16 траўня ў Маскве памерла дырэктарка маскоўскага незалежнага «Тэатра.doc», рэжысэрка і сцэнарыстка Алена Грэміна. Прычынай сьмерці стала сардэчная і ныркавая недастатковасьць. Грэмінай быў 61 год, паўтара месяца таму памер яе муж, мастацкі кіраўнік і заснавальнік «Тэатра.doc» Міхаіл Угараў.
Маскоўскі «Тэатр.doc» лічыцца тэатрам дакумэнтальнай п’есы. У 2012 ён паставіў дакумэнтальны спэктакль «Двое у тваім доме» пра хатні арышт Уладзімера Някляева.
У 2011 былы кандыдат у прэзыдэнты Рэспублікі Беларусь, паэт Уладзімер Някляеў быў вызвалены з СІЗА КДБ і зьмешчаны пад хатні арышт. Ён і ягоная жонка стала знаходзіліся пад наглядам двух супрацоўнікаў спэцслужбаў, якія забаранялі ім падыходзіць да вокнаў, адказваць на тэлефонныя званкі і зачыняць дзьверы ў туалет. Гэты сюжэт стаў тэмай спэктаклю, сцэнар да якога напісала Алена Грэміна.
Уладзімер Някляеў
— Мяне больш за ўсё ўразіла, што Алена пайшла з жыцьця неўзабаве пасьля сьмерці свайго мужа, Міхаіла Ўгарава, па той самай прычыне: сардэчная недастатковасьць, — дзеліцца Ўладзімер Някляеў. — Прычым абодва былі нестарымі людзьмі. І мне ўспомнілася, як знаёмы кардыёляг неяк сказаў: абыякавыя людзі ад сардэчнай недастатковасьці амаль не паміраюць — гэта ўдзел людзей неабыякавых. Дык вось і яна, і ён былі зь неабыякавых людзей.
У Менск яны прыехалі самі, яшчэ калі я быў пад хатнім арыштам. Іх да мяне ў хату не пусьцілі, яны вярнуліся, і ўжо калі кэдэбісты пакінулі хату, прыехалі зноў. Мы зь ёй гаварылі пра тое, што можна напісаць і паставіць па той фабуле, якую прыдумалі для мяне людзі зь беларускага КДБ.
Я і сам хацеў пра гэта напісаць — бо такая незвычайная фабула лёгка становіцца мастацкім сюжэтам — і сказаў ёй пра гэта. Яна адразу адказала: калі самі дык самі, але калі дазволіце мне зрабіць паралельна працу — буду ўдзячная. Я сказаў: можаш скарыстацца тым, што я прыдумаў, але яна не скарысталася, а зрабіла сваю сцэнічную і сюжэтную распрацоўку, і быў пастаўлены ў Маскве, у «Тэатры.doc» спэктакль «Двое ў тваім доме». Вельмі пасьпяховы спэктакль, ён ішоў з аншлягамі, у тым ліку за мяжой. Я, напрыклад, глядзеў яго ў Гданьску.
Актрыса Ірына Савіцкава ў ролі Вольгі Някляевай
Мне здалася гэтая праца вельмі ўдалай безадносна да таго, што спэктакль быў пра мяне, маю жонку, маю сям’ю. Там ёсьць такія важныя для нашага жыцьця кантрапункты як вернасьць, прынцыповасьць — вернасьць сваім перакананьням, сваёй пазыцыі ў жыцьці. Гэта ў нашым часе рэч важная, а ня толькі сам сюжэт, і таму яны паспрыялі посьпеху спэктаклю.
Алена невыпадковы ў мастацтве чалавек, яна зь літаратурнай сям’і, яе бацька Анатоль Грэбнеў — чаму яна, дарэчы, па сугуччы ўзяла псэўданім Грэміна — быў даволі вядомы драматург, кінасцэнарыст, на ягоныя вершы было напісана шмат песьняў. І гэтую сямейную літаратурную традыцыю яна працягнула дастойна. І дастойна пражыла жыцьцё.
Алена Грэміна, дырэктарка «Тэатра.doc»
Маскоўскі «Тэатр.doc» працуе ў дакумэнтальным жанры, беручы тэмы для новых спэктакляў з рэчаіснасьці, як і беларускі «Свабодны тэатр». Гэтыя два калектывы мелі творчае сяброўства.
«Тэатр.doc» узьнік у 2002 годзе, Алена Грэміна з мужам былі сярод заснавальнікаў. У першы ж год існаваньня тэатр паставіў рэкорд у Расеі па колькасьць прэм’ераў на працягу году — іх было дзесяць. Дакумэнтальныя спэктаклі тэатру атрымлівалі самыя розныя ўзнагароды, былі запрошаныя на прэстыжныя тэатральныя фэсты. Да някляеўскага быў спэктакль «Час 18», прысьвечаны гібелі ў турме расейскага адваката Сяргея Магніцкага.
У 2014 «Тэатр.doc», які сам зазнаў перасьлед з боку расейскіх уладаў, прыехаў у Менск на запрашэньне «Свабоднага тэатру» зь перадпаказам новага спэктаклю пра падзеі на Балотнай плошчы ў 2012 годзе.
Алена Грэміна казала тады, што рэпрэсіі супраць тэатру толькі гартуюць калектыў і тэатральную супольнасьць Расеі.
«Самая вялікая небясьпека — у самацэнзуры і ў баязьлівасьці. Страх і канфармізм — яны нашы галоўныя ворагі», — лічыла рэжысэрка і сцэнарыстка Алена Грэміна.