаварыў Пуціна адтэрмінаваць выплату крэдыту па БелАЭС. У Міністэрстве фінансаў Расеі на гэта заявілі, што зьніжэньне адсоткавай стаўкі і працяг тэрмінаў крэдыту на БелАЭС, аб чым прасіла Беларусь, «ня могуць быць прынятыя».

Што варта ведаць пра БелАЭС

  • Беларуская АЭС ад 2011 году ўзводзілі пад Астраўцом, што ў Горадзенскай вобласьці, за 22 км ад мяжы зь Літвой, за 50 км ад Вільні і за 125 км ад Менску.
  • Тэрміны запуску некалькі разоў пераносілі. Першапачаткова запуск плянаваўся на 2018 год, Лукашэнка пазьней заяўляў, што тэрміны сарвала Расея. Урэшце цырымонія запуску АЭС прайшла 7 лістапада 2020 году.
  • Для будаўніцтва абраны праект АЭС-2006 — тыповы расейскі праект атамнай станцыі новага пакаленьня з выкарыстаньнем вода-вадзянога энэргетычнага рэактара ВВЭР-1200. Паводле такога ж праекту збудаваныя блёкі Новаваронескай АЭС і Ленінградзкай АЭС-2, што працуюць у Расеі.
  • БелАЭС будуе расейская дзяржаўная кампанія «Росатом» за кошт крэдыту Расеі. Беларусь пазычыла да 10 млрд даляраў для фінансаваньня 90% кошту будаўніцтва двух энэргаблёкаў АЭС. Пагашэньне крэдыту пачынаецца праз 6 месяцаў з даты ўводу АЭС у эксплюатацыю, але не пазьней за 1 красавіка 2021 году. Беларусь папрасіла Расею падоўжыць крэдыт на 10 гадоў.
  • На станцыі будуць два энэргаблёкі з рэактарамі ВВЭР-1200 (В-491) магутнасьцю да 1200 МВт кожны. Праектная магутнасьць АЭС — 2,4 тысячы МВт. Калі АЭС запрацуе на поўную магутнасьць, станцыя дасьць 18 мільярдаў кіляват-гадзін на год — палову таго, колькі цяпер спажывае Беларусь.
  • Літва ня раз ставіла пад сумнеў абраньне для будаўніцтва АЭС астравецкай пляцоўкі. Краіна называла 10 прычын, каб не будаваць БелАЭС, абвінавачвала беларускія ўлады ва ўтойваньні інфармацыі пра станцыю. Літва пратэстуе супраць БелАЭС на найвышэйшым дзяржаўным узроўні, выказвае пратэсты ў міжнародных структурах. Літву падтрымлівае прэзыдэнтка Эстоніі.
  • Пляцоўка Астравецкай АЭС была прызнаная небясьпечнай яшчэ ў 1993 годзе. Тады было знойдзена 7 прыдатных пляцовак, 15 умерана прыдатных і 6 непрыдатных. Астравецкая пляцоўка трапіла ў лік апошніх.
  • Улады і чыноўнікі Беларусі нясьпешна рэагуюць на паведамленьні пра інцыдэнты на будаўніцтве ўласнай атамнай станцыі. Звычайна пра здарэньні на БелАЭС афіцыйна расказваюць толькі пасьля таго, як зьвесткі пра іх зьяўляюцца ў СМІ — так, пра падзеньне корпуса рэактара расказалі толькі пасьля міжнароднага ціску. Урэшце корпус, які ўпаў, замянілі (расейцы зьбіраюцца выкарыстаць яго на іншай АЭС). Новы выпадкова стукнулі аб слуп, але пашкоджаньняў ня выявілі, вырашылі не мяняць корпус другі раз.
  • Адпрацаванае ядзернае паліва зь БелАЭС застанецца ў Беларусі. Эколягі сьцьвярджаюць, што Беларусь выбірае самы дарагі і небясьпечны спосаб захоўваць адпрацаванае паліва з АЭС.
  • У сакавіку 2023 літоўская выведка заявіла, што Беларусь і «Росатом» у мінулым годзе схавалі інцыдэнты і дэфэкты ў рэактарных сыстэмах на першым і другім энэргаблёках. У Міністэрстве энэргетыкі Беларусі адпрэчылі абвінавачаньні і заявілі, што такі даклад ёсьць «мэтанакіраванай акцыяй па дыскрэдытацыі БелАЭС».
  • Паводле словаў фізыка-атамніка Андрэя Ажароўскага, спыніць станцыю зараз будзе вельмі дорага. Пры гэтым ён схільны давяраць паведамленьням літоўскай выведкі. Шэраг ускосных прыкметаў сьведчыць аб тым, што на Астравецкай АЭС дзясяткі тысяч недаробак.
  • Ад пачатку працы АЭС у Беларусі і на пачатак лістападу 2023 электрычнасьць падаражэла на 21–22% у залежнасьці ад тарыфу.
  • Першы энэргаблёк АЭС сілкуе энэргасыстэму Беларусі з 3 лістапада 2020 году (прамыслова эксплюатуецца з чэрвеня 2021), другі — з 13 траўня 2023 году.
  • З 26 ліпеня другі блёк АЭС спынілі дзеля рамонту, які назвалі плянавым. Ранейшыя рамонты на доўгія месяцы спынялі працу станцыі. Першы блёк БелАЭС ужо прайшоў два плянава-папераджальныя рамонты. У 2022 годзе ён спыняўся для гэтых мэтаў на 198 дзён, у 2023-м — на 68 дзён.
  • У жніўні новым міністрам энэргетыкі замест Віктара Каранкевіча стаў Аляксей Кушнарэнка. А былога намесьніка Каранкевіча Міхаіла Міхадзюка, які непасрэдна кантраляваў АЭС, у гэтым жа месяцы пачалі судзіць за атрыманьне хабару.
  • 26 жніўня намесьнік міністра энэргетыкі Дзяніс Мароз заявіў пра падрыхтоўку ведамствам справаздачы перад урадам аб мэтазгоднасьці пабудовы другой АЭС.