Выбары-2019

АБСЭ: Выбары ў Беларусі не адпавядалі міжнародным стандартам

Ілюстрацыйнае фота

Міжнародныя назіральнікі Парлямэнцкай асамблеі АБСЭ і БДІПЧ АБСЭ па выніках назіраньня прыйшлі да высновы, што выбары ў Палату прадстаўнікоў Беларусі не адпавядалі важным міжнародным дэмакратычным стандартам.

Што ў заяве?

  1. «Парлямэнцкія выбары прайшлі ў спакойнай абстаноўцы, аднак не адпавядалі міжнародным стандартам дэмакратычных выбараў»
  2. «Істотныя працэдурныя недахопы падчас падліку галасоў выклікалі заклапочанасьць адносна таго, ці былі падлік галасоў і паведамленне пра яго праўдзівымі, а агульны недахоп празрыстасці знізіў магчымасць паўнавартаснага назірання».
  3. Назіральнікі АБСЭ бачылі «зьнявагу асноўных свабодаў: сходаў, самавыражэньня» — свабодаў, гарантаваных Канстытуцыяй Беларусі. Назіральнікі канстатавалі, што яшчэ пры рэгістрацыі кандыдатаў бачылі «занадта абмежавальны працэс».
  4. Назіральнікі заўважылі і тое, што ў выбарчых камісіях дамінавалі дзяржаўныя службоўцы, а іхная бесстароннасьць і незалежнасьць была абмежаваная. Сьпісы выбарнікаў засталіся непублічнымі.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Кожнага трэцяга назіральніка выдалілі з участка — Праваабаронцы падвялі вынікі выбараў

Кіраўнік дэлегацыі ПА АБСЭ: «Па сутнасьці безальтэрнатыўныя выбары»

Парлямэнцкія выбары, якія прайшлі ў Беларусі, былі неканкурэнтнымі, заявіў кіраўнік дэлегацыі Парлямэнцкай асамблеі АБСЭ Дзітмір Бушаці 18 лістапада на сумеснай прэс-канфэрэнцыі ў Мінску назіральнікаў БДІПЧ АБСЭ, ПА АБСЭ і Парлямэнцкай асамблеі Савета Эўропы, паведамляе БелаПАН.

«Адсутнасьць прадстаўнікоў апазыцыі ў складзе выбарчых камісій стварае рызыкі ў пытаньні бесстароннасьці пры падвядзеньні вынікаў выбараў, — сказаў ён. — Мы прыйшлі да высновы, што гэтыя выбары не разглядаліся ўладамі як магчымасьць для актыўнага ўдзелу насельніцтва ў важных палітычных пытаньнях. Выбары без свабоды абмеркаваньня і сапраўднага ўдзелу, што мы назіралі ў Беларусі, не ўяўляюць сабой тую магчымасьць для грамадзтва, якой павінны быць выбары».

Ён падкрэсьліў, што ўдзельнікі палітычнага працэсу «на справе не мелі тут роўных магчымасьцяў, што прывяло па сутнасьці да безальтэрнатыўных выбараў».

Корыен Ёнкер на выбарчым участку ў Менску, 17 лістапада

У сваю чаргу кіраўнік місіі БДІПЧ АБСЕ Корыен Ёнкер адзначыла, што значная колькасьць сродкаў масавай інфармацыі, якія фінансуюцца дзяржавай, абмяжоўваюць прастору для незалежных СМІ, «зьніжаючы агульны ўзровень плюралізму ў мэдыяасяродзьдзі». Паводле яе слоў, нешматлікія СМІ спэцыялізуюцца на палітычных праблемах, што прыводзіць да недастатковай інфармаванасьці выбаршчыкаў аб кандыдатах і кампаніі.

«Нягледзячы на замацаваныя ў Канстытуцыі гарантыі свабоды слова і забароны цэнзуры, за паклёп прадугледжаная крымінальная адказнасьць, што выкарыстоўваецца ў мэтах запалохваньня журналістаў, — сказала Ёнкер. — Высокая доля дзяржаўных СМІ, а таксама націск на незалежныя СМІ, блогераў і іншых незалежных камэнтатараў стрымліваюць свабоду слова. Нядзіўна, што многія незалежныя журналісты адчуваюць неабходнасьць зьвяртацца да самацэнзуры для пазьбяганьня магчымых рэпрэсій».

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Прымус, шантаж, маніпуляцыі. Высновы назіральнікаў пра датэрміновае галасаваньне 

На пытаньне журналістаў, ці азначае нэгатыўная ацэнка выбараў непрызнаньне легітымнасьці беларускага парлямэнта з боку АБСЭ, спэцыяльны каардынатар і кіраўнік кароткатэрміновай місіі назіральнікаў ад АБСЭ Маргарэт Сэдэрфэльт сказала: «Легітымнасьць не гарантуецца міжнароднай арганізацыяй, яна гарантуецца самім народам Беларусі, не намі. Мы знаходзімся тут, каб спрыяць празрыстасьці і ўмацаваньню выбарчых працэсаў у Беларусі. Мы спадзяемся, што нашы назіраньні будуць прынятыя пазытыўна і будуць спрыяць пасьпяховаму правядзеньню далейшых выбараў».

Міжнародная місія па назіраньні за парлямэнцкімі выбарамі ў Беларусі складалася з 437 назіральнікаў з 45 краін. Гэта 342 накіраваныя БДІПЧ экспэрты, доўгатэрміновыя і кароткатэрміновыя назіральнікі, 69 парлямэнтароў і прадстаўнікоў пэрсаналу ПА АБСЭ і 26 прадстаўнікоў ПАСЕ.

Паводле Tut.by, кіраўнік дэлегацыі ПАРЭ лорд Блэнкатра заявіў, што ПАРЭ расчараваная невыкананьнем рэкамэндацый — «такім чынам [Беларусь] пазбавіла сваіх выбарнікаў і кандыдатаў магчымасьці паўнавартасна ўдзельнічаць у дэмакратычным працэсе».

Парлямэнцкія выбары-2019 у Беларусі. Што варта ведаць

Асноўны дзень галасаваньня на выбарах у Палату прадстаўнікоў сёмага скліканьня — ніжнюю палату Нацыянальнага сходу — 17 лістапада. Датэрміновае галасаваньне праходзіла ад 12 да 16 лістапада. Папярэднія вынікі сталі вядомыя 18 лістапада, ніводзін апазыцыянэр ня трапіў у Нацыянальны сход.

  • За 5 дзён датэрміновага галасаваньня на парлямэнцкіх выбарах у Беларусі, паводле ЦВК, прагаласавала 35,77% выбарнікаў. Незалежныя назіральнікі заяўляюць пра завышэньне яўкі больш чым у 2 разы.
  • Агулам у Палату прадстаўнікоў трапляе 110 дэпутатаў. Дэпутаты ніжняй палаты выбіраюцца паводле выбарчых акругаў, а не партыйных сьпісаў. Праўладная «Белая Русь» прапаноўвала выбіраць прынамсі палову дэпутатаў паводле партыйных сьпісаў (як, напрыклад, ва Ўкраіне), але ўлады гэтую ідэю адхілілі.
  • Галасаваць на выбарах у Палату маюць права усе паўналетнія грамадзяне Беларусі. Галасаваньне добраахвотнае і ня можа быць прымусовым. Скардзіцца на прымус да галасаваньня можна ў пракуратуру ці ў райвыканкамы.
  • Цяперашнія выбары адбыліся датэрмінова, хоць фармальна датэрміновымі ня лічацца. Тэрмін паўнамоцтваў дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў — 4 гады. Але калі паміж выбарамі 2012 і 2016 гадоў прайшло 1449 дзён (3 гады, 11 месяцаў і 19 дзён), то паміж выбарамі 2016 і 2019-га пройдзе ўсяго 1162 дні (3 гады, 2 месяцы і 6 дзён).
  • Лукашэнка першапачаткова прапаноўваў правесьці выбары ў Палату на 7 лістапада — Дзень Кастрычніцкай рэвалюцыі. Старшыня ЦВК Лідзія Ярмошына тлумачыла, што гэтак ня варта рабіць. Урэшце на гэты дзень прызначылі выбары ў Савет Рэспублікі.
  • Выбары ў Савет Рэспублікі — верхнюю палату Нацыянальнага сходу — прайшлі 7 лістапада без удзелу звычайных беларусаў. Па 8 дэпутатаў ад вобласьці і яшчэ 8 ад Менску выбралі на абласных сходах дэпутаты гарадзкіх і раённых саветаў, яшчэ 8 дэпутатаў мае права прызначаць (але звычайна прызначае ня ўсіх) асабіста Аляксандар Лукашэнка. Ніводную кандыдатуру не адхілілі.
  • Фракцый у Палаце прадстаўнікоў няма. Апазыцыя амаль не трапляе ў Нацыянальны сход. Так, у Палаце прадстаўнікоў шостага скліканьня толькі 2 са 110 дэпутатаў — не прыхільнікі Лукашэнкі: Ганна Канапацкая ад Аб’яднанай грамадзянскай партыі і беспартыйная Алена Анісім, старшыня Таварыства беларускай мовы. У Савеце Рэспублікі апазыцыі няма.

Як выглядаюць сярэднестатыстычныя беларускія дэпутат, дэпутатка і прэзыдэнт. Фота

  • Нацыянальны сход дзейнічае з 1996 году — пасьля таго як Лукашэнка распусьціў Вярхоўны Савет XIII скліканьня. Выбары дэпутатаў Нацыянальнага сходу першага скліканьня не праводзіліся, Лукашэнка проста прызначыў туды ляяльных яму дэпутатаў Вярхоўнага Савету.
  • Нацыянальны сход амаль не распрацоўвае законапраектаў (часьцей гэта робяць міністэрствы і ведамствы) і амаль ніколі не галасуе супраць. Рэкорд шостага скліканьня Палаты прадстаўнікоў — 10 галасоў (9%) супраць звужэньня паўнамоцтваў сваёй палаты.
  • Краіны Заходняй Эўропы і ЗША не прызнавалі свабоднымі і дэмакратычнымі ніякія выбары і рэфэрэндумы ў Беларусі пасьля 1994 году. На ўсіх выбарах назіральнікі адзначалі шматлікія парушэньні, пасьля давалі рэкамэндацыі, але Лукашэнка прасіў яго «не павучаць».
  • На выбары 17 лістапада выстаўлялі кандыдатаў прынамсі 7 апазыцыйных партыяў і шэраг рухаў. На ранейшых выбарах далёка ня ўсіх апазыцыянэраў рэгістравалі кандыдатамі або чальцамі выбарчых камісій.
  • На пачатак датэрміновага галасаваньня з 560 зарэгістраваных засталося 516 кандыдатаў. 33 самі зьнялі свае кандыдатуры, яшчэ адносна 13 скасавалі рэгістрацыю за парушэньні (6 зь іх — ад апазыцыйнай «Эўрапейскай Беларусі»). Ніводнай безальтэрнатыўнай акругі няма
  • Выбары каштавалі бюджэту каля 23 млн беларускіх рублёў. Лукашэнка кажа, што выбары «павінны прайсьці як сьвята», а Нацыянальны сход мае стаць «дыскусійнай пляцоўкай для дыялёгу дэпутатаў з рознымі поглядамі». Старшыню ЦВК Лідзію Ярмошыну «палохала цішыня» вакол выбараў, а 99% беларусаў лічаць, што ня могуць паўплываць на органы ўлады.
  • Як сьцьвярджае ЦВК, яўка на выбары склала 77,22%. На трох мінулых выбарах у Палату называлася яўка каля 74%, а рэкорд быў у 2004 годзе, калі называлася яўка 89,84%.
  • Паводле папярэдніх вынікаў, у Палату прадстаўнікоў ​прайшлі 66 мужчын і 44 жанчыны​; 30 дзейных дэпутатаў, 2 чалавекі ва ўзросьце да 30 гадоў, ніводнага апазыцыянэра.
  • Сярод вядомых беларусаў, якія трапляюць у Палату прадстаўнікоў, былая міністарка інфармацыі Лілія Ананіч, «Міс Беларусь-2018» Марыя Васілевіч, кіраўнік «Белай Русі» Генадзь Давыдзька, старшыня ЛДПБ Алег Гайдукевіч.
  • Незалежныя беларускія назіральнікі фіксавалі парушэньні на датэрміновым галасаваньні і ў асноўны дзень выбараў (731 парушэньне і 622 скаргі, у тым ліку 341 — толькі за 17 лістапада), кожнага трэцяга незалежнага назіральніка выдалілі з участка. Асноўным парушэньнем называецца адсутнасьць адкрытага падліку бюлетэняў і забарона на капіяваньне выніковага пратаколу ўчастковай камісіі. Назіральнікі АБСЭ назвалі выбары неадпаведнымі важным міжнародным дэмакратычным стандартам. Місіі СНД і ШАС назвалі выбары «празрыстымі і дэмакратычнымі».