Гэта праблемы грамадзкай і асабістай маралі, этыкі і сумленьня.
І гэта, уласна кажучы, усё, што я хацеў сказаць. Можна было б на гэтым паставіць кропку і пакінуць адзін загаловак — думка ясная. Але, на жаль, не для ўсіх.
Нарожны камень праблемы
Гэта нармальна, калі людзі выступаюць супраць забаўляльнага комплексу ў цесным суседзтве з магіламі тысяч несправядліва забітых.
І гэта нармальна, калі людзі выступаюць за выратаваньне беларускай мовы, якая несправядліва аказалася на мяжы выжываньня не па сваёй віне і не па віне народу, які яе нарадзіў.
Ва ўсім сьвеце на месцы былых могілак ідзе актыўнае жыцьцё. Але Курапаты — іншы выпадак. Там ляжаць несправядліва забітыя. Гэта сфэра грамадзкай і нацыянальнай памяці, гісторыі, культуры. У такіх месцах весяліцца не прынята
Ключавое слова тут — несправядліва.
Ва ўсім сьвеце на месцы былых могілак ідзе актыўнае жыцьцё. Не выключэньне і Беларусь. На месцы былых Залатагорскіх, Старажоўскіх, Лютэранскіх і некалькіх габрэйскіх могілак у Менску — стаяць жылыя дамы, рэстараны, гатэлі, забаўляльныя і спартовыя комплексы.
Але Курапаты — іншы выпадак. Там ляжаць несправядліва забітыя. Гэта сфэра грамадзкай і нацыянальнай памяці, гісторыі, культуры. У такіх месцах весяліцца не прынята. Там не прынята нават праводзіць недарэчныя пэрформансы, як гэта было ў Асьвеньціме два гады таму.
Беларуская мова — таксама несправядліва і не па волі яе народу пастаўлена на мяжу выжываньня. Гэта таксама сфэра грамадзкай і нацыянальнай памяці, гісторыі і культуры. За мову ў ГУЛАГу склалі галовы найлепшыя прадстаўнікі нашага народу — тысячы і тысячы найлепшых. Навукоўцаў, паэтаў, настаўнікаў.
Такое — не забываецца. Хто ня памятае, той асуджаны на паўтарэньне.
І мову, і людзей у Курапатах забівалі адны і тыя ж сілы.
Два ўзроўні маралі
Ёсьць два шляхі, як можна дапамагчы параненаму. Можна яго дабіць, «каб ня мучыўся» і не замінаў «ратавацца», «ісьці далей», «спакойна жыць», «зарабляць» і т. д. А можна падставіць плячо, узяць параненага на рукі і данесьці туды, дзе акажуць дапамогу.
Мараль і сумленьне маюць два ўзроўні — асабісты і грамадзкі. І ёсьць яшчэ публічныя праявы асабістай маральнай пазыцыі.
У прадстаўнікоў роду чалавечага, як біялягічнага віду, прынята дапамагаць і заступацца за блізкіх, за сваю сям’ю, нават ахвяраваць сабой за іх.
Але, як у грамадзкіх істотаў, у людзей прынята яшчэ і дэманстраваць маральныя паводзіны ў грамадзкім жыцьці.
Гэта здаўна вітаецца, але неабавязковае. І ў часы панаваньня хрысьціянства, і ў нашу постхрысьціянскую эпоху заўсёды знаходзіліся людзі, якія пагарджалі агульнапрынятымі маральнымі нормамі. І мелі, дарэчы, посьпех.
У Беларусі сёньня вялікія праблемы з маральным градусам улады і грамадзтва ў цэлым. Маральны імпэратыў — ня той імпэратыў, які займае цяпер уладу і падуладны ёй народ.
Менавіта таму Курапаты бароняць адзінкі, дзясяткі або, у лепшым выпадку, сотні. І менавіта таму за выратаваньне і адраджэньне беларушчыны выступаюць таксама нямногія.
Надзея на будучыню
Курапаты і беларуская мова — гэта тэст на прыстойнасьць. Можна мець амаль усё — дзяцей, адукацыю, працу, бізнэс, грошы, посьпех, інтэлект, кнігі, лёгіку, грамадзкі ўплыў, папулярнасьць, і ня мець толькі аднаго — сумленьня.
Асабіста для мяне гэтага дастаткова, каб не падаваць такому рукі і не галасаваць за такую ўладу.
Я старамодна лічу, што прыстойнасьць (чытай мараль, этыка і сумленьне) усё яшчэ патрэбныя чалавеку, як грамадзкай істоце.
Параза Курапатаў і мовы — гэта параза надзеі на пабудову нармальнай грамадзянскай супольнасьці, нармальнай нацыі і нармальнай краіны.
Курапаты і беларуская мова — былі, ёсьць і будуць самымі аўтарытэтнымі пунктамі і тэмамі беларускага парадку дня. Яны ўжо ня раз перамагалі амаральную або абыякавую большасьць і яе асобных прадстаўнікоў.
Спадзяюся, перамогуць і яшчэ ня раз. Гэта — надзея на будучыню.
Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.