14 лютага 2020-га Аляксандар Лукашэнка заявіў аб пагрозе «інкарпарацыі» з боку Расеі. Свабода прыгадала, калі яшчэ Лукашэнка казаў пра паглынаньне Беларусі Расеяй.
«Яны разумеюць інтэграцыю як паглынаньне Беларусі. Гэта не інтэграцыя! Гэта інкарпарацыя! На гэта я ніколі не пайду», — цытуе Лукашэнку блізкі да яго тэлеграм-канал «Пул Первого».
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Гэта інкарпарацыя! Я на гэта ніколі не пайду», — Лукашэнка пра ціск Расеі
Пасьля гэтай фразы Лукашэнкі раздаліся воплескі. Кіраўнік Беларусі заявіў, што перакананы: ні беларускі, ні расейскі народы ніколі не захочуць пайсьці па гэтым шляху.
Але ён кажа гэта не ўпершыню.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Захад падае знакі: Беларусь гатовыя падтрымаць
2002 год. «Што нам прапануюць? Інкарпарацыю!»
Верасень 2002 году, Аляксандар Лукашэнка дае інтэрвію полацкім СМІ. Адказваючы на пытаньне карэспандэнта пра саюз з Расеяй, ён кажа наступнае:
«І наогул запомніце раз і назаўсёды: Лукашэнка ад сваёй пазыцыі ніколі не адыходзіў, як гэта спрабуюць прадставіць. Я заўсёды быў за Саюз! А нам што прапануюць? Інкарпарацыю. Хіба мы можам пагадзіцца на гэта? І запомніце яшчэ адну рэч: кіраўніцтва Расеі сёньня прадэманстравала, што яно ня хоча раўнапраўнага саюзу зь Беларусьсю. Ну няўжо вы ня памятаеце? „Мы іх кормім, 3 адсоткі (цяпер ужо 5 называюць — наша эканоміка ад іх), яны малыя, мы вялікія“. Да чаго гэта? Гэта да таго, што людзі ня хочуць будаваць гэты саюз», — сказаў тады Лукашэнка.
Гэта было праз тры гады пасьля падпісаньня саюзнай дамовы з Расеяй. Якраз тады паміж Беларусьсю і Расеяй абвастрыліся стасункі з прычыны паставак газу. Беларусь атрымала газ па 29 даляраў за 1 тысячу кубамэтраў, а за гэта Беларусь мелася стварыць разам з Расеяй сумеснае прадпрыемства на базе Белтрансгазу. Яно так і не было створана.
У гэты год Лукашэнка двойчы прыгадваў пагрозу страты сувэрэнітэту. Другі раз — у інтэрвію расейскаму НТВ.
«Масква сёньня ня мае ніводнага варыянту, які б яна хацела шчыра рэалізаваць. Вазьміце першы варыянт — падзяліць Беларусь на часткі і ўключыць іх у склад Расейскай Фэдэрацыі. На што я ўжо сказаў: нават Сталін у свой час не дадумаўся да такога варыянту. І Масква выдатна разумее, што гэты варыянт непрахадны. Ясна, для чаго прапаноўваўся гэты варыянт. Мы яго нават не абмяркоўваем. Не жадае яго абмяркоўваць ужо і Масква, хоць настойліва ва ўсіх пасланьнях і прапановах уносіць яго», — заявіў тады Лукашэнка.
2003 год. «Дыскусія аб уваходжаньні ў склад Расеі вычарпаная»
У пасланьні беларускаму народу і парлямэнту ў красавіку 2003 году Лукашэнка зноў уздымае тэму страты сувэрэнітэту.
«Кіраўніцтва Беларусі лічыць дыскусію аб уваходжаньні нашай краіны ў склад Расеі вычарпанай. Сувэрэнітэт, дзяржаўная самастойнасьць Беларусі (як і Расеі) застануцца непарушнымі — гэта не прадмет перамоваў. Шлях паглынаньня вялікаю дзяржаваю меншае — гістарычны анахранізм, да якога няма сэнсу вяртацца», — сказаў тады Лукашэнка.
На фоне быў чарговы газавы крызіс з Масквой, і Газпром гразіўся павысіць кошты, бо ніяк не ўдавалася дамовіцца наконт сумеснага газавага прадпрыемства.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Ва ўдзельнікаў сустрэч з Пуціным пачалі замяраць тэмпэратуру
2007 год. Агульная валюта і Канстытуцыя
13 гадоў таму Аляксандар Лукашэнка ўжо гаварыў пра агульную з Расеяй валюту і нават пра агульную Канстытуцыю. Гэта было падчас сустрэчы з расейскім палітыкам Генадзем Зюганавым.
«Мяне папракаюць, што я руйную саюз Беларусі і Расеі, нібыта я тут галоўны вораг. Гэта бэлетрыстыка. Давайце дастанем дамову аб стварэньні Саюзнай дзяржавы і паглядзім, хто што зрабіў, а хто чаго не зрабіў. Мы павінны былі ў мінулым годзе правесьці рэфэрэндум па прыняцьці Канстытуцыі будучага саюзнага аб’яднаньня. Ім гэта ня трэба — і яны „выкацілі“ адзіную валюту ў выглядзе расейскага рубля. Але гэта толькі адзін з разьдзелаў Канстытуцыі. Можа гэта будзе расейскі рубель, але давайце прапішам гэта ў Канстытуцыі», — заяўляў Аляксандар Лукашэнка.
У той год здарыўся новы скандал вакол расейскай нафты для Беларусі. Расея ўвяла мыта на экспарт сваёй нафты ў Беларусь, што зрабіла перапрацоўку нафты і продаж нафтапрадуктаў на Захад нявыгаднымі. Беларусь у адказ пачала забіраць нафту з нафтаправоду, каб пакрыць страты ад мыта.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Каша на вадзе як момант ісьціны? Які сухі астатак перамоваў у Сочы
2011 год. «Інкарпарацыя? Ды гэта поўная бязглузьдзіца!»
Падчас прэс-канфэрэнцыі беларускім і замежным СМІ ў Лукашэнкі спыталіся аб продажы «Белтрансгазу» Расеі. Вось што ён адказаў:
«Мушу вам сказаць: поўная бязглузьдзіца. Тым, хто сёньня кажа пра „інкарпарацыю“, пра тое, што мы губляем сувэрэнітэт, незалежнасьць і гэтак далей, я хачу сказаць так. Не таму прадалі („Белтрансгаз“)? Вось калі б я прадаў прадпрыемства іхнім патронам, была б поўная цішыня. А вось чаму Расеі? Чаму не Эўропе, Амэрыцы? Пытаньне толькі ў гэтым», — адказаў Лукашэнка.
Тады асаблівых канфліктаў па энэргарэсурсах паміж Беларусьсю і Расеяй не было.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Крэмль цісьне. Мераем пагрозу інтэграцыі Беларусі з Расеяй у градусах
2018 год. «Атрымлівайце нафту, але руйнуйце краіну»
На сустрэчы з расейскімі мэдыя ў сьнежні 2018 году Лукашэнка зноў прыгадвае інкарпарацыю.
«Можна прасьцей сказаць: слухайце, трымайце нафту, але вы давайце разбурайце краіну і ўступайце ў склад Расеі. Я заўсёды задаю пытаньне: вось такія вось рэчы, яны ў імя чаго робяцца? Расея гатовая сёньня прыняць Беларусь абласьцямі або цалкам у склад Расеі? Вы падумайце пра наступствы. Вы гатовыя да гэтага? І як на гэта паглядзяць у нашай краіне? Дый у вашай, дый міжнародная супольнасьць. Ня кіем, дык палкай інкарпарацыя краіны ў склад іншай краіны», — наракаў Лукашэнка.
Напрыканцы 2018 году стасункі Расеі і Беларусі зноў абвастрыліся. Не ўдавалася дамовіцца пра цэны на газ і нафту на наступны год. Лукашэнка некалькі разоў сустракаўся з Пуціным, але вынікаў гэта не прыносіла. На фоне энэргетычнага крызісу Расея час ад часу разварочвала на мяжы беларускія прадукты, бо Рассельгаснагляд меў прэтэнзіі наконт іх якасьці.
Расея спыніла пастаўкі нафты ў Беларусь. Што здарылася
- 1 студзеня 2020 году Расея спыніла пастаўкі нафты ў Беларусь, але расейская нафта працягвае паступаць транзытам празь Беларусь у Эўропу.
- Беларусь і Расея дагэтуль не дамовіліся пра пастаўкі нафты ў 2020 годзе, хоць Лукашэнка і Пуцін вялі перамовы 30 і 31 сьнежня.
- Прыняты толькі «індыкатыўны балянс»: Расея можа паставіць 24 млн тонаў нафты на год. У 2019-м столькі і паставілі: 18 млн т пайшлі на перапрацоўку, яшчэ 6 млн т на «перамытненьне». Паводле эканаміста Яраслава Раманчука, Беларусі на ўласныя патрэбы хапае 6–7 млн тонаў — астатняе ішло на нафтапрадукты для экспарту або на «перамытненьне».
- 31 сьнежня 2019 году Лукашэнка даручыў завозіць нафту з партоў Балтыі і залучыць альтэрнатыўныя пастаўкі праз магістральны нафтаправод «Дружба».
- Пакуль Мазырскі НПЗ пачаў атрымліваць нафту толькі ад кампаніі расейскага алігарха Гуцэрыева — чакаецца пастаўка ўсяго 750 тысячаў тонаў.
- Беларусь дамовілася пра імпарт 80 тонаў нарвэскай нафты Johan Sverdrup з пастаўкай у літоўскі порт Клайпеда. У Беларусі чакаюць пачатку разгрузкі ўвечары 22 студзеня. Перавалка і транспарт да НПЗ чыгункай будуць каштаваць больш за 20 даляраў за тону.
- Гатоўнасьць транспартаваць нафту ў Беларусь на пастаяннай аснове ўжо выказалі суседнія Латвія (магчымыя аб’ёмы не абвяшчаліся) і Літва (да 3 млн тонаў на год). Пры чым Літва гатовая дастаўляць і газ. Па стане на 21 студзеня «Белнафтахім» мае «практычна гатовыя кантракты» на альтэрнатыўныя пастаўкі.
- Беларускія НПЗ у першай палове студзеня працавалі на леташніх запасах, аб’ёму якіх хапала прыкладна на 20 дзён працы. Экспарт нафтапрадуктаў Беларусь часова прыпыняла ад 1 студзеня, аднавіла ад 21-га.
- Паводле неафіцыйных зьвестак «Інтэрфаксу», Беларусь прапанавала рэалізаваць варыянт разавай пастаўкі нафты з рэсурсаў незалежных пастаўшчыкоў з мэтай павелічэньня запасаў сыравіны на НПЗ на час правядзеньня перамоваў.
- Публічна ж Лукашэнка 21 студзеня паставіў задачу зьнізіць пастаўкі нафты з Расеі да 30-40% ад неабходных аб’ёмаў: «працэнтаў 30 мы павінны з Балтыкі завозіць і працэнтаў 30 праз Украіну». Пастаўкі з Казахстану, заявіў ён, заблякавала Расея.
- Менск і Масква дасюль не ўзгаднілі кампэнсацыю за расейскі падатковы манэўр. У беларускі бюджэт-2020 закладзеныя страты ў памеры 951 млн рублёў.
- Расея дагэтуль не кампэнсавала Беларусі страты за пастаўкі бруднай нафты ў красавіку 2019 году — толькі 20 студзеня 2020-га дамовіліся пра падыходы і мэтодыку кампэнсацыі.
Беларусь — адзіная краіна ў сьвеце, якая багацее на суседзкай нафце, — эканаміст
Усё пачалося з Пуціна. Кароткая гісторыя нафтагазавых канфліктаў Беларусі і Расеі
Ці ўратуе Беларусь эўрапейская нафта? Разьбіраемся з экспэртамі