Экспэрты ацанілі знос «літоўскага крыжа» ў Курапатах і штраф за яго лідэрам КХП-БНФ як афіцыйную забарону ставіць у мэмарыяле новыя крыжы памяці ахвярам сталінізму.
22 студзеня адміністрацыйная камісія Менскага райвыканкаму аштрафавала актывістаў КХП-БНФ Юрася Беленькага і Валера Буйвала на 15 базавых велічынь кожнага за ўстаноўку ў Курапатах 27 сьнежня «літоўскага крыжа», які, на думку ўладаў, быў пастаўлены незаконна і таму быў зьнесены.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: За «незаконны крыж» у Курапатах пакаралі двух чальцоў КХП БНФАстаповіч: «Гэта прэцэдэнт»
Старшыня Беларускага таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры Антон Астаповіч мяркуе, што штрафы за новы крыж у Курапатах дэманструюць новую юрыдычную сытуацыю, якая склалася вакол народнага мэмарыялу і зь якой цяпер давядзецца лічыцца.
Антон Астаповіч
«Гэта прэцэдэнт, але, калі шчыра, я даўно чакаў такога разьвіцьця падзеяў. Бо калі казаць з пункту гледжаньня фармальнага заканадаўства, то так, яны парушылі. Бо любая праца на тэрыторыі гісторыка-культурнай каштоўнасьці мусіць узгадняцца зь Міністэрствам культуры, а гэтага не было зроблена. З пункту гледжаньня маралі я не лічу гэта парушэньнем, і я супроць такіх пратаколаў, але закон на баку Менскага райвыканкаму», — лічыць Астаповіч.
Ці ёсьць у старшыні Таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры прапановы дзеля прадухіленьня будучых канфліктаў паміж уладамі і людзьмі, якія зьбіраюцца ставіць крыжы ў Курапатах, як гэта рабілася цягам апошніх 30 гадоў? Антон Астаповіч адказаў, што дакладнага рэцэпту ня мае.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: На лідэраў КХП БНФ склалі пратаколы за замену спарахнелага крыжа ў Курапатах«Ня ведаю, ці спрацуюць якія рэцэпты цяпер, калі сытуацыя даведзеная да такога канфліктнага стану. Мы даўно казалі, што патрэбен новы пашпарт для Курапатаў, у якім былі б зафіксаваныя ўсе элемэнты, зробленыя ў Курапатах на гэты момант, і далей ніякай стыхійнай устаноўкі, а толькі замена тых элемэнтаў, якія пазначаныя ў пашпарце гісторыка-культурнай каштоўнасьці.
Магчыма гэта зможа станоўча паўплываць на сытуацыю. Але тут пытаньне, ці пагодзяцца Менскі аблвыканкам і Бараўлянскі спэцлясгас на распрацоўку новага пашпарта. Высьветліць іх пазыцыю і дамовіцца параіла Міністэрства культуры. Мы плянуем схадзіць да іх на перамовы, высьветліць, і калі пазыцыя будзе станоўчая, будзем рабіць гэтую інвэнтарызацыю, але калі не, дык трэба ўлічваць тое, што ёсьць».
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Інвэнтарызацыя Курапатаў. Дакумэнты на «лаву Клінтана» і яшчэ 38 абʼектаў перадалі ў Міністэрства культурыСтэфановіч: «Закон выкарыстоўваюць як дышла»
Юрыст праваабарончага цэнтру «Вясна» Валянцін Стэфановіч у камэнтары Свабодзе адзначыў супярэчлівасьць ужываньня законаў у Беларусі.
Валянцін Стэфановіч
«У нашай краіне заўсёды ўсё вельмі выбіральна. Статус Курапатаў як ахоўнай тэрыторыі прызнаны ўжо шмат гадоў, але раней тут крыжы ставілі і ніхто на гэта ўвагу не зьвяртаў, а іншыя людзі вырашылі ўвогуле там нават лазьні паставіць, за што пракуратура прадпісаньне выносіла, але потым знайшлі выйсьце — ахоўную зону скарацілі.
А цяпер вырашылі, што ўсё павінна быць паводле пастановы Мінкульту і патрэбна згода мясцовай улады ды заключэньне міністэрства. Карацей, у нас закон што дышла, а мусіць быць так, каб усе бакі закон паважалі, і найперш дзяржава», — мяркуе Валянцін Стэфановіч.
Юрыст «Вясны» лічыць, што пакараныя штрафам за ўсталяваньне крыжа ў Курапатах Юрась Беленькі і Валер Буйвал маюць вялікія шанцы на адмену рашэньня адміністрацыйнай камісіі Менскага райвыканкаму ў судовым парадку.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Абаронцы Курапатаў заявілі пра спробу дзяржавы «нацыяналізаваць» мэмарыял ахвяраў сталінізму«У абодвух выпадках яўна парушаныя працэсуальныя правы аштрафаваных, а што да спадара Буйвала, дык няма і ніякіх доказаў ягонай віны ў адміністрацыйным правапарушэньні, бо няма сьведак, няма відэадоказу, што ён пэўна гэта зрабіў. Мы раім ім скарыстацца сваім правам і цягам 10 дзён падаць скаргі», — сказаў праваабаронца Валянцін Стэфановіч.
22 студзеня адміністрацыйная камісія Менскага райвыканкаму аштрафавала актывістаў КХП-БНФ Юрася Беленькага і Валера Буйвала на 15 базавых велічынь кожнага за ўсталяваньне ў Курапатах 27 сьнежня «літоўскага крыжа».
Крыж быў дэмантаваны і цяпер знаходзіцца на тэрыторыі Бараўлянскага спэцлясгасу. Актывісты на паседжаньні камісіі спасылаліся на тое, што «літоўскі крыж» ня быў творам «манумэнтальнага ці манумэнтальна-дэкаратыўнага мастацтва», на які распаўсюджваецца пастанова Міністэрства культуры № 1327, а зьяўляецца хрысьціянскім сымбалем, «мільёны якіх пастаўленыя людзьмі на тэрыторыі Беларусі без усялякіх дазволаў». Новы крыж у Курапатах быў пастаўлены на месцы спарахнелага.
Курапаты
Курапаты — урочышча пад Менскам, дзе ў 1937–1941 гадах карнікі НКВД расстралялі, паводле розных падлікаў, ад 40 да 200 тысяч чалавек.
У красавіку — траўні 1988 году ў лясным масіве Курапаты былі знойдзены астанкі людзей, гэтыя факты хутка сталі шырока вядомыя, дзякуючы дзейнасьці Зянона Пазьняка і грамадзкай арганізацыі «Мартыралёг Беларусі».
У чэрвені 1988 году створана ўрадавая камісія, і пракуратурай БССР узбуджана крымінальная справа па выяўленых фактах.
У працэсе расьследаваньня, як пацьверджана ў інфармацыйным паведамленьні Генэральнай пракуратуры Рэспублікі Беларусь у чэрвені 1996 году, устаноўлена, што тут з 1937 па 1941 супрацоўнікі НКУС БССР расстрэльвалі рэпрэсаваных жыхароў рэспублікі.
Пры аглядзе ляснога масіву выяўлена, што на тэрыторыі каля 30 га разьмешчана 510 пахаваньняў, з якіх у часе эксгумацыі праверана 8 і ў 6 з іх знойдзены шкілетныя астанкі людзей, адзеньне і іншыя асабістыя рэчы загінуўшых.
Ва ўшанаваньне памяці ахвяр пастаўлены крыжы, іншыя мэмарыяльныя знакі, шчыты з надпісамі.
У Курапатах неаднойчы чыніліся факты вандалізму.