У рубрыцы «Варта» на выходных мы публікуем адказы на анкету пра чытацкія звычкі беларусаў. 20 пытаньняў пра тое, як файна чытаць файную літаратуру. Сёньня на нашу чытацкую апытанку адказвае журналістка і пісьменьніца Ганна Кандрацюк зь Беластоку.
Якія кнігі вы чытаеце цяпер?
Цяпер чытаю новы раман польска-вугорскага пісьменьніка Кшыштафа Варгі «Sonnenberg» — гэта пра Андраша, сучаснага вугорскага Ўліса, які з пачуцьцём жыцьцёвага пройгрышу бадзяецца па будапэшцкіх кнайпах і завулках у пошуках самога сябе. Кніжка, у пэўным сэнсе, зьяўляецца аналягам ранейшага раману Варгі, «Masakrа», дзеяньне якога ён памясьціў у сучаснай Варшаве. Пасьля першых старонак (кніжка чытаецца запоем), я пачала баяцца, што прачытаю яе занадта хутка (там 500 старонак), і каб неяк запаволіць чытацкую асалоду, я ўзяла рэпартэрскую навінку, кнігу «Лялькі прысуджаных да сьмерці» нідэрляндзкай журналісткі Лінды Польман. Гэта расповед пра жанчын, якія рашыліся выйсьці замуж за вязьняў, якія гадамі чакаюць у камэрах сьмяротнікаў выкананьня прысуду. Як ні дзіўна, гэтыя дзьве кнігі пераплятаюцца на лініі эмацыйнага экстрыму.
Якую выдатную кнігу вы прачыталі апошнім часам?
Такой я лічу біяграфічны рэпартаж «Fałszerze pieprzu. Historia rodzinna» Манікі Шнайдэрман. Аўтарка дастае літаральна з-пад зямлі зьвесткі пра продкаў і сваякоў па лініі бацькі, выводзіць на сьвятло іх таленты і грамадзкія заслугі для краінаў, у якіх давялося ім жыць. Большасьць герояў да нядаўняга часу заставаліся для самой аўтаркі ананімнымі ахвярамі Галакосту. Кніжка пацьвярджае старую праўду — у прыродзе нішто ня гіне і ніхто не забыты. Кожны, хто хоча напісаць пра гісторыю сваёй сям’і, павінен прачытаць гэтую эмпатычную, гуманную кнігу.
Што ўплывае на ваша рашэньне прачытаць кнігу: рэцэнзія, парада сяброў, атрыманьне прэміі кнігай, нешта іншае?
Звычайна чытаю любімых і правераных аўтараў, падобна з выдавецтвамі. Цікавяць мяне навінкі, хоць не заўсёды задавальняюць. Люблю, калі кожная наступная кніжка маладога аўтара лепшая за папярэднюю, аднак у апошнім часе такое трапляецца мне вельмі рэдка. Чытаю шмат навуковай літаратуры — найчасьцей у сувязі з працай над новым рэпартажам ці эсэ.
Самая цікавая рэч, пра якую вы даведаліся з кнігі апошнім часам…
Пра тое, што адзінае слова, якое захавалася ад мовы гунаў, гучыць «страва». Аўтар губляецца ў здагадках, што б яно магло значыць?! (E. A. Thompson «Hunowie»).
Які клясычны раман вам давялося прачытаць апошнім часам упершыню?
Зусім нядаўна я ўпершыню, затое ў арыгінале, прачытала «Лясную песьню» Лесі Ўкраінкі, клясычны твор украінскай літаратры. Магія.
Якіх сучасных аўтараў — раманістаў, паэтаў, драматургаў, крытыкаў, журналістаў — вы цэніце і любіце больш за іншых?
Люблю Маркеса, Кадарэ, Алексіевіч, Граса… Зь дзяцінства захапляюць мяне кніжкі падарожнікаў, а цяпер мае любімыя аўтары-падарожнікі — Пол Тэру (Paul Theroux) і Колін Тубран (Colin Thubron), Анджэй Стасюк. Чакаю новых кніжак Барыса Пятровіча, Альгерда Бахарэвіча, Зьмітра Бартосіка, Уладзімера Арлова, Андрэя Сьцепанюка, Міхася Андрасюка, Міры Лукшы, Зосі Сачко.
Ганна Кандрацюк (другая зьлева) з чытачамі тыднёвіка «Ніва», Беласток 2016. Фота Дыяна Нахіла.
Якая кніга апошнім часам давяла вас да сьмеху?
Рагачу і плачу, чытаючы «Sonnenberg» Кшыштафа Варгі.
А ці плакалі вы над нейкай кнігай апошнім часам?
Памятаю, як недзе дваццаь пяць гадоў таму плакала, чытаючы «Цынамонавыя крамы» Бруна Шульца. Апошнім часам залілася сьлязьмі, стоячы перад мошчамі Міколы Цудатворцы ў італянскім Бары. Прыгадаўся Дантэ і яго «Боская камэдыя».
Якая кніга вас раззлавала ці расчаравала?
Найбольш злуюць мяне кнігі «выдатных» аўтараў, у якіх знаходжу перапісаныя жыўцом фрагмэнты маіх рэпартажаў, без спасылкі. Часам расчароўвуюць мяне кнігі сяброў, якія пішуць у сьпеху, бо абмяжоўвае тэрмін праекту. А дурных кніжак і рэцэнзій наогул не чытаю, кідаю пасьля некалькіх старонак.
Якія літаратурныя жанры вы не чытаеце?
Не чытаю фэнтэзі і дэтэктываў.
На ўкраінскім Палесьсі не адчуваюць бяды і дэпрэсіі
Як вы любіце чытаць — на паперы ці з электроннай чыталкі? Адну кнігу ці некалькі паралельна? Раніцай ці вечарам?
Больш за ўсё люблю чытаць кніжкі на паперы, памятаю, як калісь паклала пад падушку раскрытую кніжку, і мне прысьніўся яе працяг. Зусім як ў казцы пра дурніцу, які праз цуд стаў грамацеем (!). Па сёньняшні дзень кранаюць мяне непісьмовыя пераказы, казкі, легенды, песьні, якія ў дзяцінстве я ўбірала ад дзеда і старых людзей.
Звычайна чытаю некалькі кніг паралельна, часам, як у выпадку Варгі, каб прадоўжыць сатысфакцыю ад чытанкі. Чытаю шмат навуковай і мастацкай літаратуры, рыхтуючыся да сваіх рэпартажаў. Увогуле лічу, што немагчыма напісаць добрую кніжку пра краіну, ня ведаючы яе літаратуры. Чытаю незалежна ад пары дня і ночы, вельмі часта ў дарозе, у аўтобусе, у цягніку, у самалёце. Галоўнае, каб галава была адкрытая.
Вы ведаеце, дзе якая кніга ў вас стаіць або ляжыць? Як вы ўпарадкоўваеце свае кнігі?
Мае кнігі расстаўленыя ў трох хатах, і ў падвалах, аднак я больш-менш ведаю, дзе чаго шукаць. Нядаўна я прывезла ад маці тры тамы Максіма Гарэцкага, хочацца зноў перачытаць.
У апошні час стараюся купляць менш кніг, усё больш карыстаюся паслугамі бібліятэк, інтэрнэтам. Толькі зь беларускай літаратурай складана. Калі ў рукі трапіцца добрая кніжка, гэта для мяне сьвята, хачу яе затрымаць. Шмат кніжак ляжыць у маім ложку, там дзе звычайна кладуць пасьцель.
Якія кніжныя знаходкі на вашых паліцах маглі б моцна зьдзівіць вашых знаёмых?
Хутчэй зьдзівілі б кніжкі з аўтографамі, часта яны прарочыя…
Які найлепшы кніжны падарунак вы атрымалі?
Калісь, як я ляжала ў шпіталі, сястра спэцяльна для мяне пераклала з францускай мовы на падляскую п’есу Аготы Крыштаф «Шэрая гадзіна, або апошні кліент».
Ваш улюбёны кніжны герой/антыгерой або кніжная гераіня/антыгераіня?
Ужо не шукаю герояў і антыгерояў у кніжках — яны побач.
Вы шмат чыталі ў дзяцінстве? Якія кніжкі зь дзяцінства засталіся ў вашай памяці назаўсёды?
У дзяцінстве найбольш уразілі казкі Ганса Крыстыяна Андэрсэна, «Белы клык» Джэка Лондана, «Граф Монтэ Крыста» Аляксандра Дзюма, а таксама падарожніцкія раманы Аркады Фідлера, Аліны і Чэслава Цэнткевічаў.
Калі б вы маглі прымусіць прэзыдэнта Беларусі прачытаць нейкую кнігу, што гэта было б?
О-го! Можа нешта з «паэзіі Быкава».
Ганна Кандрацюк з дачкой Натальляй у Бары ў Італіі, 8 травень 2018
Каго з трох сучасных або памерлых пісьменьнікаў вы хацелі б запрасіць на прыватную літаратурную вечарыну?
Я ня мела б адвагі запрасіць сваіх любімых пісьменьнікаў, але яны часам мне сьняцца. Прыяжджаюць у матчыну хату, сядаюць за застаўленым сталом, быццам на маё вясельле.
Каго б вы хацелі мець як свайго біёграфа?
?
Што вы перачытваеце?
Чэхава. Часам, беларускіх клясыкаў.
Што вы плянуеце прачытаць у бліжэйшым часе?
Уладзімера Някляева «На ўсякім сьвеце», рэпартаж Цэзары Лазаркевіча «Koronkowa robota» і, пэўна, тыя кніжкі, якія муж прынясе з гарадзкой бібліятэкі. У нас, слава Богу, падобны чытацкі густ.