Сьціплай, але адметнай госьцяй Міжнароднага менскага кніжнага кірмашу стала чэская пісьменьніца Пэтра Дворжакава. Яе гісторыя пра тое, як уратавацца пішучы.
Гісторыя сучаснай «чэскай Алексіевіч»
У чатырнаццаць год яна з прычыны непаразуменьняў у сям’і пайшла ў манастыр. Выйшла адтуль у 18 і неўзабаве выскачыла замуж. Працавала мэдычнай сястрой, але цяжкая хвароба малодшага сына прымусіла пакінуць працу.
Хлопчык лячыўся ад леўкеміі, апухаў ад лекаў і лысеў ад хіміятэрапіі, а веруючая маці страчвала і шукала апору. Калі захісталася яе вера ў Бога, нечакана прыйшоў паратунак... голад. Маладая жанчына пачала знаходзіць у гэтым ачышчэньне, моц, эўфарыю, ажно пакуль зь яе не засталося 36 кіляграмаў.
Так сама Пэтра апынулася на мяжы жыцьця і сьмерці. Каб выкараскацца, пачала пісаць і паступіла на філязофскі факультэт.
У сваю першую кніжку «Увасобленыя мары» (Proměněné sny) Пэтра Дворжакава сабрала споведзі людзей, зь якімі сустракалася ў шпітальных палатах, якія, як і яна, праходзілі выпрабаваньне веры.
Першая ж кніга прынесла ёй вядомасьць — была ўганараваная прэстыжнай чэскай прэміяй Магнэзія Літэра. А другую аўтарка назвала «Я — голад» (Jsem hlad), гэта пра добра знаёмы ёй фэномэн мэнтальнай анарэксіі.
Піша і далей, у тым ліку для дзяцей, супрацоўнічае з чэскім радыё і тэлебачаньнем як сцэнарыстка.
Сустрэча
У праскім аэрапорце Вацлава Гаўла мы сустрэліся перад адлётам Пэтры ў Менск.
— Гэта ваша першае падарожжа ў Беларусь. Якія беларускія кантакты да гэтага спрычыніліся?
— Гадоў 10 ці 11 мы знаёмыя зь беларускім багемістам, перакладчыкам Сяргеем Сматрычэнкам. Ён пераклаў некалькі ўрыўкаў з маіх кніг, якія ў вас былі апублікаваныя. Цяпер мы ляцім у Менск разам, дзе сустрэнемся таксама з іншымі беларускімі багемістамі. А ў 90-я гады ў нас дома гасьцявалі дзеці зь Беларусі, у сувязі з Чарнобылем яны прыяжджалі сюды на адпачынак. Былі ў нас Алёна і Дзіма зь Менску. На сваю першую паездку ў Беларусь вельмі цешуся.
— Спосаб, якім вы пісалі сваю першую кнігу, вельмі нагадвае мэтодыку працы Нобэлеўскай ляўрэаткі зь Беларусі Сьвятланы Алексіевіч. Але, магчыма, вы пра гэта ня ведалі? Як уласна з вас, мэдсястры, стала пісьменьніца?
— Калі мы ляжалі з сынам у праскім шпіталі Мотал, я, шчырая верніца, перажывала сытуацыі, калі вера пачынае так крыху распадацца. Вы можаце тысячу разоў казаць самі сабе: Бог добры, Бог ласкавы, ён дапаможа, але калі пры тым вам згасае ўласнае дзіця... Так я пачала зьбіраць размовы зь людзьмі, якія перажывалі нешта падобнае, цікавіцца, як яны з гэтага знаходзяць выйсьце і што робіцца зь іх верай.
Гэта я рабіла для сябе і толькі празь нейкі час, перачытаўшы, вырашыла паслаць урывак у часопіс. Пасьля часопіснай публікацыі мне пазванілі з выдавецтва Host і прапанавалі выдаць кнігу...
Так, пра Сьвятлану Алексіевіч я ведаю, але пакуль не пасьпела прачытаць. Ведаеце, я пераканалася, што жыцьцёвы вопыт рэч «непераносная», але важна ўмець моцныя жыцьцёвыя гісторыі выслухаць. Фактычна, я сталася пісьменьніцай, нічога ня ўмеючы, а потым вучылася, адчула і патрэбу вывучаць філязофію.
— А як патлумачыце той паварот, што вельмі блізкая вам аўтабіяграфічна гераіня, шукае паратунку ў голадзе, а ня ў веры?
— Ведаеце, перажыўшы ўсё гэта, я хацела разьвянчаць той міт, які ў значнай меры ствараюць мэдыі. Пішуць пра анарэксію як хваробу мадэлек: маўляў, яна хацела быць прыгожай, таму худзела. Я хачу гэты міт разьвянчаць і расказаць, як анарэксія дзейнічае.
Гэта залежнасьць. Яна дзейнічае як кожная іншая залежнасьць. Чалавек, што ня можа справіцца зь нейкай ўнутранай праблемай, шукае паратунку ў алькаголі ці наркотыках і лёгка стане залежным.
Многім людзям цяжка ўявіць, але галаданьне часам можа спрацоўваць як наркотык: дзяўчына перастае есьці і, нягледзячы на голад, адчувае сябе дасканалай, цудоўнай, моцнай. Яна думае, што ёй усё падуладна, прыходзіць эўфарыя...
— Вось жа ў кнізе «Я — голад» гераіня проста тáе старонка за старонкай: пры росьце 168 см важыць 51 кг, потым 47, 45, 43... Дзе яна спыніцца, як выкараскаецца?
— Я памятаю, што і тыя 43 кіло не былі мяжой. Дацягнула недзе да 36. Кніга не заканчваецца хэпі-эндам. Але перадусім надзеяй на шчасьлівы канец. А тая надзея ва ўсьведамленьні таго, чым гэта анарэксія ёсьць і таго, што шчасьце і радасьць могуць прыносіць і іншыя рэчы, акрамя голаду.
У Менску
Я глядзела, як ідучы на рэгістрацыю рэйсу, танюткая Пэтра Дворжакава пацягнула за сабой невялікі чамаданчык на колцах. Павезла некалькі сваіх кніжак у Менск.
Сустрэцца зь ёй можна каля чэскага стэнду Менскага кніжнага кірмашу, а таксама ў кнігарні Логвінаў 2 сакавіка а 19-й гадзіне.