Сёньня — Сусьветны дзень паэзіі. Мы вырашылі адзначыць яго, прапануючы вам пачытаць (перачытаць) некаторыя з нашых улюбёных беларускіх вершаў. Густ у паэзіі — рэч крайне суб’ектыўная, а таму спадзяемся, што ня будзеце дапікаць нас за тое, чаму такія аўтары і вершы, а ня іншыя. Праз год будуць іншыя. А сёлета — такія...
Славамір Адамовіч
Зайшла. Расказала пра мужа,
аптэку, праблемы дачкі,
згадала, што трэба стужак
чырвоных купіць і гаршчкі
пад кветкі (растуць яны хутка,
каму ж, як ня ім, расьці?).
Шапнула: «Гуляе чутка,
што могуць па вас прыйсьці».
«Напэўна. I ўжо хадзілі...
Ды што нам стаяць вось так?
Пакуль яшчэ не пасадзілі.
давайце мы зьдзейсьнім акт.
Давайце накрыем белым
казённае канапэ
і нашым супольным целам
мы вылажым ворагу "фэ".
Пакуль ён стаіць за дзьвярыма,
мы будзем спружынай рыпець
і пахнуць любоўным зарынам,
і плакаць, і ксьціцца, і пець.
Вы згодны з такім праектам?»
«Я згодна, давайце зьдзяйсьняць:
я буду вашым аб’ектам,
які неабходна кахаць...»
I так мы любіліся доўта,
а ён за дзьвярыма стаяў
і кляў на чым сьвет свайго бога,
пакуль канчаткова ня зьвяў.
У дзевяць мы выйшлі з кватэры,
зірнулі на скурчаны труп
і сталі сьмяяцца бязь меры
спакусьлівым сьмехам сукуб.
Літанкета Свабоды: Славамір Адамовіч
***
Валянціна Аксак
Іншага раю ня будзе
40 тыдняў
кунежыцца немаўля
ў райскім цемрыве
і аднойчы
вынырвае радасна
ў сьветлае пекла,
40 дзён
блукае душа
над роднымі краявідамі,
скідваючы цяжар
пякельнага быту
прад будучым райскім
бязважкім нябытам,
40 гадоў
пакутуюць сужэнцы,
гадуючы сподзеў
на рай перад раем,
каб рэштаю год усьвядоміць,
што іншага раю
за той,
што мінуў,
ім ня дадзена ўведаць.
Літанкета Свабоды: Валянціна Аксак
***
Надзея Артымовіч
ікона
лістападаўскі сьнег
блакітны ранак
сон аднакрылы і лёгкі
у блакітным люстры
стаю
хвіліна прыгажосьці
акіян хараства
хвіліна
веру ў вечнае хараство
веру ў адно нявыказанае слова
веру ў белае маўчаньне
вечар у Бельску — камень і крыж
вечар у Бельску — блакітны туман
Бельск — ікона малітва сон жыцьцё
Ян Максімюк пра ўлюбёную паэзію з Падляшша
***
Вера Бурлак
Руку да нагі
Прывязалі мне руку да нагі,
Але вельмі добрыя людзі.
Не каб нехта благі!
А ад добрых — няхай ужо будзе!
Літанкета Свабоды: Вера Бурлак
***
Наста Кудасава
усе сьвятыні — псам,
мышам і жабкам!
няхай люляюць псальмы
мяккай лапкай,
трымаюць вецер
выдыхам і ўдыхам
у кельлях вецьця
вечных
дрэваў-мніхаў.
а ты кружы, ніжы
на восень восень,
ды прыйдзе Бог
сьняжынкаю
на носе,
лістом сырым,
суніцай
адзінокай,
расьпяты ў кожным дні
навідавоку.
Наста Кудасава: «Я не магу не пісаць»
***
Марыя Мартысевіч
Дрэнна, калі міратворца страляе ў паветра.
Добра, калі міратворца стварае міра.
Проста з паветра, поўную блакітную каску,
на патрэбы як простых вернікаў, так і кліру.
Бо калі міратворца спраўна стварае міра —
то тады цудатворца спраўна стварае цуды,
і паводле пляну ўсё: плача Божая Маці,
і цалуе Юда, і пасьміхаецца Буда.
Літанкета Свабоды: Марыя Мартысевіч
***
Вальжына Морт
Паходжаньне сьлёзаў
сьлёзы
гэта калі
сэрца абліваецца потам
у шахце грудной клеткі
ніколі ня бачыўшы сонца
чуеш, як сэрцу баліць сьпіна?
чуеш, як сэрцу баліць у грудзях?
сьлёзы
гэта калі
сэрца плюе табе ў вочы
***
Сяргей Прылуцкі
Навагодняе настальжы
Ой, ня тыя цяпер зімы, ня тыя...
Калі мы былі маладыя,
Сьнежныя бабы са сьнегавікамі
ня бегалі па карпаратывах зь мяхамі,
а стаялі наўзбоч дарогі
шчасьліва-бязногія.
І мароз быў — о-го-го, а не мароз!
Рыфмаваўся толькі са словам «нос».
Выйдзеш у двор бяз шапкі —
гатуй азадак для рэменя таткі.
Нават бяздомныя птушкі з сабакамі
ад холаду плакалі.
А сьнег быў — прыемна патыркаць пальцам!
Ня тое што зараз, смаркатая кашыца.
Такое красы прыемна было накласьці
за каўнер аднаклясьніцы Насьце.
Нават п’янтосы, блукаючы алькагольнымі
сьцежкамі,
закусвалі толькі сьнежкамі.
Раней не расла барада і ў сумёты ня сікалі.
Дзеда Мароза не замаўлялі, а клікалі.
А калі ён прыходзіў, то быў ня п’яным,
а вясёлым і нават толькі румяным.
І год сканчаўся ня поўным шлункам,
а казачным падарункам.
Сяргей Прылуцкі напісаў кнігу, як дзеці павінны выхоўваць дарослых
***
Алесь Разанаў
Паляваньне ў райскай даліне
А потым мы выйшлі ў даліну...
Сінелі ўдалечы горы, урачыста высіліся лясы, і зьзяла на небе ня сонца, а само неба, нібы блакітная лінза, сьвяцілася мяккай, лагоднай, прыязнаю сьветлынёй.
Рупіліся на сьпелых палетках мірна гожыя дужыя людзі, а на зялёных лугах, у гаях гуляла і жвавілася няпужаная зьверына.
Мы доўга моўчкі стаялі, удыхаючы водар шчасна, што напаўняў даліну, ды потым, урэшце, нібы намагаючыся, згадалі, што мы не адгэтуль, што мы не такія, што нам ужо трэба вяртацца, і тады грымнуў стрэл...
Усяго адзін стрэл, але ўся даліна павярнулася тварам, уражаная, да нас.
І вось ля самага небаспаду ўзьнікла чырвоная хмарка і шпарка пасунулася-паплыла сюды, за ёю другая і трэцяя, цэлая чарада, і з кожнай гэтай чырвонай хмаркі на сьпелы ўраджай палеткаў, да ног нашых, сталі падаць і нагрувашчвацца ў кучы целы забітых казуляў, вавёрак, зайцоў...
Ня з ношкай здабычы, а з ношкаю цяжкай гнятлівай віны мы адступалі — і ўсё адступаем яшчэ — з той дзівоснай, з той райскай, загубленай намі, даліны, куды нас завёў аднойчы наш паляўнічы лёс.
Шукаючы «дрогкай лініі сэнсу», або Мае сустрэчы з Алесем Разанавым
***
Віталь Рыжкоў
Два скрыпачы
два скрыпачы праз поле ваенных дзеяньняў
з руінаў філярмоніі
ў ціхае «будзем»
бягуць
нарэшце адзін зь іх падае,
паранены,
другі вяртаецца,
узвальвае на плечы першага
і пачынае яго цягнуць
першы доўга трывае боль,
а пасьля пачынае трэнас:
сымон, бог з табой,
якога
хрэна?!
сымон,
твая каханая здраджвала табе са мной,
цяпер,
каб здрадзіць ізноў, вярнулася да цябе,
калі шчыра,
мяркуеш, ты — сапраўдны мужчына?
бо мужык даўно зь цябе выпарыўся, зьнік
у кірунку нябёсаў. урэшце рэшт,
ты няправільна трымаеш смык,
ты няправільна мяне нясеш!
мы маглі б быць з табой кім заўгодна, мы маглі б быць
зусім не музыкі, калі б ня гэты пракляты бліц-
крыг, распачаты імпэрыяй; мы не бярэм удзел у вайне —
і кааліцыі напляваць, як мне цяпер баліць
галоўнакамандуючы ня мае музычнага слыху, таму
як дэрыжор ён ніякі, ён ніколі ня ўчуе вайну
усё супраць нас, сымоне, і нашы з табою шанцы —
нуль
сымон, кінь мяне проста тут дзеля нашых сыноў
я такі, ты ведаеш, здолею выкараскацца ізноў
ты слабак, сымон, таму ты мусіш бегчы адзін
і сына свайго абдымі і скажы, што ён мой сын
ты мамчын сынок,
сымон! —
чулася наўздагон
Літанкета Свабоды: Віталь Рыжкоў
***
Дзьмітры Строцаў
Снилось мне: я верю в Бога.
Прежде верить не хотел,
думал: подожду немного,
много нерешенных дел.
Я неверия не мерил,
знал, конечно: видит Бог.
Я не то чтобы не верил,
я довериться не мог.
Не умел, как говорится,
не идти как на убой,
а дорогой раствориться
в благодати голубой.
Будет все теперь иначе,
напряжений прежних нет.
Видишь, Господи, я плачу,
я не плакал много лет.
Будет встреч сердечных много
у душевного огня...
...снилось мне: я верю в Бога,
да не верит Он в меня...
Дзьмітры Строцаў: Беларусы павінны сустрэцца самі з сабою
***
Андрэй Хадановіч
Сто пудоў адзіноты
Сто пудоў адзіноты больш чым пацягне ліфт
За акном то зьліва то пролівень то залева
Ходзяць думкі налева і ўлева схіляюць шрыфт
І пішу пачынаючы з рыфмаў справа налева
Сёньня дзень і ноч пагадзіліся на нічыю
І ніякай нябеснай манны максымум манка
А назаўтра вечар з раніцы зуб даю
Гэта восень будзе вільготнай як німфаманка
Гэта восень будзе вільготнаю сто пудоў
Нібы горла не прасыхацьме да небакраю
Але будзь я нават нэграм пахілых гадоў
Я вазьму тэлефон і скажу што цябе кахаю
Літанкета Свабоды: Андрэй Хадановіч
***
Юля Цімафеева
Цырк
Я нарадзілася
з вандроўным цыркам унутры.
З цыркам, толькі падумай,
у палескай вёсцы.
Жанглёры, акрабаты,
барадатыя жанчыны...
Які сорам!
Вандроўны цырк
вырастаў разам са мной,
як ваўчаня, што хоча мяса,
яны ўсе хацелі фэервэркаў
і шырокіх дарог.
А тут
бураковыя палі,
каларадзкія жукі,
народныя прыкметы.
Я хавала свой цырк
між старонак кніг,
як гербарый.
Жанглёраў, акрабатаў,
барадатых жанчын
я выпроствала
ў спадзеве высушыць
іхнія прагныя целы.
Але цыркачы
адмаўляліся гінуць,
яны расьлі і мацнелі
пад коўдрай старонак,
на калёрыях літар,
у шатры майго цела.
Яны вучыліся
цыркавым хітрыкам,
як вучацца качаняты,
кураняты, парсючкі.
І калі набраліся сіл,
знайшлі драбіны,
накрэмзалі мапу —
калі змаглі ўсё тое,
чаго хацелі й што мусілі...
Цыркачы мяне скралі.
Цыркачы мяне зьелі.
Цыркачы адкрылі
нарэшце ўва мне
свой вандроўны цырк.