У рубрыцы «Варта» на выходных мы публікуем адказы на анкету пра чытацкія звычкі беларусаў. 20 пытаньняў пра тое, як файна чытаць файную літаратуру. Сёньня на нашу чытацкую апытанку адказвае пісьменьнік Павал Касьцюкевіч.
Якія кнігі вы чытаеце цяпер?
Расейскага аўтара Васілія Аксёнава, раман «Апёк». Пасьля Крыму ўтварылася скула, нейкае такое здранцьвеньне — колькі гадоў ня мог прымусіць сябе расейскае нешта чытаць, было адчуваньне здрады, прычым, як казаў той, ня здрады каралеўству, а здрады каралю. Дзякуй Богу, прайшло. Кураж расейскай літаратуры заўжды падабаўся. Сьвінгуючы антысаветчык і сыбарыт-заходнік Аксёнаў мне да душы. Апёкшыся на Крыме і на Аксёнава дзьмеш.
Якую выдатную кнігу вы прачыталі апошнім часам?
Літаратуру факту «Ліхія 90-ыя: Любоў і нянавісьць у Ужгарадзе» украінскага аўтара Лэся Бэлэя ў перакладзе Ліды Наліўкі. Рэкетыры, «камкі», жуйкі з каляровымі ўкладышамі, камэрцыйныя паездкі ў Польшчу. Пасьля вэрсій палітыкаў, як яны змагаліся за ўсталяваньне самастойнасьці, пасьля плачу адстаўнікоў-рэваншыстаў пра падступны развал СССР, у гэтай кнізе я пачуў трэцюю, ня менш жарсную, вэрсію першых гадоў украінскай (ды што там хаваць — беларускай таксама) незалежнасьці — новая краіна як адзін вялікі стыхійны базар.
Што ўплывае на ваша рашэньне прачытаць кнігу: рэцэнзія, парада сяброў, атрыманьне прэміі кнігай, нешта іншае?
Парада сяброў-перакладнікаў і сяброў-выдаўцоў.
Самая цікавая рэч, пра якую вы даведаліся з кнігі апошнім часам…
Выяўляецца, у ангельскіх каралёў таксама былі сэлектарныя нарады. Сэлектары (selector) — гэта людзі, які выбіралі для караля на захопленых землях найлепшыя абшары. Вось кароль іх i зьбіраў для інструктажу. Гэта я пачарпнуў з кнігі «Трое ў лодцы, ня лічачы сабакі» Джэрома Клапкі Джэрома.
«Кніга Эстэр». Вэрсія ў 3D
Які клясычны раман вам давялося прачытаць апошнім часам упершыню?
«Палёт над гняздом зязюлі» Кена Кізі ў перакладзе Аляксея Знаткевіча. Быў зьдзіўлены, што расповед вядзецца ад мажнага індзейца, які ў кінастужцы — пэрсанаж найбольш маўклівы.
Якіх сучасных аўтараў — раманістаў, паэтаў, драматургаў, крытыкаў, журналістаў — вы цэніце і любіце больш за іншых?
Вельмі люблю сучасьнікаў, празаіка Бахарэвіча і паэта Сяргея Прылуцкага (вось рэкамэндую яго кнігу «Патрыятызм для чайнікаў»), блізкіх калі не сэрцу, дык думкам. Пастаянна вяртаюся да напісанага імі, перачытваю, чапляюся за радкі і сказы. Чытаю хутчэй не як аўтараў, а як суразмоўцаў.
Якая кніга апошнім часам давяла вас да сьмеху?
«Нататкі таткі» Андрэя Хадановіча. Вершыкі пра зубатую цётку і калючыя гуркі разьвесялілі, праўда, не мяне, а майго сынка, а я ўжо рагатаў, назіраючы непасрэднасьць рэакцыі маленькага чытача.
А ці плакалі вы над нейкай кнігай апошнім часам?
«Каханьне падчас халеры» Маркеса ў перакладзе Карласа Шэрмана. Аўтар напісаў яе на схіле кар’еры, і часам раман не такі вышкталцоны як «Сто гадоў самоты», але адчуваеш, — калюмбійскі пісьменьнік намацаў усе кропкі «джы» калі не чалавецтва, дык, прынамсі, чытача, і суладна на іх музыкуе.
Якая кніга вас раззлавала ці расчаравала?
Апошні раман «Інтэрнат» Сяргея Жадана. Сьпяваная песьня. За апошнія дваццаць гадоў украінская літаратура напраўду нечалавечымі намаганьнямі скокнула ў вышэйшую лігу, але, скокнуўшы туды, зьленавалася. Прынамсі, такое ўражаньне склалася ад флагмана ўкрліту.
Якія літаратурныя жанры вы не чытаеце?
Часам люблю засынаць пад таталітарныя падручнікі па гісторыі або кнігі, пададзеныя ў ультранацыяналістычным ключы, усё роўна як гартаюць танныя дэтэктывы. «Кароткую гісторыю СССР» чытаю, каб добра заснуць і спаць. Там такая зграбныя сьветабудова, усё лягічна, лёгка і проста, што словы не трапляюць у галаву. Але сказаць, што я іх чытаю — нельга. Пры іх дапамозе адключаю разумовую дзейнасьць.
Так што сьмела можна сказаць, што чытаю ўсё, што напісана, нават усякую брыду.
Кляйнэгартэны беларускай думкі
Як вы любіце чытаць — на паперы ці з электроннай чыталкі? Адну кнігу ці некалькі паралельна? Раніцай ці вечарам?
Люблю засынаць з кнігай і, прачнуўшыся, працягваць чытаць ужо зусім з іншага месца, бо кніга падчас сну, ясная рэч, закрылася. Электронная кніга пакуль такога ня ўмее — пастаянна паказвае апошнюю прачытаную старонку. Калі тэхналёгіі пераадолеюць гэтую прыкрую загану, дык з радасьцю перайду на электронную кнігу.
Вы ведаеце, дзе якая кніга ў вас стаіць або ляжыць? Як вы ўпарадкоўваеце свае кнігі?
Сьпераду на паліцах — сучасная. Але спэцыяльна раблю зазоры паміж пярэднімі і заднімі — даць роўныя магчымасьці ўсім.
Якія кніжныя знаходкі на вашых паліцах маглі б моцна зьдзівіць вашых знаёмых?
Заначкі ў наўскідку ўзятых з паліцы кнігах могуць прыемна зьдзівіць нават самага дасьведчанага чытача.
Які найлепшы кніжны падарунак вы атрымалі?
«Прыгоды Томэка» Альфрэда Шклярскага. Была такая сэрыя прыгодніцкіх кніжак пра хлопчыка-падлетка, сына паўстанца 1863 году. Бацька-заоляг эміграваў на Захад і падарожнічае з сынам па ўсім сьвеце ў пошуках рэдкіх жывёл.
Цёцялена, якая працавала на «Беларусьфільме», мела доступ да ксэраксаў і штомесяц раздрукоўвала нам новыя тамы «Прыгодаў Томэка»: «Томэк у краіне кенгуру», «Томэк сярод пігмэяў». Памятаю нават не чаканьне гэтых кніжак, а моц расчараваньня пасьля месяца чаканьня, калі аднойчы Цёцялена памылкова ў другі раз раздрукавала папярэдні раман. Давялося чытаць па другім коле.
Ваш улюбёны кніжны герой/антыгерой або кніжная гераіня/антыгераіня?
Дзядзечка Юліюс з кніг пра Карлсана. Дзядзечка — моцна кантравэрсійны герой: ці то станоўчы, ці то ахвяра, ці той прыдурваецца, але ж у яго асабістай лініі пры дапамозе добрых сіл усё заканцоўваецца духоўным гіп-гіп-ура (ён убачыў сьвет эльфаў і фэяў) і плюшкавым гэпіэндам (ён жэніцца з фрэкен Бок). Адным словам можна сказаць, што пераўтварэньне дзядзечкі Юліюса з пачварнага вусеня ў чароўнага матылька адбылося ўзорна пасьпяхова.
Магічныя гісторыі vaysrusishe бабамамы
Вы шмат чыталі ў дзяцінстве? Якія кніжкі зь дзяцінства засталіся ў вашай памяці назаўсёды?
Самы прыемны момант, калі ты з ліхтарыкам вынырваеш з фэніморкупэрскіх азёр з-пад коўдры, каб глытнуць начнога кіслароду менскай кватэры.
А яшчэ даўней, кожны вечар перад сном бацька мне чытаў па разьдзеле «Прыгодаў Чыпаліны». Відаць, адтуль заклаліся самыя базавыя рэчы майго сьветаўспрыманьня: лявацтва, басяцтва і тое, што гародніна лепшая за садавіну, — пра што вельмі шкадую.
Калі б вы маглі прымусіць прэзыдэнта Беларусі прачытаць нейкую кнігу, што гэта было б?
«У капцюрох ГПУ» Францішка Аляхновіча. Сярмяжная, шурпатая, але нясе максымальна празрыстае пасланьне ад усёй беларускай культуры ўсім будучым пакаленьням беларускіх палітыкаў.
Каго з двух сучасных або памерлых пісьменьнікаў вы хацелі б запрасіць на прыватную літаратурную вечарыну?
1. Эўфрасіньню Полацкую. Заклікаць да адказу. Ёсьць падазрэньне, яна ініцыявала ня толькі крыж Эўфрасіньні Полацкай, але і падкінула ghost writers тэзісы да «Жыція Эўфрасіньні Полацкай».
2. Веру Бурлак. Нешта даўно яна ў нас у кнігарні «Логвінаў» не выступала.
Верыны выступы — гэта максымальна тое, наколькі могуць зблізіцца тэатар і літаратура.
Што вы перачытваеце?
Раман ізраільскага пісьменьніка Мэіра Шалева «Дом вечнасьці для першапраходцаў» — калі я ў тонусе. «Мэрсэдэс-Бэнц» Паўла Гюле, прысьвечаны Багумілу Грабалу, у перакладзе з польскае Марыны Шоды — калі мне занадта добра. «Салдата Швэйка» — калі мне занадта кепска.
Што вы плянуеце прачытаць у бліжэйшым часе?
Гадоў дзесяць хачу прачытаць «Падарожжы Бэньяміна Трэцяга» Мэндэле Мойхер-Сфорыма, відаць, у аўтарызаваным перакладзе на іўрыт, а ў ідэале — у ідышскім арыгінале. Хачу спраўдзіць: 1. ці сапраўды на аўтара такі моцны ўплыў зрабіла беларуская мова і сельская культура Случчыны, як пра тое ўсе кажуць; і 2.ці праўда «Бэньямін Трэці» — гэта літвакоўскі Дон-Кіхот, як пра такое пішуць? Але, відаць, такая спэцыфічная матывацыя мяне і стрымлівае столькі гадоў ад прачытаньня.