Сваё стаўленьне да яе ён параўнаў з агідай, а прычынай назваў школьную траўму.
Пра траўму, стаўленьне да беларусізацыі і ідэальны шлях да беларускай мовы радыёвядоўца распавёў у інтэрвію Дзьмітрыю Гурневічу.
Канстанцін, у вас цяпер няма агіды, калі вы чуеце маю беларускую мову?
Каверын: Прабачце, а што такое агіда?
— Агіда — гэта отвращение.
Калі б мяне так вучылі ангельскай мове, то хутчэй за ўсё ў мяне было б такое самае стаўленьне да ангельскай мовы.
Каверын: Не, вядома ж, не. Калі я кажу, што мне агідная беларуская мова, то гаворка не пра саму мову. Мне агідна дакранацца да яе, і тое адчуваньне, калі я да яе дакранаюся. Павук сам сабе не агідны. Гэта цудоўная істота, вельмі карысная, як сказаў бы спадар Шарыкаў. Але нешта-некалі адбылося ў галаве, і я цяпер не магу да яго дакрануцца. З мовай усё добра, гэта са мною ня ўсё ў парадку. Я кажу пра гэта. Чамусьці шмат хто гэта інтэрпрэтаваў па-свойму і адразу пачаў кідаць камяні, нібыта я кажу, што мова кепская. Я не рабіў такой высновы. І было б добра, каб некаторыя навучыліся чытаць.
— Канстанцін, а калі б у вас і настаўніца расейскай мовы пакінула траўму, то на якой мове вы б сёньня размаўлялі?
Каверын: У мяне ўсё жыцьцё было расейскамоўнае асяродзьдзе. Мае бацькі і бабулі зь дзядулямі гаварылі па-расейску. У мяне проста не было выбару. Абставіны склаліся так, што беларуская мова — гэтая тая мова, якой мяне трэба было навучыць. Калі б мяне так вучылі ангельскай мове, то хутчэй за ўсё ў мяне было б такое самае стаўленьне да ангельскай мовы. Ну, ня склалася ў мяне. Гэта проста абставіны, нічога больш.
— А ў вас у самога не было жаданьня проста сесьці і вывучыць мову, каб даказаць настаўніцы і сабе, што вы здольны. Каб перамагчы гэтую траўму, як вы кажаце?
Але моц траўмы была вельмі вялікая, каб зараз атрымліваць асалоду.
Каверын: Я, дарэчы, магу размаўляць па-беларуску. Гэта цудоўная мова. Калі я адкрываю Караткевіча, Багдановіча, гэта цуд. Але ў мяне было большае жаданьне вывучыць італьянскую мову. А калі я падыходжу да беларускай, то нешта адбываецца са мной... Некаторыя пішуць: «бедны хлопчык, траўма дзяцінства». Так, гэта траўма, як бы сьмешна ні гучала. Жаданьне вывучыць ёсьць, але ёсьць мноства абставінаў. Я жыву ў расейскамоўным асяродзьдзі. Я працую на расейскай мове, пішу па-расейску, чытаю па-расейску. Але моц траўмы была вельмі вялікая, каб зараз атрымліваць асалоду. Менавіта таму я кажу пра Горвата, які сваім уласным прыкладам паказвае, што гэта цудоўна. Такім людзям трэба ставіць помнікі, бо яны — арыентыры ў гэтым пытаньні.
— Мой калега Віталь Цыганкоў напісаў, што ваш аргумэнт пра настаўніка сумнеўны. Бо так можна дайсьці да абсурду, кажучы, што настаўнік працы давёў вас да траўмы, і вы цяпер ня можаце працаваць.
Каверын: Гэта спрашчэньне. Як у школе нас вучылі: «Майстар і Маргарыта» — раман пра добрае і злое. «Вайна і мір» — раман пра вайну і мір. Гэта дзікае спрашчэньне. А калі мяне гвалцілі ў дзяцінстве, і мне цяпер кепска жывецца, то што, я таксама ня маю рацыі? Дыяпазон дзіцячых падзеяў вельмі шырокі. Так, калі ў некага быў кепскі настаўнік фізкультуры і ён цяпер не займаецца спортам, то так. У кагосьці так і ёсьць, а ў кагосьці і не. Адным сьмешна, а другім — не. Ёсьць дзеці, якія ад 5 гадоў займаюцца тэнісам і ў дарослым жыцьці маюць някепскія посьпехі. Але ня факт, што яны гэта любяць. Магчыма, надыдзе той момант, калі ён гэтай ракеткай некага прыб’е.
Канстанцін Каверын зь сям'ёю
— Канстанцін, вы кажаце пра траўму, боль, пра нармальнасьць. А сытуацыя, калі народ у краіне з уласнай мовай ёй не карыстаецца, гэта нармальна?
Каверын: Я кажу выключна за сябе. Я чуў, што ў Каталёніі ў свой час узьнікла ідэя вярнуць сваю мову. Яны тады зрабілі вельмі важны крок — пачалі трансьляваць футбол з камэнтарамі па-каталёнску. І праз пару гадоў Каталёнія гаварыла на сваёй мове. А што рабіць нам — я ня ведаю. Магчыма, гэта кепска, што мы не размаўляем на сваёй мове. Зь іншага боку, як кажа адзін мой сябар, ёсьць поўна прыкладаў, калі нацыянальная сьвядомасьць не залежыць ад мовы. Ёсьць жа швайцарцы, ірляндцы. Адныя гавораць па-ангельску, у другіх чатыры мовы, і нічога страшнага.
— Уявіце, што заўтра Беларусь пераключыцца на беларускую мову. Для вас гэта зноў будзе траўмай, ці вы спакойна гэта прымеце?
Каверын: Траўмы для мяне не было б. Ведаеце, у мяне ніхто не адбярэ мой томік Бродзкага.
— У мяне ёсьць таксама томік Бродзкага, але я ўсё жыцьцё гавару па-беларуску. Адно другому не пярэчыць.
Калі заўтра Беларусь прыме рашэньне і цалкам пяройдзе на беларускую мову, паўсюль — я гэта прыму.
Каверын: Менавіта. Калі б я паехаў у Італію, то ў мяне ніхто б не адабраў маю расейскую мову. Дарэчы, і ў Бродзкага ніхто не забраў мову, калі ён паехаў у Амэрыку. Мова — гэта такая штука, якая заўсёды з табою. Калі заўтра Беларусь прыме рашэньне і цалкам пяройдзе на беларускую мову, паўсюль — я гэта прыму. Магчыма, мне будзе некамфортна, але гэта як дождж.
— І ня будзеце пікетаваць Міністэрства адукацыі?
Каверын: Не, я ня буду нічога пікетаваць, і крычаць, што ў нас забіраюць мову. Ёсьць незалежная краіна Беларусь, і калі, напрыклад, на рэфэрэндуме 65% беларусаў будуць за беларускую мову, то няма пытаньня. Я слухаюся і падпарадкоўваюся. Я буду вучыць гэтую мову і ўдасканальваць.
— Але мы ведаем, што ў аднабаковым парадку такое рашэньне ня прымецца. Што павінна адбыцца, на вашую думку, каб гэты пераход да беларускай мовы быў нетраўматычны для расейскамоўнай большасьці?
Калі ж варыянтаў ня будзе, то я аддам яе ў беларускамоўную школу
Каверын: Ня ведаю. Вяртаемся да Каталёнii зь яе футболам. Можа, так. А, можа, iнакш. Ня ведаю. Гэта павінна пачынацца са школы, зь дзяцінства.
— А сваю дачку вы аддалі б у беларускую школу?
Каверын: Калі б я выбіраў паміж расейскамоўнай і беларускамоўнай, то я аддам яе ў першую. Мне так прасьцей і камфортней. Калі ж варыянтаў ня будзе, то я аддам яе ў беларускамоўную школу і буду намагацца размаўляць, вучыць сябе і яе.
— Гэта будзе нялёгкая вучоба, улічваючы, што вы называлі беларускую літаратуру «дерьмом» у сваім допісе.
Каверын: Не, не беларускую літаратуру. Я выказваў сваё стаўленьне да сьпісу літаратуры для чытаньня. Да таго працэсу, зь якім я меў дачыненьне.
— Вы пішаце, што хацелі б вольна гаварыць па-беларуску, падтрымліваць размову на ёй. А што вам замінае? Ёсьць процьма курсаў, можна заплаціць рэпэтытару, ёсьць кніжкі, інтэрнэт.
Каверын: 32 гады я размаўляю па-расейску. Калі я пераходжу на беларускую, мне робіцца няёмка. Проста таму, што ў дзяцінстве ў мяне было вось так. Гэта таксама, як бы мяне пакусаў некалі сабака. Прыгожы і цудоўны сабака. І ў 40 гадоў можна хацець палюбіць сабаку, нават стаць кінолягам, але ня кожны так можа. Я б таксама хацеў абдымаць гэтага сабаку, але трошкі баюся.
— Я ня раз сустракаў беларусаў, якія ведаюць паўтузіна моваў, але беларускую вывучыць ня ў стане. Усе знаходзяць тысячу апраўданьняў. Але выглядае гэта слабавата.
Каверын: Я не апраўдваюся ні перад кім. Я кажу пра факт са свайго жыцьця, а вы рабіце з гэтым што захочаце.
— Вы згадвалі пра Горвата ў сваім допісе. Маўляў, для мовы ён зрабіў больш, чым уся беларуская прафэсура. Што вас так у ім зачапіла?
Каверын: Я знайшоў яго на Фэйсбуку, і мне вельмі спадабалася. Да яго быў Караткевіч, ад якога я меў вялікае задавальненьне. Горват — інтэлігент, які трапіў у асяродзьдзе, зь якога мы ўсе беларусы паходзім. Яго перадача гэтай мэтафізыкі праз мову — фантастыка і магія. Гэтага не перадасі па-расейску. На іншай мове гэтая мэтафізыка страціцца. А на беларускай мове я яе адчуў. Чым больш будзе такіх горватаў, тым з большым задавальненьнем я буду ісьці да беларускай мовы. Ён будзе як псыхоляг, які дапаможа мне пераадолець гэтую траўму. І, магчыма, у выніку гэта да нечага прывядзе.